260 Bệnh tật trẻ em

Nội dung text: 260 Bệnh tật trẻ em

1. 260 BỆNH T ẬT TR Ẻ EM PH ẦN M ỘT CH ĂM SÓC KHI BÉ B ỆNH Bé b ị b ệnh - Bạn c ần ph ải làm gì ? Vi ệc đầ u tiên là quan sát Bé k ỹ để nói cho bác s ĩ bi ết NH ỮNG TRI ỆU CH ỨNG C ỦA B ỆNH. VÌ Ở bên con, nên các bà m ẹ d ễ nh ận được ngay s ự thay đổi b ất th ường qua nét m ặt, tính tình, s ự ho ạt độ ng c ủa con. Thí d ụ b ạn nh ận th ấy da c ủa Bé b ị m ẩn đỏ chi ều qua. C ần ph ải nói để bác s ĩ bi ết, vì sáng nay, khi bác s ĩ có m ặt thì da c ủa Bé có th ể l ại bình th ường r ồi. Sau khi bác s ĩ v ề, b ạn c ần ph ải ti ếp t ục theo dõi s ự chuy ển bi ến c ủa b ệnh và th ực hi ện nh ững l ời ch ỉ d ẫn c ủa bác s ĩ để ch ữa b ệnh cho Bé. Sự có m ặt c ủa ng ười m ẹ bên con, góp ph ần không nh ỏ t ới vi ệc tr ị b ệnh cho Bé vì ngoài ph ần cho con u ống thu ốc theo đơn c ủa bác s ĩ, còn có ti ếng nói, n ụ c ười và bàn tay c ủa ng ười m ẹ, làm cho Bé c ảm th ấy yên tâm. 1 NH ỮNG D ẤU HI ỆU C ỦA S ỨC KH ỎE. KHI Bé KH
   E M NH - Tr ọng l ượng cân c ủa Bé bình th ường. - Nét m ặt t ươ i t ỉnh, m ắt sáng. Khi b ế Bé, b ạn c ảm th ấy má Bé c ăng, mát. - Bé t ỏ ra vui v ẻ, ham ch ơi, chú ý t ới m ọi ng ười và m ọi v ật chung quanh. - Bé ăn có v ẻ ngon mi ệng, ng ủ yên gi ấc. Phân bình th ường. KHI Bé B NH - Bé sút cân. - Nét m ặt tái, m ắt qu ầng không có ánh m ắt. - Bé ng ậm ngón tay khi ng ủ, gi ấc ng ủ không lâu. Bé không chú ý gì t ới chung quanh. - Bé luôn c ựa qu ậy, gi ật mình, d ễ qu ấy khóc. - Bé khó ng ủ. - Bé không ch ịu ăn ho ặc ăn ít. Không ch ịu u ống ho ặc đòi u ống b ất th ường (vì c ơn s ốt làm c ơ th ể m ất n ước). 2. Khi nào c ần đưa con t ới bác s ĩ Nhi ều bà m ẹ ng ại đưa con t ới bác s ĩ, mà ch ỉ t ới g ặp bác s ĩ để k ể b ệnh c ủa con thôi. Vì nh ững tri ệu ch ứng b ệnh c ủa tr ẻ có th ể thay đổ i t ừng gi ờ, nên vi ệc k ể b ệnh nh ư v ậy ch ưa đủ. Từ ho t ới s ưng ph ổi, t ừ đi t ướt t ới tình tr ạng c ơ th ể b ị thi ếu n ước nhi ều khi ch ỉ có m ột b ước. www.Beenvn.com 1
2. Tr ẻ càng nh ỏ, càng c ần ph ải đưa ngay t ới bác s ĩ, m ỗi khi cháu s ốt, ho, nôn ói, đi phân l ỏng nhi ều l ần hay nhi ều ngày. K ể c ả nh ững tri ệu ch ứng nh ư b ỗng nhiên qu ấy khóc mà không rõ nguyên nhân, hay không ch ịu u ống n ước. Ðối v ới các cháu đã l ớn thì có th ể nhìn vào tình tr ạng t ổng quát c ủa s ức kh ỏe, xem có điều gì đặc bi ệt không. S ốt cao ch ưa ch ắc đã là d ấu hi ệu tr ầm tr ọng. Trái l ại, hi ện t ượng đau t ừng cơn ở vùng b ụng, l ại là điều c ần ph ải chú ý mà ch ỉ có bác s ĩ m ới tìm được nguyên nhân và hướng d ẫn ch ữa tr ị. Tóm l ại, n ếu b ạn đị nh đưa cháu t ới bác s ĩ, hãy chu ẩn b ị tr ước để tr ả l ời m ột s ố câu h ỏi có liên quan t ới cháu v ề thân nhi ệt, tr ạng thái phân và các nh ận xét khác c ủa b ạn v ề cháu bé. Cũng nên nói v ới bác s ĩ r ằng cháu có ti ếp xúc v ới ai c ũng có nh ững tri ệu ch ứng nh ư cháu không để bác s ĩ suy ngh ĩ v ề m ột s ố b ệnh lây lan. Trong lúc ch ờ đợ i, ch ưa có bác s ĩ, hãy để cháu ngh ỉ ng ơi, bình t ĩnh. Tránh nh ững n ơi ồn ào, nhi ều ti ếng độ ng. Không nên cho cháu dùng b ất k ỳ m ột th ứ thu ốc gì n ếu không được bác s ĩ h ướng d ẫn t ừ tr ước. Nếu cháu s ốt, hãy cho cháu u ống n ước. 3. Nh ững câu h ỏi v ề vi ệc s ăn sóc khi Bé b ị b ệnh. - Bé ÐANG S ốT Có Nên Ð ưa CHáU T ớI BáC S ĩ KHÔNG? Dù cháu bé s ốt cao, c ũng v ẫn có th ể đưa đi được. Ch ỉ ở phòng khám b ệnh, bác s ĩ m ới có nhi ều ph ươ ng ti ện để khám b ệnh cho cháu. - Có C ầN CHOàNG CH ĂN (M ềN) CHO CHáU KHÔNG? Nếu cháu đang s ốt, không nên đắp thêm ch ăn vì nh ư th ế s ẽ làm thân nhi ệt t ăng thêm. Gi ữ nhi ệt độ phòng t ừ 20 o - 22 oC không để gió lùa, ở điều ki ện nh ư v ậy, cháu ch ỉ c ần m ặc m ột bộ qu ần áo NG Ủ, R ỘNG, THOÁNG LÀ Ð Ủ. - CầN S ăn SóC TH ế NàO CHO Bé D ễ CH ịU? Căn phòng cần thoáng và đủ ấm. N ếu lâu không m ở c ửa s ổ, hãy chuy ển cháu bé sang phòng khác m ột lát, trong khi làm v ệ sinh: quét nhà, thay v ải tr ải gi ường Sau đó, đóng c ửa lại n ếu c ần, để tránh gió, r ồi l ại chuy ển cháu v ề. Hàng ngày, v ẫn lau m ặt, c ổ, r ửa tay, chân cho cháu nh ư bình th ường. Bạn có th ể t ắm cho cháu nh ưng chú ý pha n ước ở nhi ệt độ 37 oC và phòng t ắm ph ải kín, không có gió. Trong su ốt th ời gian b ị ốm, cháu bé nào c ũng mu ốn có b ố ho ặc m ẹ, ông, bà ở bên c ạnh. Vi ệc này làm cho Bé th ấy yên tâm và an ủi Bé r ất nhi ều, m ỗi khi Bé b ị khó ch ịu. N ếu ng ười lớn không có điều ki ện ở g ần Bé, có th ể cho Bé đồ ch ơi, sách có hình v ẽ màu để Bé gi ải trí. Không nên để Bé nh ận th ấy nét m ặt lo l ắng, u s ầu c ủa NG ƯỜI L ỚN V Ề B ỆNH TÌNH C ỦA BÉ. - CầN LàM Gì KHI Bé RA NHI ềU M ồ HôI? Nếu Bé s ốt và ng ười đổ m ồ hôi, th ế là t ốt. Vì đó là ph ản ứng c ủa c ơ th ề để làm thân nhi ệt h ạ xu ống. Nên lau khô m ồ hôi và THAY QU ẦN ÁO CHO BÉ. - Có C ầN B ắT CHáU N ằM T ạI GI ƯỜNG KHÔNG? www.Beenvn.com 2
3. Nếu Bé th ấy ng ười m ệt, Bé s ẽ t ự độ ng n ằm ngh ỉ. Nh ưng n ếu Bé không mu ốn n ằm, thì không nên b ắt bu ộc. C ứ để Bé ng ồi d ậy ho ặc đi l ại trong phòng. Ði t ất (v ớ) cho cháu. Ðối v ới các cháu b ị b ệnh c ần ph ải ch ữa tr ị lâu ho ặc đang trong th ời gian ph ục h ồi s ức kh ỏe, cứ để cháu ch ơi bình th ường. Ch ỉ nên tránh nh ững trò ch ơi làm cháu bị kích độ ng và không cho ch ơi v ới tr ẻ khác ÐỂ TRÁNH S Ự LÂY NHI ỄM. - CH ế Ðộ ĂN C ủA TR ẻ B ị B ệNH Nh ư TH ế Nà O? Với tr ẻ s ơ sinh, n ếu cháu không b ị đi t ướt, có th ể cho ăn nh ư bình th ường; không nên ép cháu ăn và chú ý cho cháu u ống n ước thêm. - Nếu bé b ị đi t ướt, thì ng ưng cho bú s ữa và cho ăn theo ch ế độ riêng (coi ph ần các b ệnh tr ẻ em). - Với tr ẻ đã l ớn, có th ể cho ăn súp, n ước rau, chu ối nghi ền, bánh bít c ốt (bánh mì n ướng 2 lần), bánh bích quy. Nếu cháu có d ấu hi ệu kh ỏi b ệnh, d ần d ần tr ở l ại ch ế độ ăn bình th ường. CHÚ Ý : KHÔNG Nên ÉP BU ỘC CÁC CHáU ĂN - Nếu Bé b ị s ốt, hãy cho cháu u ống nhi ều n ước ban ngày c ũng nh ư ban đêm, vì s ốt làm c ơ th ể các cháu thi ếu n ước. Ðể cháu d ễ u ống, ngoài n ước tr ắng có th ể cho Bé u ống n ước cam, nước chanh, n ước súp, n ước rau, n ước đường v.v Th ường các cháu thích u ống n ước mát h ơn là n ước nóng. Hãy cho các cháu u ống n ước mát - nh ất là các cháu hay b ị nôn ói. N ếu các cháu không ch ịu ăn thì các lo ại n ước đường, súp, m ật ong, n ước c ơm C ŨNG CÓ TH Ể CUNG C ẤP CHO CÁC CHÁU M ỘT ÍT CALO. GI ờ GI ấC S ĂN SóC Nên Nh ư TH ế Nà O? Nên t ự quy đị nh gi ờ gi ấc, thí d ụ vào bu ổi sáng và 5 gi ờ chi ều b ạn s ẽ đo nhi ệt độ cho cháu, lau r ửa m ặt, ngoáy l ỗ m ũi, cho u ống thu ốc hay bôi thu ốc. Vi ệc s ăn sóc có gi ờ gi ấc nh ư v ậy đỡ làm cháu b ị m ệt h ơn là ph ải điều tr ị lan man c ả ngày. Sau khi s ăn sóc cháu, b ạn nên ghi thân nhi ệt đo được lúc sáng, lúc chi ều vào gi ấy cùng v ới các hi ện t ượng (n ếu có) nh ư: nôn ói, đi t ướt, ho để chu ẩn b ị nói l ại cho bác s ĩ bi ết, khi bác sĩ t ới th ăm, ho ặc NÓI QUA ÐI ỆN THO ẠI. NếU BáC S ĩ CHO BI ếT B ệNH C ủA Bé THU ộC LO ạI LâY LAN Nếu Bé m ắc b ệnh có th ể lây lan, ph ải cách ly Bé v ới các TR Ẻ KHÁC, K Ể C Ả CÁC NG ƯỜI LỚN ÐANG CÓ MANG. CHú ý : KHÔNG Ð ược Ðể THU ốC TRONG T ầM TAY C ủA TR ẻ EM Nhi ều ng ười để thu ốc điều tr ị b ệnh cho các cháu ở g ần ch ỗ các cháu n ằm, để ti ện s ử d ụng. Nh ư v ậy r ất nguy hi ểm, nh ất là đối v ới các cháu đang trong tu ổi th ấy cái gì l ạ c ũng cho vào mi ệng. Thu ốc điều tr ị c ũng ph ải u ống đúng li ều l ượng và đúng lúc. Các cháu nh ỏ th ường d ễ b ị màu s ắc viên thu ốc, ho ặc v ị ng ọt c ủa thu ốc h ấp dẫn. www.Beenvn.com 3
4. 4. M ỘT VÀI V ẤN ÐỀ CHUYÊN MÔN. ÐO THÂN NHI ệt ở H ậU MÔN TH ế NàO? Lấy ống đo nhi ệt độ đã lau r ửa s ạch, v ẩy ống để m ức th ủy ngân xu ống d ưới 36 oC r ồi bôi m ột ít vad ơlin vào đầu ống. Ðối v ới tr ẻ s ơ sinh, đặt bé n ằm ng ửa, m ột tay n ắm l ấy 2 chân bé gi ơ lên, còn tay kia đút t ừ từ ph ần đầ u, có đự ng thu ỷ ngân bên trong và đã được bôi va-dơ-lin vào h ậu môn c ủa Bé, t ới gần h ết ph ần này. Làm xong động tác này, ti ếp t ục gi ữ ph ần còn l ại c ủa ống đo trong tay. Ðối v ới tr ẻ l ớn h ơn, để tr ẻ n ằm s ấp r ồi đút ống đo nhi ệt độ từ t ừ vào h ậu môn. Trong th ời gian để ống đo trong h ậu môn, nh ớ đắ p m ền cho cháu kh ỏi l ạnh. C ần để ống đo trong h ậu môn, ít nh ất là 2 phút. Nếu các cháu v ừa ch ơi đùa xong, hãy để cháu ngh ỉ ng ơi ít nh ất 1 ti ếng, r ồi m ới ti ến hành l ấy nhi ệt độ . C ần chú ý bôi va-dơ-lin vào đầu ống đo và đút t ừ t ừ vào h ậu môn cháu bé. Ðộng tác này, n ếu làm m ạnh ho ặc v ội vàng có th ể làm xây sát bên trong h ậu môn và ch ảy máu. Ðã có nhi ều tr ường h ợp nh ư v ậy. Tại nhi ều n ước, ng ười ta l ấy thân nhi ệt b ằng cách cho ng ậm nhi ệt k ế ở mi ệng, ho ặc k ẹp vào nách. Nh ưng các cách đó không chính xác b ằng cách đo ở h ậu môn. BắT M ạCH ở C ổ TAY TH ế NàO? Ðặt ngón tr ỏ ho ặc ngón tr ỏ và ngón gi ữa lên c ổ tay c ủa Bé, ở ph ần g ốc ngón tay cái, khi Bé để ng ửa bàn tay, b ạn s ẽ th ấy nh ịp đậ p c ủa m ạch máu c ổ tay. Tr ẻ càng nh ỏ, nh ịp đậ p càng mau. Ở TR Ẻ S Ơ SINH, S Ố NH ỊP ÐẬP BÌNH th ường trong 1 phút t ừ 120 - 140 đập. Tr ẻ 2 tu ổi: 110 đậ p/phút. Tr ẻ 6 tu ổi: 60 - 80 Ð ẬP/PHÚT. S Ố NH ỊP đậ p này s ẽ cao h ơn bình th ường khi tr ẻ khóc, hay ho ạt độ ng m ạnh. Khi Bé ốm, s ố nh ịp đậ p s ẽ không gi ống bình th ường vì m ạch ÐẬP S Ẽ Y ẾU H ƠN. KHáM H ọNG TH ế NàO? Ðối v ới tr ẻ nh ỏ, c ần ph ải có m ột ng ười th ứ 2 giúp s ức thì b ạn m ới khám h ọng cho Bé được. Ng ười này b ế cháu bé trên lòng, cho m ặt cháu h ướng v ề phía ánh sáng, gi ữ tay chân cháu, để cháu tựa ng ười vào mình r ồi dùng 1 tay ấn nh ẹ vào trán cháu để đầ u cháu ng ả v ề phía sau. Ng ười khám ng ồi phía tr ước cháu bé, m ột tay làm Bé m ở mi ệng ra, còn tay kia dùng cu ống 1 chi ếc thìa (mu ỗng) ấn l ưỡi cháu bé xu ống và b ảo cháu kêu : "a a ". Nh ư v ậy, b ạn s ẽ nhìn rõ a-my-đan ở h ọng Bé. 5. LÀM GÌ KHI BÉ S ỐT? KHÔNg Ð ắP Ho ặc cho Tr ẻ M ặc THêM Qu ần áo Ch ỉ m ặc m ột b ộ qu ần áo ng ủ cho thoáng. Không đắ p ch ăn d ạ ho ặc len. N ếu c ần, ch ỉ đắ p ch ăn đơ n (nh ư kh ăn tr ải gi ường). Nhi ệt độ TRONG PHÒNG KHO ẢNG 20 OC LÀ V ỪA. THUốC TH ƯờNG DùNG Hai th ứ thu ốc th ường dùng để tr ị s ốt và h ạ nhi ệt là thu ốc aspirine (acide acétylsalicylique) và thu ốc paracétamol. C ần để bác s ĩ ch ỉ đị nh li ều l ượng, nh ưng cách dùng chung nh ư sau : www.Beenvn.com 4
5. - Lượng thu ốc tính b ằng s ố viên thu ốc dùng trong 24 gi ờ ph ụ thu ộc theo s ố cân n ặng ho ặc số tu ổi c ủa tr ẻ. B ạn c ần nh ớ l ượng thu ốc t ối đa được dùng. Không được cho Bé u ống quá lượng t ối đa đó. - Lượng thu ốc này được chia thành nhi ều ph ần để u ống thành nhi ều đợ t trong ngày. Thí d ụ: mỗi ngày u ống 2 viên chia làm 4 l ần, m ỗi l ần n ửa viên. Một s ố ng ười l ớn ph ạm sai l ầm là cho tr ẻ u ống h ết c ả li ều 1 l ần. Khi thu ốc h ết tác d ụng, thân nhi ệt c ủa tr ẻ t ăng cao độ t ng ột gây ra ch ứng co gi ật r ất đáng ng ại ở tr ẻ. - Mỗi th ứ thu ốc có th ể được trình bày d ưới các d ạng khác nhau nh ư viên, đóng gói, sirô, viên đặt ở h ậu môn v.v Khi dùng, c ần bi ết rõ m ỗi viên, m ỗi gói, m ỗi thìa t ươ ng ứng v ới lượng thu ốc là bao nhiêu? Nhi ều thu ốc mang tên khác nhau nh ưng trong thành ph ần c ũng có aspirine hay paracétamol. B ởi v ậy, c ần đọ c công th ức c ủa thu ốc để kh ỏi cho u ống nhi ều thu ốc cùng tác d ụng. - ASPIRINE CÓ trong các lo ại thu ốc mang tên khác nhau nh ư Catalgine, Juvépirine, Aspégic v.v Li ều l ượng th ường dùng là 0,05 g/ngày cho 1 kg cân n ặng. Không bao gi ờ được v ượt quá 0,lg/ngày cho 1 kg e ần nặng. Thí d ụ: m ột đứ a tr ẻ n ặng 12 kg, có th ể u ống trong ngày (24 gi ờ) m ột l ượng aspirine b ằng 0,05 g x 12 = 0,6 g. L ượng thu ốc trên được chia thành 6 lần u ống. M ỗi l ần u ống 0,1 g cách l ần sau 4 GI Ờ, NGH ĨA LÀ C Ứ 4 GI Ờ L ẠI U ỐNG 0,1 G ASPIRINE. PARACETAMOL có trong các thu ốc mang tên Efferalgan, Dolipran. Li ều l ượng th ường là 0,02 - 0,03g (20 - 30 mg) cho m ỗi kilôgam cân n ặng, trong 24 gi ờ. L ượng thu ốc này c ũng được chia làm 6 l ần u ống, m ỗi l ần cách nhau 4 gi ờ. Hi ện nay, các bác s ĩ có xu h ướng cho dùng paracétamol nhi ều h ơn là aspirine vì paracétamol d ễ được b ộ máy tiêu hóa h ấp th ụ. - Có th ể dùng xen k ẽ 2 th ứ aspirine và paracétamol, 1 l ần aspirine, 1 l ần paracétamol. Nh ư vậy, s ẽ gi ảm được l ượng thu ốc c ủa m ỗi th ứ. PH ƯƠ NG PHáP H ạ NHI ệt T ừ BÊN NgOàI - NGâM N ƯỚC - Nếu dùng thu ốc r ồi mà thân nhi ệt v ẫn ch ưa h ạ xu ống, có th ể t ắm cho cháu bé b ằng n ước có nhi ệt độ th ấp h ơn thân nhi ệt c ủa Bé t ừ 1 - 2oC, trong th ời gian 10 phút. Có th ể cho cháu ngâm n ước 2 - 3 l ần trong ngày. Nh ưng, n ếu th ấy m ặt Bé tái ho ặc ng ười run ph ải b ế cháu ra kh ỏi n ước; choàng kh ăn và lau khô ngay cho cháu. - CH ƯỜM N ƯỚC ĐÁ - Ðựng n ước đá vào m ột túi v ải hay cao su r ồi đặ t vào gáy, ho ặc nách, háng, có đệm m ột l ớp v ải hay len. Có th ể làm nhi ều l ần trong ngày và thay n ước đá khi đã tan h ết. Nếu không có n ước đá, đắ p kh ăn t ẩm n ước mát lên trán C ŨNG ÐƯỢC. - NH ỏ M ũI - Nếu bác s ĩ đã ch ỉ đị nh dùng thu ốc nh ỏ m ũi có kháng sinh, hãy dùng d ụng c ụ bóp - hút b ằng cao su, r ửa l ỗ m ũi cho Bé b ằng dung đị ch sérum sinh h ọc. Sau đó, dùng ống nh ỏ gi ọt nh ỏ thu ốc vào l ỗ m ũi c ủa cháu. Sau khi dùng, ph ải r ửa ống nh ỏ gi ọt b ằng c ồn 90 o. www.Beenvn.com 5
6. Tr ước khi dùng thu ốc nh ỏ m ũi, để thu ốc vào m ột chén n ước ẤM ÐỂ HÂM CHO THU ỐC ẤM LÊN. - XÔNG - Ðổ n ước nóng vào b ồn t ắm hay m ột ch ậu l ớn r ồi pha m ột thìa súp d ầu khuynh di ệp ho ặc benjoin vào. Phòng t ắm đóng kín để h ơi b ốc lên không b ị thoát ra ngoài. B ế cháu bé trên tay ho ặc để cháu ch ơi ở d ưới sàn có tr ải kh ăn. Khoác m ột kh ăn t ắm quanh ng ười Bé, không c ần m ặc qu ần áo. M ồ hôi Bé s ẽ ra nhi ều. H ơi n ước nóng có d ầu s ẽ th ấm qua da được Bé th ở hít vào ph ổi. Sau khi Bé ra m ồ hôi, qu ấn kh ăn quanh ng ười r ồi b ế ra kh ỏi phòng t ắm, lau khô ng ười cho Bé. Chú ý không để Bé b ị l ạnh khi ra kh ỏi phòng. Ph ươ ng pháp này r ất t ốt cho tr ẻ em b ị s ốt vì đau h ọng. - TH ụT - Lấy n ước đun sôi, để ngu ội, nh ưng còn ấm. Cho thuốc đã được bác s ĩ ch ỉ đị nh vào nước. N ếu ch ỉ mu ốn cho Bé ị được, cho 1/2 mu ỗng cà-phê thu ốc bicarbonate de soude ho ặc một mu ỗng cà-phê d ầu ô-liu hay parafine nguyên ch ất vào n ước khu ấy n ước cho thu ốc tan. Dùng ống bóp hút n ước lên bôi tr ơn đầu ống, b ằng vad ơlin, đư a đầu ống t ừ t ừ vào h ậu môn rồi bóp nh ẹ ống cho n ước t ừ t ừ vào ru ột. Khi n ước đã vào h ết, rút ống ra và bóp 2 bên mông Bé cho khít l ại để gi ữ n ước trong 2 - 3 phút, r ồi cho Bé ng ồi bô để Bé " đi" ra. 6. M ỘT S Ố ÐỘNG TÁC CHUYÊN MÔN. ÐắP G ạC ẩM - Theo s ự ch ỉ đị nh c ủa bác s ĩ, n ếu b ạn c ần đắ p g ạc lên m ột v ết th ươ ng ho ặc cái nh ọt, l ấy m ột mi ếng g ạc ngâm vào n ước ấm có pha c ồn 90 o (pha 1 thìa súp c ồn vào 1 bát n ước). Ðặt g ạc lên nh ọt và c ứ 10 - 15 phút, l ại làm l ại. ÐứT TAY HO ặC V ếT TH ƯƠ NG - Vi ệc đầ u tiên là r ửa v ết th ươ ng. R ửa k ỹ b ằng xà phòng, không để đấ t, cát ho ặc gai ở l ại trong th ịt. Sau đó bôi thu ốc sát trùng, tr ước khi b ăng l ại. DùNG B ĂNG DíNH (B ĂNG KEO) - Các lo ại b ăng dính có s ẵn g ạc và thu ốc sát trùng đều có bán s ẵn ở hi ệu thu ốc. Dùng lo ại b ăng này c ũng ph ải thay hàng ngày. N ếu trong ngày, b ăng bị b ẩn, PH ẢI THAY CÁI KHÁC. BU ộC B ĂNG - Nếu v ết th ươ ng ch ảy máu, c ần r ửa s ạch, bôi thu ốc sát trùng, đắp m ột mi ếng gạc lên r ồi l ấy cu ốn b ăng bu ộc l ại. Không được bu ộc ch ặt để máu v ẫn l ưu thông được ph ải làm sao để ch ỗ có v ết th ươ ng không vì bu ộc b ăng mà ph ồng lên tím l ại, và s ờ th ấy l ạnh. Nếu bu ộc b ăng ở đầ u, để khi ng ủ b ăng không b ị tu ột ra độ i cho tr ẻ m ột cái m ũ l ưới hay m ũ ng ủ. NH?NG ĐIỀU C ẦN TRÁNH - Khi ch ườm nóng cho các cháu b ằng các d ụng c ụ b ằng cao su, túi ch ườm v.v ph ải xem c ần th ận nút c ủa túi có kín không. B ọc m ột kh ăn ngoài túi ch ườm tr ước khi ch ườm cho tr ẻ. Có r ất nhi ều tr ẻ bi b ỏng vì ch ườm. Ðối v ới nh ững cháu nh ỏ, không được dùng c ồn, r ượu long não hay r ượu b ạc hà để xoa vùng ng ực n ếu không có ý ki ến và sự ch ỉ đị nh c ủa bác s ĩ. TI? CHíCH CHO TR ẻ - Ðối v ới các tr ẻ s ơ sinh, ng ười ta tránh không tiêm mông mà ch ỉ tiêm vào b ắp đùi. Công vi ệc này nên để ng ười khác làm, b ố m ẹ ch ỉ nên đứng bên c ạnh để d ỗ dành và an ủi cháu ch ứ không nên làm ng ười ph ụ tá cho ng ười làm đau cháu. 7. Dùng thu ốc cho tr ẻ . Bé b ị s ốt và b ạn cho r ằng cháu b ị viêm h ọng. L ần tr ước anh Bé c ũng b ị nh ư v ậy, và bác s ĩ đã cho u ống thu ốc. Lo ại thu ốc này còn th ừa, v ẫn để trong t ủ thu ốc. V ậy, có nên cho Bé u ống thu ốc ? www.Beenvn.com 6
7. KHÔNG N?! Vì có nhiều th ứ b ệnh khác nhau c ũng b ắt đầ u làm cho h ọng viêm đỏ. N ếu b ạn cho cháu uống thu ốc nh ư v ậy, khi c ần khám b ệnh để điều tr ị cho cháu, bác s ĩ s ẽ g ặp nhi ều khó kh ăn, vì nh ững tri ệu ch ứng ban đầ u C ỦA B ỆNH CHÍNH ÐÃ B Ị THU ỐC LÀM BI ẾN M ẤT R ỒI! TRONg KHI CH ƯA Có BáC S ĩ, B ạN Có TH ể TR ị B ệNH CHO CHáU NHU TH?NàO? NẾU TR Ẻ: Bị S ổ M ũI : Nh ỏ thu ốc nh ỏ m ũi (sérum sinh h ọc), dùng viên thu ốc đặ t ở h ậu môn có thành ph ần d ầu thông, D ẦU KHUYNH DI ỆP. Bị ÐI T ướt NH ẹ - Tr ẻ trên 6 tháng: ng ưng cho u ống s ữa, cho u ống các dung d ịch ch ống hi ện tượng c ơ th ể m ất n ước (CÓ BÁN S ẴN Ở HI ỆU THU ỐC), N ƯỚC CÀ R ỐT, KHOAI TÂY NGHI ỀN, CHU ỐI NGHI ỀN. Bị TáO BóN - Dùng viên thu ốc đặ t ở H ẬU MÔN HAY D ẦU PARAFINE. Bị HO - Dùng si rô ho có thành ph ần THU ỐC TH ỰC V ẬT VÀ KHÔNG CÓ CODEINE. Bị GI ậT MìNH, KHó NG ủ - Nước hoa CAM, LOÃNG. Bị ÐAU B ụNG - Uống ít n ước pha m ật ong. Ngoài nh ững lo ại thu ốc và bi ện pháp vô h ại trên, không được cho tr ẻ dùng b ất c ứ thu ốc gì nh ất là các lo ại thu ốc kháng sinh và sulfamide, k ể c ả thu ốc bôi ngoài da. C ần tránh c ả các lo ại thu ốc nh ỏ m ũi làm co t ế bào màng m ũi nh ư Privine, Tizine, Naphtasoline Kể c ả thu ốc s ốt aspirine c ũng không được dùng t ự do, không CÓ S Ự CH Ỉ ÐỊNH C ỦA BÁC SĨ. LI ỀU L ƯỢNG KHÁC NHAU, TÁC D ỤNG KHÁC NHAU Cần cho tr ẻ dùng thu ốc đúng li ều l ượng, đúng cách dùng đã được bác s ĩ ch ỉ d ẫn. Nếu tr ẻ không ch ịu u ống thu ốc ho ặc u ống không đủ li ều l ượng do bác s ĩ ch ỉ đị nh, c ần ph ải báo cho bác s ĩ để tìm cách điều tr ị khác. Vì u ống không đủ li ều, b ệnh không kh ỏi. Cần chú ý tuân theo đúng cách dùng thu ốc: u ống làm bao NHIÊU L ẦN TRONG NGÀY? M ỖI LẦN CÁCH NHAU BAO LÂU? KHôNG Ð ược T ự ý T ĂNG LI ềU L ượnG THU ốC! Thu ốc u ống quá li ều s ẽ gây ng ộ độ c, tajo ra nh ững ph ản ứng C Ơ TH Ể NH Ư M ẨN ÐỎ, PHÁT BAN, CH ƯỚNG B ỤNG THáI Ð ộ C ủA NG ƯờI L ớN KHI CHO TR ẻ U ốNG THU ốC Không nh ững c ần làm sao cho trẻ hi ểu r ằng ph ải u ống thu ốc để kh ỏi b ệnh, mà ng ười l ớn cũng ph ải tin nh ư th ế để có thái độ c ươ ng quy ết v ới tr ẻ. M ột đứ a tr ẻ ph ải u ống thu ốc s ẽ nhìn vào thái độ c ươ ng quy ết hay l ưỡng l ự c ủa ng ười l ớn để tùy c ơ ứng x ử. Tuy v ậy, nên gi ải thích cho Bé h ơn là dùng bi ện pháp m ạnh. Không b ắt bu ộc nh ưng c ũng không n ăn n ỉ. Nên nói d ịu dàng để Bé hi ểu: vi ệc u ống thu ốc là điều không th ể khác được! www.Beenvn.com 7
8. Tránh không ép u ống thu ốc b ằng s ức m ạnh, vì thu ốc dù l ỏng hay r ắn, có th ể xu ống theo đường hô h ấp vào PH ỔI GÂY H ẬU QU Ả R ẤT NGUY HI ỂM. CáC BI ệN PHáP CHO TR ẻ U ốNG THU ốC: N ếu thu ốc viên, tán ra thành b ột r ồi tr ộn v ới n ước đường. N ếu thu ốc có v ị đắ ng, r ất đắ ng, nên pha v ới m ứt qu ả có v ị chua ho ặc m ật, sôcôla, chu ối nghi ền. N ếu tr ẻ nhè ra, c ần coi xem cháu đã u ống được bao nhiêu để cho cháu u ống thêm mà không quá li ều l ượng. Tránh không tr ộn thu ốc v ới các th ức ăn th ường ngày c ủa Bé nh ư s ữa, súp v.v , vì nh ư v ậy, sau này Bé nhìn th ấy s ữa s ẽ s ợ, không ch ịu bú n ữa. - Thu ốc để trong viên bao không nên l ấy ra vì có th ể lo ại thu ốc này cần ph ải để l ọt xu ống d ạ dày r ồi m ới để cho tan. - Si rô: Nh ững thu ốc lo ại si rô th ường d ễ u ống. Tr ước khi u ống, nên l ắc đề u chai đự ng thu ốc. - Viên đặt ở h ậu môn - Cần làm viên thu ốc ướt ho ặc ngâm vào vad ơlin tr ước khi nhét thu ốc vào h ậu môn tr ẻ. Sau đó, gi ữ mông tr ẻ KHÍT L ẠI VÀI PHÚT Ð Ể THU ỐC KHÔNG B Ị R ƠI RA. TH ờI GIAN CH ữA TR ị Bé s ốt 40 oC, bác s ĩ cho u ống thu ốc kháng sinh. Hôm nay, thân nhi ệt c ủa Bé đã xu ống t ới 36 o8. V ậy, có c ần ph ải u ống thu ốc n ữa hay không? Vẫn c ần ph ải u ống thu ốc cho đủ li ều l ượng. Ðể tr ị kh ỏi b ệnh b ằng thu ốc kháng sinh, ph ải ti ếp t ục dùng thu ốc thêm m ột vài ngày, dù các tri ệu ch ứng b ệnh đã m ất. Thí d ụ tri ệu ch ứng của b ệnh viêm h ọng, ho ặc ho là s ốt, khi h ết s ốt không có ngh ĩa là đã h ết b ệnh. Mu ốn kh ỏi dứt b ệnh, ph ải dùng thu ốc t ừ 8 - 10 ngày. N ếu không dùng thu ốc đủ li ều l ượng, có th ể b ị bệnh tr ở l ại. 8. T Ủ THU ỐC GIA ÐÌNH. ÐặT T ủ THU ốC ở ÐÂU? Tủ thu ốc c ần đặ t ở v ị trí cao để tr ẻ không v ới t ới được và ph ải có khóa. Tr ẻ nào c ũng thích mở t ủ. Khi th ấy các h ộp thu ốc l ọ thu ốc nh ỏ xinh, tr ẻ nào c ũng mu ốn m ở ra và n ếm th ử. Nh ững ống thu ốc aspirine và các chai thu ốc an th ần mà nhi ều ng ười l ớn v ẫn coi th ường, l ại th ường là nh ững th ủ ph ạm gây ra nhi ều v ụ ng ộ độ c nh ất cho tr ẻ em : Không nên để t ủ thu ốc ở nh ững n ơi ẩm ho ặc nóng. Trong t ủ. thu ốc nên có : - Bông, g ạc - Băng bu ộc, b ăng dính (keo) - Kéo - Kẹp - ỐNG TH ỤT www.Beenvn.com 8
9. - 1 l ọ sérum sinh h ọc - 1 bình thu ốc sát trùng - 1 ống c ặp s ốt - 1 l ọ xà phòng n ước - 1 h ộp viên nhu ận tràng lo ại đặ t h ậu môn - 1 ống va-dơ-lin - 1 ống aspirine hay paracétamol d ạng viên, gói, ho ặc lo ại đặ t ở h ậu môn nh ư: Efferalgan, Dolipral Ngoài ra, có th ể có m ột h ộp b ăng c ầm máu lo ại "Stop HÉMO": B ĂNG + G ẠC CÓ TH ẤM CH ẤT C ẦM MÁU. GI ữ THU ốC TH ế NàO? Th ỉnh tho ảng, chúng ta nên coi l ại các th ứ thu ốc ở trong t ủ thu ốc để xem lo ại nào còn dùng được, lo ại nào nên v ứt đi, th ứ nào đã dùng h ết, ph ải mua b ổ sung. - Nh ững ống thu ốc tiêm (chích): n ếu còn h ộp thì h ạn ngày còn dùng được, có ghi ở v ỏ h ộp. - Lo ại thu ốc kháng sinh và sulfamide: thu ốc dùng th ừa nên v ứt đi vì nh ững thu ốc này khi dùng phải do bác s ĩ ch ỉ đị nh. - Thu ốc viên, viên con nh ộng, gói: ph ải để ở n ơi khô ráo. - Thu ốc nh ỏ m ắt: m ột khi đã m ở r ồi, ch ỉ dùng trong vòng 15 ngày. - Thu ốc m ỡ: n ếu bóp ống thu ốc m ỡ th ấy có n ước mà ph ần còn l ại b ị c ứng: v ứt c ả ống đi. Nh ững thu ốc m ỡ có ch ứa ch ất kháng sinh ho ặc sulfamide ch ỉ dùng được trong vòng vài tu ần. - Ch ất b ột: ph ải để ở n ơi khô ráo. - Dung d ịch sérum sinh h ọc: c ần thay luôn. - Sirô: khi đã m ở, ch ỉ dùng được trong th ời gian vài tu ần l ễ - Viên đặt ở h ậu môn: để n ơi khô ráo. BáC S ĩ CHUY? KHOA NHI Có nhi ều ng ười tích r ất nhi ều lo ại thu ốc trong t ủ thu ốc gia đình, ngh ĩ r ằng nh ư v ậy s ẽ ứng phó được v ới tình hình s ức kh ỏe c ủa con cái và c ả m ọi ng ười trong gia đình. Tr ẻ s ốt? Cho u ống thu ốc kháng sinh! Da b ị m ẩn đỏ ? Bôi thu ốc m ỡ! M ệt? Cho u ống thuốc b ổ! Khó ng ủ? Cho u ống thu ốc an th ần! Hành động nh ư v ậy ch ưa đủ và đôi khi còn không có l ợi vì đấy là s ự c ố g ắng xóa d ấu v ết các tri ệu ch ứng m ột c ăn b ệnh nào đó ch ưa được bi ết. www.Beenvn.com 9
10. Các bác s ĩ chuyên môn, c ần nhìn vào các tri ệu ch ứng đó để xác đị nh được b ệnh và quy ết định cho Bé dùng thu ốc gì để ĐIỀU TR Ị B ỆNH. Trong m ấy n ăm đầ u, ng ười bác s ĩ r ất c ần cho tr ẻ, k ể c ả các cháu kh ỏe m ạnh. Vì ngoài vi ệc ch ữa b ệnh, bác s ĩ còn có nhi ệm v ụ quan TR ỌNG N ỮA LÀ PHÒNG B ỆNH. CHO t ới 6 tu ổi, các cháu c ần ph ải được bác s ĩ theo dõi s ức kh ỏe, ki ểm tra s ự phát tri ển v ề m ọi m ặt, tiêm chích phòng b ệnh và ch ữa b ệnh. ở m ọi thành ph ố và t ỉnh đề u có các bác s ĩ chuyên tr ị các b ệnh tr ẻ em và các b ệnh vi ện có khoa nhi riêng bi ệt, b ạn nên tìm bi ết các đị a ch ỉ đó để đưa các cháu t ới khám s ức kh ỏe đị nh kỳ và khám b ệnh khi c ần thi ết. 9. Cu ốn s ổ s ức kh ỏe c ủa Bé. Mỗi tr ẻ em c ần được b ố m ẹ l ập cho m ột cu ốn s ổ s ức kh ỏe. S ổ này có bán s ẵn ở các trung tâm y t ế t ại khoa nhi, ho ặc có th ể ph ải làm l ấy. B ố ho ặc m ẹ các cháu s ẽ ghi l ại t ất c ả các điều có liên quan t ới Bé t ừ ngày m ẹ Bé mang thai, ngày sinh, s ố cân n ặng, chi ều cao ở CÁC ÐỘ TU ỔI C ỦA BÉ, NGÀY M ỌC R ĂNG nào, ngày b ắt đầ u ch ập ch ững bi ết đi, ngày ph ải uống thu ốc tr ị b ệnh gì, các b ệnh đã m ắc ph ải do bác s ĩ ch ẩn đoán, các l ần ph ải vào b ệnh vi ện ho ặc ph ải ch ữa tr ị đặ c bi ệt Tất c ả nh ững điều được ghi trên, nh ư m ột th ứ lý l ịch v ề s ức kh ỏe c ủa cháu bé, s ẽ giúp cho bác s ĩ tìm được cách phòng b ệnh, tr ị b ệnh và s ăn sóc s ức kh ỏe cho cháu bé m ột cách đắ c lực 10. Khi Bé n ằm b ệnh vi ện. Ngày nay, vi ệc m ột tr ẻ em ph ải n ằm l ại b ệnh vi ện không còn là m ột điều đáng lo l ắng l ắm. Bé n ằm l ại b ệnh vi ện vì b ị ốm, nh ưng ch ưa ch ắc vì c ăn b ệnh tr ầm tr ọng, s ở d ĩ bác s ĩ mu ốn gi ữ Bé n ằm vi ện là để d ễ theo dõi và có điều ki ện làm m ột s ố xét nghi ệm mà thôi. Khác v ới th ời tr ước, khi vào vi ện Bé ph ải tách r ời v ới gia đình, ngày nay, các bác s ĩ và nhân viên b ệnh vi ện l ại mong b ệnh nhân có b ố, m ẹ hay ng ười nhà ở l ại để s ăn sóc. Nh ư v ậy tr ẻ em v ừa được ăn u ống đầ y đủ , v ừa được yên tâm v ề m ặt tinh th ần. S ự c ộng tác gi ữa nh ững ng ười có chuyên môn v ề khoa ch ữa tr ị v ới gia đình b ệnh nhân, có tác d ụng r ất t ốt đố i v ới ng ười b ệnh. Cùng ở l ại v ới con trong b ệnh vi ện, các bà m ẹ có th ể h ỏi y tá ho ặc nhân viên ph ục v ụ cháu, về: - Nhi ệt độ c ủa cháu, d ạng phân, tình hình s ức kh ỏe nói chung nh ư th ế nào là t ốt để d ự đoán v ề tình hình s ức kh ỏe c ủa cháu. Có th ể h ỏi tr ực ti ếp bác s ĩ điều tr ị v ề: - Căn b ệnh c ủa cháu bé. - Sự di ễn bi ến c ủa b ệnh s ẽ nh ư th ế nào để bi ết tr ước. - Sự điều tr ị s ẽ lâu hay chóng ? - Ch ế độ ăn u ống c ủa cháu c ần nh ư th ế nào để d ễ s ăn sóc. PH ẦN HAI: NH ỮNG V ẤN ĐỀ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN T ỪNG PH ẦN THÂN TH Ể www.Beenvn.com 10
11. I. Ð ẦU 1. Thóp. Thóp là vùng m ềm gi ữa các x ươ ng s ọ bên trên trán c ủa tr ẻ S Ơ SINH. THÓP S Ẽ C ỨNG L ẠI Ở KHO ẢNG t ừ 8 t ới 18 tháng tu ổi: các x ươ ng s ọ lúc đó s ẽ li ền l ại. N ếu cháu bé đã ngoài 2 tu ổi mà thóp v ẫn còn m ềm, bà m ẹ c ần nói cho bác s ĩ bi ết. Ng ược l ại n ếu m ới trong 1, 2 tháng đầu mà cháu bé đã không còn thóp n ữa, thì đấy c ũng là điều b ất th ường, có ảnh hưởng không hay t ới sự phát tri ển c ủa đứ a bé. Các bà m ẹ th ường th ấy thóp c ăng ra khi cháu bé khóc: đó là vi ệc bình th ường. C ả hi ện tượng nhìn th ấy và s ờ th ấy thóp ph ập ph ồng c ũng v ậy. Thóp lúc nào c ũng ph ải d ẹt và đàn h ồi. N ếu thóp b ị ph ồng c ăng lên thì là hi ện t ượng b ất th ường: Bé có th ể b ị b ệnh ở màng óc. N ếu thóp hõm xu ống là bi ểu hi ện c ơ th ể bé thi ếu nước. Nếu vì m ột tai n ạn nào đó mà thóp b ị va m ạnh ho ặc t ổn th ươ ng, ph ải đưa bé vào b ệnh vi ện ngay. 2. V ẩy trên đầu. Nếu đầ u cháu có nh ững v ẩy nh ỏ, ph ải bôi va-dơ-lin lên m ỗi chi ều r ồi hôm sau g ội đầ u cho cháu b ằng lo ại xà bông nh ẹ (shampoing). N ếu không kh ỏi, c ần h ỏi các bác s ĩ da li ễu. 3. B ệnh viêm màng não. Ngày nay, b ệnh viêm màng não là m ột b ệnh đáng ng ại, tuy r ằng vi ệc ch ẩn đoán và phát hi ện bệnh có nhi ều điều ki ện để th ực hi ện được nhanh h ơn tr ước. Một tri ệu ch ứng rõ nh ất ở tr ẻ s ơ sinh là khi các cháu b ị b ệnh viêm màng não thì thóp b ị c ăng và ph ồng lên: c ần ph ải đưa cháu đi b ệnh vi ện ho ặc t ới bác s ĩ ngay. Nh ững tri ệu ch ứng ở các cháu l ớn là nôn ói nhi ều, ph ọt ra thành tia, s ốt, đau đầ u và đặc bi ệt là hi ện t ượng b ị c ứng gáy không th ể g ập c ổ l ại, để c ằm đụ ng được ng ực nh ư ngày th ường gi ống v ới m ọi NG ƯỜI. Ở B ỆNH VI ỆN, NG ƯỜI ta th ường ph ải l ấy n ước t ủy để xét nghi ệm xem cháu b ị b ệnh do vi trùng HO ẶC VI RÚT. BệNH VI? MàNG NãO DO VI TRùNG - Làm cho n ước t ủy c ủa cháu bé b ị b ệnh có m ủ. Cháu bé càng nh ỏ thì b ệnh càng nguy hi ểm. M ột s ố vi trùng có th ể là nguyên nhân c ủa b ệnh này nh ư vi trùng b ệnh ph ổi (ph ế c ầu trùng), liên c ầu trùng, ho ặc hémophilus (xem m ục 210: hémophilus là gì?). Bệnh này có th ể xu ất hi ện thành d ịch. Trong th ời gian có d ịch, ng ười ta có th ể l ấy ch ất m ẫu ở h ọng nh ững tr ẻ nghi b ị b ệnh để xét nghi ệm và phát hi ện nh ững tr ẻ có mang vi trùng. Ð ối v ới nh ững ng ười có ti ếp xúc v ới ng ười b ệnh và các tr ẻ b ị b ệnh, bác s ĩ th ường cho u ống thu ốc kháng sinh ho ặc thu ốc sulfamide trong 5 ngày li ền để tr ị ho ặc phòng bệnh. Hi ện nay, đã có thu ốc tiêm phòng vi trùng hémophilus, nh ưng ch ưa có thu ốc phòng b ệnh hữu hi ệu đố i v ới màng não c ầu. BệNH VI? MàNG NãO DO VI RúT - Ch ất l ỏng l ấy ra t ừ c ột s ống các cháu b ị b ệnh này do vi rút th ường trong v ắt, không có m ủ và vi trùng. Nh ững tri ệu ch ứng c ủa b ệnh c ũng gi ống nh ư trên, nh ưng nh ẹ h ơn. Không c ần thu ốc kháng sinh b ệnh c ũng t ự kh ỏi trong vài ngày, ng ười www.Beenvn.com 11
12. ta phát hi ện b ệnh b ằng cách xét nghi ệm kháng th ể trong máu. B ệnh có TH Ể DO CHÁU B Ị QUAI B Ị HAY NHI ỄM M ỘT S Ố VI RÚT KHÁC. BệNH VI? MàNG NãO DO LAO - Hi ện nay hi ếm th ấy vì các cháu đã được tiêm BCG phòng lao t ừ nh ỏ. 4. Bé r ụng tóc ho ặc không có tóc. Nhi ều bà m ẹ lo ng ại con mình b ị hói vì quãng đầu Bé đè lên g ối khi n ằm, không có tóc. Th ật ra, hi ện t ượng này là bình th ường, ch ỉ do vì ma sát mà thôi. L ẽ d ĩ nhiên, có nhi ều đứ a tr ẻ khác c ũng n ằm nh ư th ế mà v ẫn có tóc. Nh ưng, tóc Bé có th ể m ảnh mai h ơn, d ễ r ụng h ơn và cháu hay n ằm lâu ở m ột t ư th ế h ơn là các Bé khác, đặc bi ệt là n ằm ng ửa. Nếu cháu đã l ớn nh ưng v ẫn r ụng tóc thì rõ ràng là có v ấn đề c ần chú ý: có th ể cháu bé có thói quen gi ật tóc ho ặc so ắn tóc mình. Ngoài ra, sau khi kh ỏi b ệnh s ốt th ươ ng hàn c ũng b ị rụng tóc. M ột s ố d ược ph ẩm, thu ốc u ống c ũng có tác d ụng nh ư v ậy. Một s ố ít các cháu có nh ững m ảng da tr ống không có tóc trên đầu do b ị n ấm tóc, c ần ph ải ch ữa tr ị ngay vì b ệnh này có th ể kéo dài và lây. Một s ố tr ẻ t ừ 2 tu ổi tr ở lên b ị r ụng tóc t ừng m ảng l ại do nh ững nguyên nhân tám lý. Nói chung, khi xác định m ột đứ a tr ẻ có ch ứng r ụng tóc, c ần ph ải đưa cháu t ới bác s ĩ để tìm nguyên nhân và ch ữa tr ị . 5. Ch ấy. Một cháu bé s ạch s ẽ v ẫn có th ể lây ch ấy c ủa các cháu khác, các cháu có ch ấy hay gãi đầu vì b ị ng ứa. Nhìn k ỹ vào tóc c ủa các cháu, b ạn s ẽ th ấy các tr ứng ch ấy nh ỏ, tròn, m ầu xám bám vào tóc. Hãy g ội đầ u hàng ngày cho cháu b ằng các ch ất thu ốc ch ống ch ấy bán ở hi ệu thu ốc trong 5 ngày li ền. Hãy dùng xà phòng g ội k ỹ l ại, ch ải tóc b ằng l ược bí (có r ăng l ược khít). Nhúng l ược vào d ấm nóng để ch ải r ồi l ấy kh ăn s ạch trùm lên tóc các cháu m ột h ồi lâu. Thay và gi ặt áo g ối, kh ăn tr ải gi ường và qu ần áo m ỗi ngày cho các cháu! 6. M ắt. Nh ững v ấn đề v ề m ắt đã được đề c ập trong nh ững m ục: đau m ắt đỏ , ch ắp, lác v.v Nếu đau m ắt vì b ị ch ấn th ươ ng c ần ph ải t ới ngay bác s ĩ chuyên khoa m ắt để khám m ắt. T ất cả các hi ện t ượng b ất th ường ở m ắt nói chung; ở giác m ạc, th ủy tinh th ể, con ng ươ i nói riêng, đều ảnh h ưởng t ới th ị giác và có th ể làm kh ả n ăng nhìn c ủa cháu bé kém đi. PHáT HI ệN M ắT KéM - Cũng nh ư vi ệc nghe kém, vi ệc nhìn kém c ủa các cháu c ần ph ải phát hi ện và tìm nguyên nhân t ừ s ớm. Thí d ụ: hi ện t ượng lác m ắt c ần ph ải luy ện t ập cho các cháu cách nhìn theo m ột ph ươ ng pháp riêng để ch ữa tr ị và luy ện t ập càng s ớm càng t ốt. Có nhi ều ph ươ ng pháp th ử nghi ệm để phát hi ện xem các cháu có b ị kém v ề th ị giác hay không. Có cháu m ới được vài tháng c ũng c ần ph ải đeo kính. 7. Gi ảm th ị l ực. www.Beenvn.com 12
13. Tr ẻ m ới được m ấy tháng có th ể m ắc ch ứng gi ảm th ị l ực nhìn không tinh ở m ột bên hay c ả hai bên m ắt. Có th ể th ử đơn gi ản b ằng cách r ọi tia sáng vào m ắt cháu r ồi theo dõi ph ản ứng. Nếu có nghi ng ờ gì ph ải đưa cháu đến bác s ĩ chuyên khoa m ắt. 8. Ch ắp (l ẹo) m ắt. Ch ắp m ắt là lo ại m ụn nh ỏ m ọc ở b ờ mi m ắt, d ưới chân m ột lông mi. Ch ắp chóng kh ỏi nh ưng dễ b ị l ại. Mu ốn tr ị ch ắp, ch ỉ c ần bôi lên ch ắp lo ại pommát kháng sinh. Nguyên nhân ch ắp là do m ột lo ại tuy ến nh ỏ ở b ờ mi b ị nhi ễm trùng. 9. Ch ứng lác m ắt. Trong m ấy tháng đầ u, có lúc m ắt tr ẻ s ơ sinh có v ẻ nh ư h ơi lác. Hi ện t ượng này v ề sau t ự nhiên s ẽ h ết, vì trong nh ững ngày đầu c ủa cu ộc s ống, hai m ắt các cháu ch ưa ph ối h ợp kh ớp với nhau mà thôi. Nh ưng, n ếu hi ện t ượng này kéo dài và th ường xuyên thì bà m ẹ ph ải đưa cháu t ới bác s ĩ chuyên khoa m ắt ngay, càng s ớm càng t ốt. Lác th ường là khuy ết t ật c ủa m ột bên m ắt. C ần ph ải t ập luy ện cho bên m ắt b ị t ật. Bác s ĩ s ẽ băng kín bên m ắt không b ị t ật l ại để luy ện t ập cho m ắt kia ho ặc cho cháu đeo kính có m ắt kính đặc bi ệt để điều ch ỉnh h ướng nhìn cho m ắt cháu. Khi m ắt cháu đã nhìn được bình th ường r ồi bác s ĩ có th ể th ực hi ện thêm m ột cu ộc ph ẫu thu ật th ẩm m ỹ nh ỏ n ữa. 10. Ðau m ắt đỏ . Nhi ều khi các cháu nh ỏ v ừa b ị ho, v ừa đau m ắt đỏ . Lòng tr ắng m ắt ng ứa, h ơi s ưng và màu đỏ. Khi cháu h ết ho, thì m ắt c ũng kh ỏi. Nếu cháu ch ỉ b ị đau m ắt thôi, lòng tr ắng m ắt màu đỏ, luôn ch ảy n ước m ắt, bu ổi sáng mí m ắt dính vào nhau vì d ỉ màu vàng đến n ỗi cháu không m ở m ắt được, thì ph ải đưa cháu t ới bác s ĩ khám m ắt. Trong khi ch ưa có bác s ĩ, b ạn có th ể r ửa nh ẹ nhàng m ắt cháu b ằng n ước ấm. Nếu cháu m ới được m ấy tu ần mà đã b ị đau m ắt nh ư v ậy thì chúng ta ph ải tìm xem có ph ải cháu b ị t ắc ống l ệ đạ o hay không. L ệ ÐẠO LÀ Ð ƯỜNG D ẪN N ƯỚC M ẮT. CH ƯNG ÐAU M ắT C ủA TR ẻ S Ơ SINH - Cháu bé khi m ới sinh ra d ễ b ị lây nhi ễm ch ất b ẩn hay vi trùng vào m ắt. B ởi v ậy, khi m ới l ọt lòng, cháu th ường được các bà đỡ tra thu ốc phòng bệnh vào m ắt nh ư dung d ịch nitrat b ạc. Vì nitrat b ạc c ũng không tr ừ di ệt được m ột s ố vi trùng nh ư trùng b ệnh chlamydia, ngày nay ng ười ta th ường nh ỏ thêm thu ốc kháng sinh nh ư cycline. KHI M ỘT CHÁU BÉ V ỪA S ỐT, HO, VÀ M ẮT R ẤT ĐỎ , C ŨNG NÊN NGH Ĩ T ỚI M ỘT S Ố BỆNH DO VI RÚT GÂY RA, CH ẲNG H ẠN NH Ư B ỆNH S ỞI. 11. X ỏ l ỗ tai. Một s ố bà m ẹ mu ốn xuyên vành tai d ưới cho con gái để đeo đồ trang s ức. Vi ệc làm này không có gì nguy hi ểm v ới điều ki ện các d ụng c ụ dùng để xuyên l ỗ tai cho tr ẻ ph ải được r ửa sạch và ti ệt trùng c ẩn TH ẬN, NH ẤT LÀ HI ỆN NAY, KHI ÐANG CÓ D ỊCH BỆNH AIDS tràn lan trong thành ph ố. 12. Viêm x ươ ng ch ũm ở tai. www.Beenvn.com 13
14. Sau vành tai m ỗi ng ười chúng ta đề u có m ột gò x ươ ng v ồng lên v ới đặ c điểm là có nh ững điểm nh ỏ hõm xu ống, vì th ế được g ọi là x ươ ng ch ũm. Trong s ố các hõm này, quan tr ọng nh ất là hõm thông v ới tai trong. Khi tai gi ữa b ị viêm, hõm này d ễ b ị nhi ễm trùng và m ưng m ủ. Ngày nay, ch ứng viêm x ươ ng ch ũm không còn ph ổ bi ến nh ư tr ước kia. Nh ưng vi ệc phát hi ện các cháu nh ỏ, nh ất là các cháu s ơ sinh m ắc ch ứng này ở giai đoạn đầ u r ất khó, vì các cháu ch ỉ bi ết khóc mà không nói được là đau ở đâu. Bởi v ậy, các bà m ẹ c ần chú ý, khi th ấy tai c ủa cháu bé ch ảy n ước hay ch ảy m ủ nhi ều, màng nh ĩ có s ắc thái khác th ường, cháu b ị s ốt và ng ười g ầy r ộc đi. C ần đưa cháu t ới bác s ĩ chuyên khoa tai-mũi-họng để khám. N ếu vi ệc u ống thu ốc kháng sinh đã kéo dài m ấy tu ần mà cháu v ẫn không kh ỏi thì ph ải ph ẫu thu ật để ch ữa tr ị. 13. Viêm tai trong. Ph ần trong tai, sau màng nh ĩ khi b ị viêm th ường kèm theo viêm h ọng. Các cháu bé s ơ sinh hay b ị ch ứng viêm này vì trong t ư th ế n ằm, con đường thông nhau gi ữa tai và sau m ũi tr ở nên r ộng thoáng khi ến vi trùng và VI RÚT D Ễ LÂY LAN Ở C Ả 2 N ƠI. NH ƯNG BI ểU HI ệN ở CHáU Bé - Nh ững cháu bé ch ưa nói được khi ến ng ười l ớn không bi ết cháu đau ở trong tai. Cháu có th ể khóc, c ọ tai xu ống g ối, nh ưng c ũng không đủ để m ọi ng ười hi ểu. Tuy v ậy, có m ột s ố tri ệu ch ứng sau làm chúng ta có th ể ngh ĩ t ới ch ứng viêm tai trong: cháu b ị r ối lo ạn tiêu hóa, đi t ướt ( ỉa l ỏng), nôn ói, ho, c ựa qu ậy luôn và khó ng ủ. Vi ệc đầu tiên c ủa bác s ĩ là khám tai và coi nh ĩ tai cho cháu. Với các cháu l ớn thì vi ệc xác đị nh b ệnh d ễ dàng h ơn vì CÁC CHÁU NÓI Ð ƯỢC LÀ TH ẤY ÐAU TRONG TAI. PH ƯƠ NG PHáP CH ữA TR ị - Tho ạt đầ u, khi tai bé b ắt đầ u b ị s ưng, đau, bác s ĩ th ường cho thu ốc nh ỏ vào tai để gi ảm đau. Sau này khi ch ỗ viêm đã có m ủ, nhi ều khi bác s ĩ tai-mũi-họng ph ải tìm cách ch ọc m ột l ỗ th ủng ở nh ĩ làm l ối thoát cho m ủ ch ảy ra và l ấy m ủ xét nghi ệm xem ch ỗ viêm b ị lo ại vi trùng hay vi rút nào gây b ệnh. HI ệN T ƯợNG TAI CH ảY M ủ - Nh ĩ có th ể t ự th ủng để m ủ ch ảy ra ngoài. Tr ường h ợp này v ẫn cần ph ải đi khám bác s ĩ chuyên khoa tai-mũi-họng, vì nh ư v ậy ch ưa ph ải là b ệnh s ẽ h ết. Ngay vi ệc cho các cháu u ống thu ốc kháng sinh, bác s ĩ c ũng ph ải cân nh ắc và theo dõi. Nhi ều khi nhìn b ề ngoài nh ĩ, t ưởng nh ư đã kh ỏi vì thu ốc có tác d ụng nhanh nh ưng th ật ra không ph ải nh ư v ậy. B ệnh v ẫn âm ỉ, ch ưa kh ỏi h ẳn và có nh ững bi ến ch ứng vào x ươ ng ch ũm khi ến đứ a tr ẻ sút cân, g ầy y ếu, và t ới m ột lúc nào đó, b ệnh l ại tr ở l ại. Sau nhi ều l ần u ống thu ốc kháng sinh, tai không có m ủ n ữa nh ưng l ại có m ột ch ất n ước s ền sệt. Hi ện t ượng này kéo dài khi ến nh ĩ b ị t ổn th ươ ng n ặng làm Bé b ị gi ảm thính l ực. Trong th ời gian ch ữa tr ị, Bé ph ải gài trong tai m ột ống thông, có khi trong nhi ều tháng. Nếu Bé b ị đau tai nhi ều l ần, b ị đi b ị l ại, các bác s ĩ s ẽ n ạo V.A cho cháu. 14. Vành tai d ị d ạng. Nếu vành tai cháu bé xa da đầu quá, ch ớ nên dính vành tai vào da đầu b ằng b ăng keo ho ặc bắt cháu độ i m ũ x ụp xu ống c ả ngày để hòng s ửa đổ i được cái dáng c ủa đôi tai. Bạn hãy kiên trì đợi t ới khi cháu lên 8 ho ặc 9 tu ổi, vì t ới lúc đó m ới s ửa được cho cháu b ằng ph ươ ng pháp ph ẫu thu ật r ất đơn gi ản. www.Beenvn.com 14
15. 15. V ật l ạ trong tai. Nếu b ạn không th ể l ấy ngay v ật mà Bé đã nhét vào tai cháu thì đừng c ố. Nh ư v ậy, b ạn có th ể làm t ổn th ươ ng ống tai c ủa Bé. Hãy đư a BÉ T ỚI BÁC S Ĩ KHOA TAI-MŨI-HỌNG NGAY. Ở đó, bác s ĩ có các d ụng c ụ chuyên môn để l ấy v ật ra. 16. Ði ếc. Ði ếc là ch ứng b ệnh không ph ải là hi ếm th ấy ở tr ẻ em. Các cháu có th ể b ị ngh ễnh ngãng ho ặc điếc hoàn toàn. H ậu qu ả c ủa t ật điếc làm các cháu ch ậm bi ết nói. Nhi ều bà m ẹ không bi ết con mình b ị t ật này vì th ấy con v ẫn bình th ường, ngh ĩ r ằng cháu bé ch ỉ phát tri ển ch ậm đôi chút v ề trí tu ệ. M ột cháu bé hát sai có th ể vì nghe không t ốt: c ần ph ải ki ểm tra KH Ả NĂNG THÍNH GIÁC C ỦA CHÁU. PHáT HI ệN T ậT ÐI ếC c ủa các cháu càng nh ỏ, càng khó. B ố, m ẹ các cháu nh ỏ nên để ý theo dõi ph ản ứng c ủa các cháu v ới các ti ếng độ ng hàng ngày nh ư: ti ếng nói nh ỏ, ti ếng ra điô, ti ếng tích t ắc đồ ng h ồ, ti ếng k ẹt c ửa v.v N ếu có điều gì nghi ng ại, nên đư a ngay cháu t ới bác s ĩ chuyên khoa tai để th ử. Vi ệc ki ểm tra đị nh k ỳ v ề thính giác cho các cháu th ường được ti ến hành khi các cháu được 9 tháng và 24 tháng. Hi ện nay, ở các b ệnh vi ện s ản ho ặc nhà h ộ sinh, ng ười ta đã áp d ụng các ph ươ ng pháp ki ểm tra thính giác cho các cháu bé m ới sinh được vài ngày hay vài tu ần. NGUY? NHÂN C ủA T ậT ÐI ếC thì nhi ều : - Cháu bé có th ể b ị điếc b ẩm sinh do di truy ền ho ặc b ị nhi ễm b ệnh ngay t ừ khi còn trong bụng m ẹ, nh ư b ệnh th ủy đậ u ch ẳng h ạn. - Cháu b ị điếc nh ẹ sau khi m ắc m ột s ố b ệnh; ho ặc b ị viêm tai mà ch ữa tr ị n ửa ch ừng; ho ặc do u ống m ột s ố thu ốc kháng sinh (nh ư gentamicine) và b ị ảnh h ưởng c ủa thu ốc. 17. V ật l ạ trong m ũi. Nếu Bé t ống m ột v ật nh ỏ và làm k ẹt v ật đó trong m ũi, thì b ạn c ần l ấy ngay ra cho cháu. Nh ưng ph ải c ẩn th ận, n ếu không, b ạn có th ể làm cho v ật t ụt sâu thêm vào làm th ươ ng t ổn tới ph ần niêm m ạc bên trong. N ếu khó l ấy v ật ra, không nên c ố mà nên đư a Bé t ới bác s ĩ chuyên khoa v ề tai-mũi-họng vì ở đó có nhi ều d ụng c ụ chuyên môn để th ực hi ện vi ệc đó có kết qu ả. 18. S ổ m ũi, viêm m ũi, viêm m ũi - họng. SỔ M ŨI LÀ M ỘT CH ỨNG NH Ẹ Ở tr ẻ em: thán nhi ệt h ơi cao h ơn bình thường, m ũi ch ảy nước (m ột ch ất nh ầy l ỏng, không màu). V ới các cháu l ớn, ch ỉ vài hôm là kh ỏi. Các cháu bé sơ sinh thì kèm theo m ột vài hi ện t ượng nh ư khó ng ủ, khó th ở làm cho các cháu bú khó (vì khi bú không th ở được). Các bà m ẹ có th ể dùng các d ụng c ụ hút nước m ũi cho các cháu, th ường bán ở các hi ệu thu ốc; nh ỏ m ũi cho các cháu b ằng các lo ại thu ốc dành riêng cho tr ẻ em. Tránh dùng các thu ốc có d ầu và các lo ại thu ốc làm co m ạch máu. Viêm m ũi-họng là ch ứng b ệnh v ề m ũi nh ưng lan t ừ ph ần sau c ủa h ốc m ũi cho t ới họng và có các tri ệu ch ứng nh ư: ch ảy n ước m ũi, có th ể s ốt cao, thân nhi ệt t ăng độ t ng ột nên có th ể gây co gi ật ở các cháu nh ỏ, ho, không ch ịu ăn, ỉa ch ảy. Ðể ch ữa tr ị c ần : nh ỏ thu ốc m ũi cho cháu, cho u ống thu ốc s ốt. B ệnh s ẽ kh ỏi sau vài ngày. www.Beenvn.com 15
16. Tuy v ậy, b ệnh có th ể biên ch ứng nh ư : viêm tai, viêm thanh qu ản, viêm ph ế qu ản và ph ổi. Ðể ch ữa nh ững bi ến ch ứng này, ph ải cho cháu u ống thu ốc kháng sinh theo li ều l ượng đã được bác s ĩ ch ỉ đị nh. Viêm m ũi-họng tái phát - Mùa đông, các cháu bé th ường b ị đi b ị l ại b ệnh viêm m ũi-họng, d ẫn tới viêm tai khi ến các cháu th ường xuyên b ị ho, s ổ m ũi, xu ống s ức và ch ậm l ớn. Nguyên nhân có th ể do: d ị ứng, kh ả n ăng mi ễn nhi ễm c ủa c ơ TH Ể Y ẾU, THI ẾU CH ẤT S ẮT, THI ẾU VITAMIN D. Nh ưng, c ũng có th ể do các điều ki ện v ề khí h ậu và n ơi ở nh ư: không khí khô t ự nhiên ho ặc vì s ưởi nóng, b ụi ph ấn hoa, s ự lây nhi ễm gi ữa các tr ẻ trong t ập th ể, khói thu ốc lá do ng ười l ớn hút trong nhà đóng kín c ửa v.v Cũng nên chú ý r ằng c ơ th ể các cháu nh ỏ sau th ời gian tránh được m ột s ố b ệnh vì th ừa hưởng kh ả năng mi ễn nhi ễm c ủa m ẹ và do bú s ữa m ẹ, nay ph ải đi vào m ột th ời k ỳ t ập t ự ch ống ch ọi v ới các vi trùng và vi rút. Do đó, có th ể coi m ỗi l ần cháu bé b ệnh là m ột l ần c ơ th ể c ủa cháu có d ịp luy ện t ập để ch ống cu ộc xâm l ăng c ủa các nhân t ố có h ại t ấn công t ừ bên ngoài, để t ạo cho mình kh ả n ăng ch ống nhi ễm. Giai đoạn mi ễn nhi ễm c ủa tr ẻ h ết khi cháu 6 - 7 tu ổi. Bởi v ậy, vi ệc dùng thu ốc kháng sinh để ch ữa tr ị cho các cháu ph ải theo s ự ch ỉ đị nh có cân nh ắc c ủa bác s ĩ. Ch ỉ dùng thu ốc để tr ị b ệnh, ch ưa h ắn đã là t ốt. Ph ải dành ph ần tiêu di ệt vi trùng và vi rút cho chính c ơ th ể c ủa cháu bé, sao cho c ơ th ể có kh ả n ăng t ự mi ễn nhi ễm, tăng c ường s ức kh ỏe cho cháu bé nh ư cho cháu t ắm n ắng, thay đổ i không khí ch ỗ ở (ÐI NGH Ỉ Ở BI ỂN, Ở NÚI ), dùng thu ốc để có thêm ch ất gammaglobuline trong máu, t ổ ch ức các cu ộc đi t ắm n ước khoáng v.v Nếu cháu luôn b ị đau tai c ũng nên ngh ĩ t ới v ấn đề n ạo V.A Ở H ỌNG CHO CHÁU. VI ỆC NẠO V.A C ŨNG có tác d ụng làm cho cháu th ở d ễ khi ng ủ, tránh được t ật ngáy. 19. T ẬT S ỨT MÔI. CÓ cháu bé m ới sinh đã b ị t ật s ứt môi: m ột đường n ứt t ừ d ưới m ũi ch ạy xu ống, ch ẻ đôi môi trên. Ch ữa t ật này ph ải ph ẫu thu ật làm 2 giai đoạn: khâu dính li ền ch ỗ đứ t c ủa môi và x ử trí để n ổi ph ần hàm bên trong v ết n ứt ở vòm h ọng. Trong th ời gian ch ữa, các cháu bé ph ải bú b ằng nh ững núm vú gi ả đặ c bi ệt vì nu ốt khó. Sau gi ải ph ẫu, các cháu còn c ần được theo dõi v ề các m ặt r ăng, l ợi, tai-mũi-họng và h ọc phát âm cho chính xác. T ốt nh ất là đư a các cháu t ới nh ững kíp chuyên gia điều tr ị t ật này. 20. R ăng. Rối lo ạn m ọc r ăng, có th ể khiến đứ a tr ẻ rên r ỉ vì đau, không ăn được và m ất ng ủ. L ợi cháu b ị sưng làm má c ũng t ấy đỏ n ước dãi ch ảy kh ỏi mi ệng c ả ngày. Cháu qu ấy. Bạn có th ể làm cho cháu gi ảm đau hay quên đau b ằng cách : - Cho cháu m ột mi ếng bánh m ềm, m ột cái bánh bích quy. - Tẩm vào kh ăn tay m ột ít sirô ho ặc n ước th ơm r ồi xoa nh ẹ VÀO L ỢI, CH Ỗ R ĂNG ÐANG NHÚ LÊN. CÓ th ể thay b ằng m ột c ục n ước đá nh ỏ qu ấn trong kh ăn. www.Beenvn.com 16
17. - Cho cháu u ống aspirine. Ðôi khi cháu còn b ị s ốt và đi t ướt ( ỉa l ỏng). N ếu s ốt cao, c ũng tác d ụng x ấu b ởi các cháu s ẵn có ch ứng co gi ật. Do đó, khó xác đị nh được là cháu b ị s ớt do r ăng đau hay vì m ột b ệnh nào khác. Trong tr ường h ợp cháu b ị s ốt nhi ều, nên để bác s ĩ ch ẩn ÐOÁN NGUYÊN NHÂN : LUNG LAY R ĂNG Vì TAI N ạN - Nếu cháu bé b ị ngã mà gãy ho ặc lung lay r ăng, nên đư a cháu l ại nha s ĩ ngay để xem còn có th ể gi ữ d ược r ăng không. Mu ốn r ăng kh ỏi r ơi ra trong khi đi b ạn có th ể b ọc quanh r ăng m ột đoạn k ẹo cao su và b ảo cháu c ắn r ăng l ại. MU ốN CáC CHáU Có B ộ R ĂNG T ốT, PH ảI LàM Gì ? Ph ải chú ý cung c ấp cho các cháu đủ ch ất Canxi và Ph ốtpho trong th ức ăn. Nh ững nguyên tố này có trong s ữa và các s ản phàm c ủa s ữa, tr ứng và rau. - Dạy các cháu bi ết cách đánh r ăng t ừ nh ỏ. - Tránh các nguyên nhân gây sâu r ăng nh ư ăn k ẹo bu ổi t ối - Dùng thêm ch ất Fluor hàng ngày, theo s ự ch ỉ d ẫn c ủa bác s ĩ. 21. Sâu r ăng. Tr ẻ em có nh ững cái "r ăng s ữa" cho t ới 6 tu ổi. Tuy nh ững r ăng này r ồi d ần d ần s ẽ r ụng h ết, nh ưng các b ậc cha m ẹ không nên coi th ường hi ện t ượng r ăng sâu c ủa các cháu. Trái l ại, răng nào sâu c ần ph ải ch ữa ho ặc nh ổ đi để không ảnh h ưởng t ới r ăng khác bên c ạnh s ắp mọc ho ặc đang m ọc. Nh ất là các r ăng đang m ọc l ại là nh ững r ăng v ĩnh vi ễn. Tr ẻ em có r ăng sâu nhai th ức ăn không k ỹ. Do đó, vi ệc tiêu hóa không được t ốt. Ch ỉ c ần có một cái r ăng sâu c ũng đủ làm cho vi ệc nhai, nghi ền th ức ăn c ủa c ả hàm r ăng b ị kém hi ệu qu ả. M ỗi cái r ăng sâu l ại LÀ M ỘT Ổ VI TRÙNG CÓ TH Ể gây ra nhi ều lo ại b ệnh do b ị viêm nhi ễm. Các cháu có b ệnh tim ho ặc b ệnh th ấp kh ớp c ấp càng ph ải đặ c bi ệt gi ữ gìn b ộ r ăng cho kh ỏi sâu. Vi ệc c ần thi ết nh ất là: d ạy cho tr ẻ cách đánh r ăng t ừ nh ỏ, cho tr ẻ đi khám r ăng th ường k ỳ, cho ăn ít đồ ng ọt, không ăn vào bu ổi t ối, dùng kem đánh r ăng có ch ất Fluor. Dù cái r ăng ch ỉ có m ột ch ấm đen, c ũng c ần t ới bác s ĩ ch ữa r ăng ngay: càng ch ữa s ớm, càng chóng kh ỏi và đỡ t ốn ti ền. Nh ững th ức ăn ng ọt ăn trong b ữa ăn s ẽ b ị n ước b ọt ti ết ra nhi ều làm trung hòa tính ch ất axít của đường. Nh ưng n ếu các cháu ăn k ẹo nh ất là các k ẹo d ễ dính vào r ăng - vào bu ổi t ối r ồi đi ng ủ, trong mi ệng không đủ n ước b ọt làm tan k ẹo và trung hòa ch ất xít do đường bi ến ch ất đọ ng l ại ở các k ẽ r ăng, ch ất axít này s ẽ làm h ỏng men r ăng và phá ho ại các chân r ăng. Kinh nghi ệm cho th ấy ch ất Fluor có tác d ụng ch ống sâu r ăng. B ởi v ậy, ở m ột s ố n ước, ng ười ta pha Fluor vào n ước u ống, vào s ữa ho ặc tr ộn vào mu ốí ăn. M ột s ố rau, cá có ch ứa Fluor. Trong thành ph ần nhi ều lo ại thu ốc đánh r ăng ngày nay c ũng có Fluor. Các bác s ĩ còn hướng d ẫn cho các bà m ẹ cho các cháu bé m ới sinh u ống m ột l ượng nh ỏ Fluor m ỗi ngày ngay trong nh ững tháng đầ u. 22. H ạt c ơm trong mi ệng. www.Beenvn.com 17
18. Bên trong mi ệng ở ph ần trong má và môi c ủa Bé, có th ể có nh ững h ạt nh ỏ màu tr ắng xám mọc lên r ải rác, đôi khi có nhi ều làm bé b ị v ướng và đau khi ăn, u ống. Do đó, Bé không ch ịu ăn. Có th ể l ấy bông qu ấn vào đầu t ăm, t ẩm thu ốc sát trùng và ch ấm kh ẽ vào các h ạt trên. Cho Bé ăn loãng, mát (s ữa để h ơi l ạnh). 23. Ch ứng t ưa mi ệng do vi rút. Ch ứng b ệnh này do vi rút gây ra làm cho bên trong mi ệng c ủa cháu bé (má, l ưỡi, l ợi) có nhi ều v ết loét nh ỏ, n ằm d ưới m ột l ớp màng tr ắng. Khi màng tr ắng này bong ra, nh ững v ết loét càng đau rát làm cho cháu bé không ăn được, vì vi ệc ti ếp xúc v ới th ức ăn, dù là th ức ăn lỏng, c ũng làm các cháu đau. Hi ện t ượng này kéo dài trong 4, 5 ngày. Trong th ời gian mang bệnh, cháu bé ch ảy nhi ều n ước dãi, mi ệng hôi và có th ể s ốt t ới 40 oC. Bác s ĩ th ường cho các cháu thu ốc bôi mi ệng. Các bà m ẹ nuôi các cháu nên kiên nh ẫn cho các cháu ăn ít m ột các món súp, n ước qu ả, n ước đường ướp l ạnh Trong khi cháu bé mang b ệnh, tránh để cháu ti ếp xúc v ới các cháu khác. 24. B ệnh t ưa do n ấm. Bệnh t ưa là lo ại b ệnh n ấm bi ểu hi ện d ưới d ạng nh ững đố m tr ắng nh ư c ặn s ữa trong m ồm. Toàn b ộ ch ỗ m ọc n ấm màu đỏ, đụ ng vào đau khi ến các cháu bé b ỏ ăn. Hi ện t ượng này có th ể x ảy ra c ả trong b ộ máy tiêu hóa t ừ mi ệng t ới h ậu môn. Tuy v ậy, b ệnh d ễ kh ỏi n ếu cho cháu u ống thu ốc đúng theo s ự ch ỉ đị nh c ủa bác s ĩ. 25. Viêm xoang hàm. Bệnh viêm xoang th ường hi ếm g ặp ở tr ẻ em nh ỏ h ơn 4 tu ổi Các cháu nh ỏ th ường b ị b ệnh xoang do d ị ứng. N ếu cháu b ị viêm xoang mãn tính, các bác s ĩ th ường ch ẩn đoán b ằng cách ch ụp X-quang, các xoang ở m ặt. M ột cháu bé b ị viêm m ũi, ph ế qu ản tái đi tái l ại và ho dai dẳng c ũng th ường ph ải làm xét nghi ệm này. 26. Nh ức đầ u. Bệnh nh ức đầ u th ường hi ếm th ấy ở tr ẻ em d ưới 4 tu ổi và ch ỉ th ấy ở tu ổi đã t ới tr ường h ọc. Các cháu hay kêu đau ở m ột bên trán, đằng sau m ột bên m ắt. C ơn đau r ần gi ật ở đầ u nh ư nh ịp tim, lâu hàng gi ờ, tr ở đi tr ở l ại, gây nôn ói ho ặc làm m ắt n ẩy đom đóm. Ðôi khi đã nh ức đầu còn kèm theo c ả đau b ụng n ữa. Mỗi cháu có th ể đau m ột ki ểu khác nhau. Sau khi lo ại b ỏ các b ệnh khác, bác s ĩ th ường cho r ằng cháu b ị nh ức đầ u vì truy ền th ống, trong gia đình, h ọ hàng t ừ x ưa đã t ừng có ng ười nh ức đầ u nh ư th ế. 27. Ðau đầu. Nếu tr ẻ em b ất ch ợt b ị đau nh ức đầ u d ữ d ội kèm theo s ốt và nôn ói, hãy ngh ĩ ngay t ới b ệnh đau màng óc và ph ải đưa cháu t ới bác s ĩ ngay. Nhi ều khi, cháu ch ỉ b ị cúm theo mùa ho ặc nhi ễm m ột c ăn b ệnh nào khác thôi. N ếu cháu hay b ị đi b ị l ại, nên cho cháu đi ki ểm tra m ắt, khám xem có b ị viêm xoang không. C ũng nên đề phòng xem cháu b ị t ổn th ươ ng ở não không, có b ị huy ết áp cao không, có b ị nhi ễm độ c vì khí ôxít các bon không? www.Beenvn.com 18
19. Vì nguyên nhân gây ra ch ứng đau đầ u thì nhi ều, nên ch ỉ có bác s ĩ m ới xác đị nh được b ệnh và có khi còn ph ải cho cháu đi ch ụp h ộp s ọ n ữa. Nh ưng nhi ều khi nguyên nhân b ệnh l ại có tính ch ất tâm lý nh ư cháu bé lo s ợ m ột điều gì, quá c ảm độ ng ho ặc b ị c ăng th ẳng th ần kinh vì v ừa qua m ột cu ộc thi ki ểm tra ở l ớp h ọc. II. NH ỮNG V ẤN ĐỀ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN C Ổ 28. T ật v ẹo c ổ b ẩm sinh. Cháu bé có th ể b ị t ật v ẹo c ổ ngay trong nh ững tu ần l ễ đầ u tiên: đầu cháu bé nghiêng xu ống một bên vai trong khi c ằm l ại quay v ề h ướng khác. Nguyên nhân gây ra ch ứng này do các b ắp th ịt c ổ ức đòn ch ũm có t ật nên kéo c ổ và đầu v ề một phía. Ðôi khi ng ười ta có th ể n ắn th ấy m ột c ục c ứng ở ch ỗ b ắp th ịt có t ật đó. Ng ười ta có th ể ch ữa ch ứng này b ằng ph ươ ng pháp v ận độ ng tr ị li ệu, ho ặc ti ến hành m ột cu ộc ph ẫu thu ật ở dây ch ằng c ủa b ắp th ịt. Ch ứng này c ũng có th ể là do có t ật ở x ươ ng s ống cổ. Tuy nhiên tr ường h ợp này hi ếm th ấy h ơn. 29. T ẬT V ẸO C Ổ Ở TR Ẻ EM. ở tr ẻ em đã l ớn h ơn m ột chút, t ật v ẹo c ổ có nhi ều nguyên nhân khác nhau: nhi ều khi do m ột ch ấn th ươ ng nào đó mà người l ớn không bi ết, ho ặc do ảnh h ưởng t ư th ế n ằm c ủa các cháu khi ng ủ. M ắt lác c ũng có th ể làm các cháu v ẹo c ổ đi để nhìn cho rõ; ho ặc b ệnh viêm h ọng làm n ổi h ạch ở c ổ, vi ệc dùng thu ốc nh ư thu ốc Primpéran ch ống nôn - làm co các c ơ b ắp ở cổ đề u c ũng có th ể là nguyên nhân. Nếu cháu bé v ẹo c ổ vì nh ững nguyên nhân trên thì không c ần ph ải ch ữa tr ị, t ật v ẹo c ổ c ủa cháu c ũng s ẽ h ết sau m ột vài ngày. Nếu t ật này kéo dài, c ần t ới bác s ĩ để xét nghi ệm tìm nh ững nguyên nhân có liên quan t ới h ệ th ần kinh ho ặc b ệnh th ấp kh ớp. 30. Tuy ến giáp. Tuy ến Giáp có vai trò r ất quan tr ọng đố i v ới s ự phát tri ển toàn b ộ c ơ th ể c ủa tr ẻ em. N ếu thi ếu tuy ến này ho ặc tuyên phát tri ển không bình th ường, l ượng hoóc-môn Giáp ti ết ra không đủ cung c ấp cho c ơ th ể s ẽ d ẫn t ới các ch ứng: ch ậm phát tri ển v ề chi ều cao và v ề trí khôn. B ởi v ậy, c ần ph ải chú ý phát hi ện b ệnh càng s ớm càng t ốt vì vi ệc ch ữa tr ị b ằng hoócmôn Giáp ti ến hành càng s ớm ch ừng nào càng t ốt ch ừng ấy cho s ự phát tri ển c ủa c ơ th ể và trí tu ệ. Nh ững tri ệu ch ứng c ủa c ăn b ệnh v ề tuy ến giáp có th ể th ấy ngay trong nh ững tu ần l ễ đầ u tiên c ủa cháu bé: cháu không ho ạt độ ng, không kêu, không khóc, không đòi ăn, ng ủ nhi ều và ít c ựa qu ậy. L ưỡi bé l ớn khác th ường khi ến cháu khó ng ậm vú ho ặc tu bình s ữa, cháu đi táo, da tái và l ạnh. Nếu ch ụp X-quang, bác s ĩ s ẽ th ấy nh ững d ấu hi ệu b ộ x ươ ng b ị d ị d ạng ho ặc ch ậm phát tri ển. Nh ưng mu ốn xác đị nh b ệnh m ột cách ch ắc ch ắn để ti ến hành ch ữa tr ị, c ần ph ải xác định l ượng hoóc-môn Giáp trong c ơ th ể. Vi ệc s ử d ụng các ch ất sát trùng có i ốt cho s ản ph ụ và cho các cháu bé m ới sinh có th ể ảnh h ưởng t ới vi ệc th ử nghi ệm d ẫn t ới nh ững k ết qu ả dươ ng tính sai. B ởi v ậy, ng ười ta không dùng c ồn i ốt ho ặc Bétadine trong lúc đỡ đẻ n ữa. www.Beenvn.com 19
20. Ng ược l ại v ới vi ệc thi ếu hoócmôn Giáp, l ại có các cháu bé có d ư hoóc-môn này, th ường là bị di truy ền t ừ m ẹ . Nh ững tri ệu ch ứng c ủa b ệnh d ư hoócmôn giáp là: m ắt l ồi, b ướu c ổ, ỉa ch ảy và m ạch nhanh. 31. Ami đan. Ami đan là m ột c ục th ịt nh ỏ nhìn th ấy d ễ dàng ở cu ối vòm h ọng, t ừ trên r ũ xu ống, r ất hay b ị viêm. Ng ười ta ch ưa xác định được rõ ràng vai trò c ủa c ục th ịt này; nh ưng hình nh ư v ị trí của nó là để ng ăn c ản vi trùng và virút thâm nh ập vào trong c ơ th ể qua đường mi ệng. 32. Viêm ami đan - Viêm h ọng. Thông th ường, tr ẻ s ơ sinh ít khi b ị viêm Ami đan. Các cháu ở ÐỘ TU ỔI T Ừ 2 - 3 TU ỔI HAY BỊ H ƠN. N ẾU b ị viêm, c ục ami đan s ưng lên, t ấy đỏ ho ặc có nh ững ch ấm tr ắng, cháu bé s ốt cao, nu ốt khó và có h ạch ở c ổ, s ờ vào cháu s ẽ khóc vì đau. Viêm ami đan là do liên c ầu khu ẩn ho ặc vi trùng, ph ổ bi ến là lo ại liên c ầu khu ẩn (streptocoque). Trong tr ường h ợp này, hi ện t ượng đau rát loang r ộng c ả vùng h ọng, c ần chú ý ch ữa tr ị vì có th ể bi ến ch ứng thành viêm kh ớp ho ặc viêm th ận. Nhi ều ch ứng b ệnh c ủa tr ẻ em b ắt đầ u t ừ viêm h ọng do lo ại liên c ầu khu ẩn sinh ra độ c t ố. Viêm h ọng d ạng b ạch h ầu càng ngày càng hi ếm th ấy vì các tr ẻ em đã được ch ủng ng ừa. B ị bệnh này, tr ẻ không s ốt cao nh ưng m ất s ức nhanh, trong h ọng th ấy có nh ững màng tr ắng, dầy, dính vào các ami đan. Ðể ch ữa tr ị ch ứng viêm h ọng, bác s ĩ th ường l ấy m ột ít màng nh ầy ở h ọng cùng m ột m ẫu máu để xét nghi ệm. Ðồng th ời cho các cháu u ống ngay thu ốc kháng sinh để ng ăn ch ặn các bi ến ch ứng do trùng liên c ầu khu ẩn gây ra. Viêm h ọng là m ột ch ứng b ệnh nh ẹ, th ường s ẽ kh ỏi trong vài ba ngày. Nh ưng, điều đáng chú ý là hay b ị đi b ị l ại nhi ều l ần. 33. Ph ẫu thu ật c ắt ami đan. Cắt ami đan là m ột ti ểu ph ẫu thu ật không có điều gì đáng lo ng ại n ếu sau khi c ắt các cháu được s ăn sóc và theo dõi c ẩn th ận. Ch ỉ c ắt ami đan cho các cháu t ừ 4 - 5 tu ổi tr ở lên. Tr ước kia, bác s ĩ hay khuyên c ắt ami đan. Bây gi ờ, vi ệc c ắt ami đan ch ỉ th ực hi ện trong nh ững tr ường h ợp c ần thi ết nh ư đứa tr ẻ b ị viêm h ọng luôn luôn, nhi ều l ần trong m ột n ăm, cục ami đan phát tri ển to t ới độ làm cho cháu bé khó th ở, b ị đau kh ớp n ặng, b ị viêm th ận ho ặc để đề phòng các bi ến ch ứng có th ể x ảy ra ti ếp. Nên chú ý r ằng nh ững tr ường h ợp amidan l ớn không có ngh ĩa là b ị viêm n ặng. Tr ước kia, ng ười ta th ường tránh c ắt ami đan cho các cháu hay b ị d ị ứng. Ngày nay ng ười ta không chú ý nhi ều t ới điều này n ữa. 34. V.A. Ngoài nh ững ami đan nhìn th ấy rõ ở h ọng tr ẻ em (amygdale) còn m ột c ục th ịt n ữa ở cu ối l ỗ mũi, sau vòm mi ệng có tác d ụng b ảo v ệ đường hô h ấp ch ống l ại s ự xâm nh ập c ủa vi trùng và vi rút. www.Beenvn.com 20
21. Nếu c ục th ịt này b ị nhi ễm, b ản thân nó l ại là n ơi t ập TRUNG CÁC VI TRÙNG VÀ VI RÚT Ở NGAY NGÃ BA TAI-MũI-HọNG và tr ở thành nguyên nhân c ủa các ch ứng b ệnh v ề tai-mũi- họng và đường hô h ấp. Kết qu ả là m ũi có th ể th ường xuyên b ị ngh ẹt làm cháu bé ph ải th ở b ằng mi ệng, ngáy, nói gi ọng m ũi, ho lâu kh ỏi, s ốt 37 - 38 oC, bu ổi sáng có th ể đã s ốt 38 oC, b ị h ạch, ch ậm l ớn, không ch ịu ăn, hay qu ấy. Tr ường h ợp này, bác s ĩ chuyên khoa tai-mũi-họng hay đề ngh ị ti ến hành m ột ph ẫu thu ật ho ặc th ủ thu ật chuyên môn nh ỏ. Cháu không c ần ph ải n ằm vi ện. Tuy th ủ thu ật này th ực hi ện nhanh, nh ưng không làm được cho các cháu d ưới 1 tu ổi. 35. Viêm vòm h ọng. Sau m ũi, có m ột điểm g ặp chung c ủa các đường t ới t ừ mi ệng, m ũi và tai. N ếu điểm này b ị nấm, ho ặc viêm, tr ẻ s ẽ b ị ho. 36. Viêm thanh qu ản. Chúng ta th ường nh ận đị nh chung r ằng m ột cháu bé b ị viêm thanh qu ản khi cháu ho ra ti ếng khô nh ư chó s ủa, t ừng ti ếng m ột và b ị khó th ở. Tuy v ậy, nên phân bi ệt 2 lo ại viêm thanh qu ản theo các tri ệu ch ứng sau : - Cháu bé đột nhiên b ị ho và th ở r ất khó vào ban đêm vì thanh qu ản c ủa cháu b ị co th ắt l ại. Sự co th ắt này có th ể s ẽ h ết sau vài gi ờ nh ưng r ồi s ẽ tái l ại. - Lo ại viêm thanh qu ản th ứ 2 gây ra bởi m ột lo ại virút. B ệnh khi b ắt đầ u không độ t ng ột nh ưng ti ến tri ển ngày càng n ặng thêm. Tr ường h ợp này, ph ải đưa cháu bé vào b ệnh vi ện ngay, vì nghiêm tr ọng h ơn tr ường h ợp trên nhi ều. Trong khi bác s ĩ ch ưa t ới ho ặc ch ưa cho cháu đi b ệnh vi ện n ếu có điều ki ện, làm t ăng độ ẩm của không khí s ẽ có l ợi cho cháu bé. 37. B ệnh b ạch h ầu. Bạch h ầu là m ột b ệnh r ất nguy hi ểm, ngày nay đã b ị lo ại tr ừ m ột ph ần l ớn do ph ươ ng pháp tiêm phòng b ệnh. Nh ững tr ẻ em không tiêm phòng b ệnh, khi m ắc b ệnh, c ổ h ọng b ị đau, có một lớp màng tr ắng, d ầy, dính, ngày càng phát tri ển làm cho tr ẻ th ở khó. Ðồng th ời, cháu bé bị m ệt, ng ười nh ợt nh ạt, m ạch nhanh dù thân nhi ệt không t ăng nhi ều. Khi tr ẻ không tiêm phòng b ệnh ho ặc tiêm không đủ li ều l ượng mà có các hi ện t ượng trên, cần ph ải đưa tới b ệnh vi ện ngay. Bác s ĩ s ẽ l ấy m ột ít m ẫu ở h ọng để xét nghi ệm xem có vi trùng b ạch h ầu không. III. NH ỮNG V ẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN NG ỰC 38. Ngh ẹt th ở do có v ật l ạ trong đường hô h ấp. Có nhi ều tr ường h ợp Bé b ị ng ạt th ở: Bi ng ạt vì n ằm ng ủ d ưới l ớp ch ăn nên b ị thi ếu không khí ho ặc Bé b ị ngh ẹt th ở vì nu ốt m ột vật và v ật đó n ằm ngáng trên con đường hô h ấp. Thí d ụ Bé nu ốt m ột c ủ l ạc ho ặc m ột m ẩu đồ ch ơi. K ết qu ả là Bé b ị t ắc th ở ngay ho ặc b ị t ắc th ở d ần d ần vì v ật nu ốt m ỗi lúc l ại b ịt kín hơn con đường hô h ấp. www.Beenvn.com 21
22. Trong tr ường h ợp sau, cháu b ắt đầ u ho, r ồi th ở khó nh ọc, m ỗi l ần th ở l ại có ti ếng rên ho ặc rít. M ặt Bé s ạm d ần l ại r ồi Bé ng ưng, KHÔNG TH Ở N ỮA. PH ảI LàM Gì KHI CHáU Bé B ị NG ạT TRÊN GI ƯờNG? N ếu th ấy da bé tím hay xám, ng ười không c ử độ ng ho ặc b ị co gi ật, hãy để đầ u bé ng ửa ra phía sau để bé th ở d ễ h ơn. Nếu th ấy không có k ết qu ả gì hãy làm hô h ấp nhân t ạo cho Bé, nh ờ ng ười đi báo bác s ĩ ho ặc đưa Bé t ới tr ạm c ấp c ứu ngay. NếU Bé NG ạT Vì NU ốT PH ảI M ộT V ậT VàO H ọNG - Nếu b ạn nhìn th ấy v ật đó, hãy th ử c ố lấy v ật đó ra b ằng ngón tay c ủa mình và chú ý không làm cho v ật t ụt sâu thêm vào h ọng Bé . Nếu không l ấy ra được, hãy làm theo ph ươ ng pháp Heimlich NH Ư SAU : . PH ƯƠ NG PHáP HEIMLICH - Nội dung chính c ủa ph ươ ng pháp này là b ất ch ợt ấn m ạnh vào vùng d ạ dày theo h ướng t ừ d ưới lên. Gi ữ cháu bé ở t ư th ế đứ ng hay ng ồi (xem hình vẽ). Ng ười ch ữa cho cháu đứ ng ở đằ ng sau, n ắm bàn tay trái l ại đặ t lên b ụng cháu ở trên rốn - vị trí c ủa d ạ dày - Bàn tay ph ải n ắm l ấy n ắm tay trái và b ất ch ợt ép m ạnh vào b ụng cháu theo chi ều t ừ d ưới lên trên để cho l ượng không khí b ị d ồn t ừ ph ổi ra phía c ổ h ọng s ẽ làm b ắn v ật l ạ ra. Có th ể làm nhi ều l ần, l ần sau cách quãng v ới l ần tr ước. Ðối v ới các tr ẻ s ơ sinh, ph ải ép b ằng các ngón tay và chú ý n ươ ng nh ẹ vì x ươ ng c ủa các cháu còn r ất y ếu. Nếu không đạt được k ết qu ả, ph ải đưa cháu t ới b ệnh vi ện. Trên đường đi, không ng ừng làm hô h ấp nhân t ạo. NG ạT Vì KHóC - Có tr ường h ợp các cháu nh ỏ t ừ 6 tháng t ới 2 tu ổi có th ể b ị ng ạt vì khóc. Ti ếng khóc c ủa cháu t ừng đợ t b ị ng ắt quãng vì ti ếng n ấc. Cháu v ội th ở nhưng c ơn n ấc l ại đến làm cháu không k ịp th ở. Cu ối cùng cháu ng ất đi, m ặt tím l ại vì thi ếu không khí. C ảnh tượng này d ễ làm ng ười l ớn lo l ắng vì xúc động nh ưng không có gì nguy hi ểm. Ng ười l ớn cần gi ữ bình t ĩnh. Cháu bé s ẽ chóng h ồi t ỉnh và ti ếng khóc l ại tiếp t ục ré lên. Cần chú ý s ăn sóc cháu bé h ơn nh ưng nên tránh để cháu c ảm th ấy r ằng: mu ốn đòi gì c ứ khóc là được! 39. Th ở d ốc. Ch ứng th ở d ốc, th ở t ừng c ơn h ối h ả khi ến các cháu bé không ch ạy nh ảy, ch ơi đùa bình th ường được nh ư nh ững đứ a tr ẻ khác là m ột ch ứng b ệnh r ất đáng quan tâm. Vì nguyên nhân ch ứng b ệnh này có th ể do s ự m ất s ức c ủa toàn c ơ th ể ho ặc b ị thi ếu máu. Nh ưng c ũng có th ể do có tr ục TR ẶC V Ề TIM HO ẶC B Ộ MÁY HÔ H ẤP; C ẦN PH ẢI QUA XÉT NGHI ỆM ÐỂ theo dõi. 40. Bé th ở có ti ếng rít. Tr ừ tr ường h ợp tr ẻ em ngáy khi ng ủ, còn n ếu cháu th ở mà có ti ếng lào xào hay ti ếng rít thì ph ải báo ngay cho bác s ĩ bi ết, nh ất là n ếu cháu l ại b ị s ốt. Có th ể đó là tri ệu ch ứng c ủa m ột bệnh viêm ở m ũi h ọng hay viêm ph ế qu ản bình th ường, nh ưng c ũng có th ể là nh ững b ệnh khác quan tr ọng h ơn nh ư: hen, v ật l ạ m ắc trong c ổ, viêm thanh qu ản v.v Có nhi ều cháu bé s ơ sinh khi th ở đã nghe nh ư ti ếng gà kêu do thanh qu ản có c ấu t ạo h ơi khác th ường lúc m ới sinh. Sau m ột vài tháng, thanh qu ản các cháu phát tri ển và d ần d ần tr ở thành bình thường, ti ếng kêu kia c ũng s ẽ m ất. www.Beenvn.com 22
23. 41. Ng ưng th ở cách quãng. Trong nh ững ngày đầu m ới sinh ra, Bé th ường th ở không đề u. Ðôi khi có nh ững đợ t ng ưng th ở ch ừng vài giây ho ặc lâu h ơn 10 giây đối v ới các Bé sinh thi ếu tháng. Hi ện t ượng này có th ể kèm theo s ự gi ảm nh ịp đậ p c ủa tim, có nh ững bi ến c ố x ấu. Do đó, các Bé sinh thi ếu tháng c ần ph ải được theo dõi c ẩn th ận và được nuôi trong các thi ết b ị khí có máy theo dõi nh ịp tim, nh ịp th ở. Nh ững c ơn ng ừng th ở trong gi ấc ng ủ c ủa tr ẻ s ơ sinh hi ện nay được coi nh ư nh ững nguyên nhân ph ổ bi ến nh ất gây ch ết độ t ng ột cho các cháu. 42. Ng ạt do gaz. Nh ững h ơi làm ng ạt có th ể có trong gia đình là: - Gaz dùng để đun n ấu, thoát ra ngoài vì đường ống có ch ỗ rò r ỉ; - Khí ôxýt cacbon (CO), là m ột khí không màu, sinh ra t ừ cái máy s ưởi ấm hay đun n ước không ho ạt độ ng t ốt. Khi có hi ện t ượng m ột ng ười trong nhà - lớn hay bé - bị NG ẠT DO GAZ, KHÔNG ĐƯỢC dùng b ất c ứ m ột d ụng c ụ điện nào vì ch ỉ c ần có m ột tia l ửa điện nh ỏ s ẽ GÂY RA NGUY HI ỂM KHÓ L ƯỜNG TR ƯỚC ÐƯỢC. PH ảI: Khóa ngay bình gaz l ại, m ở r ộng các c ửa, ho ặc đưa n ạn nhân ra ngoài tr ời; - Làm ngay hô h ấp nhân t ạo cho n ạn nhân, n ếu n ạn nhân không còn th ở n ữa; - Nh ờ ng ười hàng xóm g ọi điện t ới c ơ quan c ứu h ỏa. Nếu n ạn nhân ng ất, nh ưng v ẫn th ở : Không được cho n ạn nhân u ống b ất c ứ th ứ gì. Vi ệc làm này không làm cho n ạn nhân t ỉnh l ại mà có nguy c ơ làm n ước vào trong ph ổi, r ất nguy hi ểm. Ðể n ạn nhân n ằm im, đầ u h ơi th ấp h ơn chân, quay đầu sang m ột bên để tránh không cho lưỡi t ụt vào c ổ h ọng và n ếu n ạn nhân nôn ói, thì không b ị n ước tràn xu ống ph ổi. 43. Ho. Bình th ường, nh ững đường hô h ấp luôn luôn được gi ữ gìn s ạch s ẽ do có nh ững l ớp lông nh ỏ ph ủ trên lòng ống không ng ừng chuy ển độ ng để đẩ y các ch ất b ẩn ra ngoài. Ho là m ột ph ản ứng c ủa c ơ th ể, dùng h ơi ph ổi t ống các ch ất l ạ ho ặc ch ất nh ầy do chính ống d ẫn khí đã ti ết ra nhi ều quá, ra kh ỏi các ống d ẫn khí. B ởi v ậy ho là m ột ph ản ứng b ảo v ệ c ần thi ết của c ơ th ể, cho nên nhi ều khi, không nên tìm cách ng ăn c ản vi ệc ho. Ðể ch ữa tr ị b ệnh ho, bác s ĩ th ường đặ t nhi ều câu h ỏi để tìm nguyên nhân nh ư: ho t ừ bao gi ờ, hay ho vào lúc nào? ti ếng ho vang cao hay khàn khàn? Kèm v ới vi ệc ho cháu bé có s ốt không, có ch ảy n ước m ũi không, có khó th ở không, có ch ất nh ầy ở phân hay khi b ị nôn ói không ? Bác s ĩ còn chú ý xem có ph ải là cháu b ị lây ho gà hay b ệnh s ởi không? Chúng ta nên phân bi ệt nhi ều th ứ ho khác nhau nh ư sau: * Ho c ấp tính th ường kèm theo s ốt các tr ẻ em b ị viêm đường hô h ấp trên; www.Beenvn.com 23
24. * Ho m ạn tính do viêm lâu ngày các đường hô h ấp trên, nh ư b ị viêm xoang ch ẳng h ạn; * Ho không kèm theo s ốt có th ể do d ị ứng nh ư hen; th ường các cháu ho khan và ho t ừng cơn; - Ho đêm ở các cháu s ơ sinh do các ch ất nh ầy tích t ụ làm t ắc các đường d ẫn khí; để các cháu bé kh ỏi ho, ch ỉ c ần nh ấc cháu bé d ậy và b ế theo chi ều đứ ng để các ch ất nh ầy tích t ụ trong các đường d ẫn khí ch ảy thoát đi; ho đêm c ũng có th ể là tri ệu ch ứng c ủa s ự l ưu thông ng ược chi ều c ủa các ch ất ở đoạn t ừ mi ệng t ới d ạ dày; * Ho ti ếng khàn khàn t ừng ti ếng m ột có th ể do viêm h ọng; * Ho t ừng c ơn dài có th ể là ho gà. Nếu b ất ch ợt cháu bé ho s ặc s ụa, không b ị s ốt nhưng th ở khó kh ăn làm m ặt tái đi thì có th ể do cháu bé đã nu ốt ho ặc t ống m ột v ật GÌ VÀO H ỌNG. CáCH CH ữA TR ị - Nh ư trên đã nói, nhi ều khi không nên ng ăn c ản bé ho. Các lo ại thu ốc an th ần, gi ảm ho có khi l ại có h ại làm cho cháu bé khó th ở. B ởi v ậy, các bác s ĩ th ường tìm lo ại thu ốc có tác d ụng làm loãng các ch ất nh ầy ra để d ễ t ống chúng ra kh ỏi các đường ống d ẫn khí. Ch ỉ khi nào cháu bé ho khan nhi ều quá, b ị m ất s ức vì ho ban đêm thì bác s ĩ m ới cho cháu uống thu ốc an th ần để làm d ịu c ơn ho nh ư trong tr ường h ợp cháu b ị ho gà. Ðối v ới các cháu bi ho kinh niên, hay b ị đi b ị l ại, ng ười ta th ường áp d ụng ph ươ ng pháp v ận động hô h ấp h ỗ tr ợ vi ệc th ở nhân t ạo. 44. Ho gà. Ngày nay, nh ờ ph ươ ng pháp tiêm phòng b ệnh, nên ít tr ẻ em bi B ỆNH HO GÀ. V ỚI CÁC CHÁU nh ỏ không được ng ười l ớn cho đi tiêm ch ủng đủ li ều thì HO GÀ V ẪN LÀ M ỘT B ỆNH DAI D ẲNG, ÐÁNG s ợ. Từ 8 t ới 10 ngày sau khi ti ếp xúc v ới m ột tr ẻ khác mang b ệnh, cháu bé b ắt đầ u có các tri ệu ch ứng b ị lây nh ư: s ốt nh ẹ, b ắt đầ u ho và càng lúc càng ho nhi ều h ơn. Từ ngày th ứ 15 tr ở đi, cháu ho t ừng c ơn. M ỗi c ơn ho làm ng ười cháu co dúm l ại, m ắt đỏ ràn rụa n ước m ắt. Sau c ơn ho, cháu v ội hít th ở t ừng h ơi dài nghe có nh ững ti ếng rít đặ c bi ệt. Ðôi khi mi ệng cháu có nh ững ch ất dãi dính không nh ổ ra được khi ến cháu b ị nôn ói. Mỗi ngày cháu nh ỏ có th ể b ị t ới m ấy ch ục c ơn ho, s ố c ơn càng nhi ều ch ứng t ỏ b ệnh cháu càng n ặng. Hi ện t ượng này kéo dài t ừ 2 t ới 3 tu ần hay h ơn n ữa, r ồi m ới thuyên gi ảm. Nếu cháu v ừa ho v ừa s ốt thì cháu có th ể b ị thêm ch ứng viêm đường hô h ấp. Thu ốc kháng sinh ít tác d ụng t ới b ệnh ho gà nên khi tr ị b ệnh, các bác s ĩ ch ủ y ếu dùng thu ốc an th ần làm cho các cháu đỡ ho và ng ủ được. Vì nh ững c ơn ho t ới b ất th ường nên ph ải thay đổ i cách ăn c ủa các cháu. Lúc nào cháu ng ớt cơn thì tranh th ủ cho ăn ngay, không k ể gi ờ gi ấc. Ðối v ới các cháu t ừ 12 - 18 tháng tu ổi - Ho gà r ất nguy hi ểm đố i v ới các cháu bé ở độ tu ổi này vì có th ể làm cho các cháu ch ết vì không th ở được. B ởi v ậy, ph ải cho cháu n ằm b ệnh vi ện để được s ăn sóc k ỹ càng trong m ột th ời gian c ần thi ết. www.Beenvn.com 24
25. Vi ệc tiêm ch ủng phòng b ệnh ho gà th ường được ph ối h ợp v ới vi ệc phòng các b ệnh u ốn ván, bạch h ầu, b ại li ệt b ắt đầ u t ừ 3 tu ổi. Sau khi đã b ị lây b ệnh, vi ệc tiêm chích thu ốc gamma globuline tr ước khi cháu bé b ị lên c ơn, c ũng có tác d ụng làm gi ảm c ơn ho ặc ng ăn kháng cho các c ơn ho x ảy t ới Theo nguyên t ắc, m ột tr ẻ em đã đi nhà tr ẻ hay t ới tr ường, c ần ph ải để ngh ỉ ở nhà 1 tháng, kể t ừ khi Bé b ị c ơn ho đầu tiên. Vi ệc cách ly cháu bé b ị b ệnh v ới các anh, ch ị em trong nhà cũng c ần ph ải nh ư v ậy. 45. Hen. Hen là m ột b ệnh có liên quan t ới các ph ế qu ản và th ể hi ện t ừng c ơn do các đường d ẫn khí của ph ổi b ị co th ắt l ại, làm cho b ệnh nhân không th ở ra được Nguyên nhân c ủa hen có th ể gi ống nguyên nhân c ủa các b ệnh d ị ứng: c ơ th ể và nh ất là các ống ph ế qu ản c ủa ph ổi ph ản ứng v ới các b ụi ph ấn hoa, lông súc v ật, b ụi, m ột s ố vi sinh v ật. Xét nghi ệm máu ho ặc th ử nghi ệm b ằng ph ươ ng pháp c ấy d ưới da có th ể xác đị nh được ch ất gây ph ản ứng hen. Bệnh hen là m ột b ệnh gia truy ền: ông, bà, cha, m ẹ, h ọ hàng có ng ười hen thì các con cháu sau c ũng d ễ m ắc b ệnh. Cơn hen n ặng hay nh ẹ tùy ở m ỗi ng ười, m ỗi lúc. M ột đứ a tr ẻ lên c ơn hen ng ồi trên gi ường, mặt tím tái, đẫ m m ồ hôi, c ố g ắng hít th ở khó kh ăn v ới nh ững ti ếng rít đặ c tr ưng c ủa b ệnh. Cần an ủi cháu khi bác s ĩ ch ưa t ới và không được dùng thu ốc gì n ếu không được bác s ĩ ch ỉ định t ừ tr ước. Các thu ốc ch ữa hen có tác d ụng ch ủ y ếu làm giãn ph ế qu ản để cho c ơn hen d ịu đi. N ếu c ơn hen v ẫn ti ếp di ễn, thì c ần ph ải cho cháu vào b ệnh vi ện. Bệnh hen là m ột b ệnh ph ải ch ữa tr ị lâu dài. Các c ơn hen không gi ống nhau có th ể m ột năm xảy ra đôi l ần, nh ưng c ũng có th ể x ảy ra nhi ều l ần trong m ột tháng, ảnh h ưởng t ới vi ệc h ọc hành và cu ộc s ống lâu dài c ủa tr ẻ. B ởi v ậy ph ải ch ữa tr ị t ới cùng. Tâm lý bi quan c ủa tr ẻ b ị b ệnh c ũng nh ư s ự lo âu c ủa các ng ười thân có ảnh h ưởng x ấu t ới tinh th ần và làm b ệnh thêm tr ầm tr ọng B ởi v ậy, vi ệc độ ng viên, khuy ến khích an ủi ng ười bệnh là nh ững vi ệc làm có tính ch ất tâm lý, nh ưng l ại r ất c ần thi ết. 46. Viêm ph ổi. Ngày nay, các bác s ĩ hay nói m ột cách chung chung: viêm vùng ph ổi. Cháu bé b ị viêm vùng phổi th ường có các tri ệu ch ứng nh ư: đột nhiên s ốt cao, má đỏ , th ở g ấp ( đôi khi cánh m ũi ph ập ph ồng vì khó th ở), ho. C ần ph ải đưa g ấp tr ẻ t ới bác s ĩ. Vi ệc chi ếu X-quang s ẽ cho bi ết cháu b ị viêm ph ổi có r ộng hay không? Ðược ch ữa tr ị ngay, b ằng thu ốc kháng sinh, tr ẻ s ẽ kh ỏi nhanh, trong vài ngày. 47. Viêm ph ế qu ản. Một cháu bé b ị cúm ho ặc có th ể kèm theo ho. Viêm ph ế qu ản n ếu được ch ữa tr ị ngay khi cháu ch ỉ b ị s ốt nh ẹ, cháu s ẽ kh ỏi ngay b ằng m ột li ều thu ốc kháng sinh. Th ường thì ch ứng ho kh ỏi trong vòng 5 - 6 ngày nh ưng c ũng có khi kéo dài t ới 1, 2 tu ần, nh ất là v ới các cháu ch ưa bi ết cách kh ạc đờ m ra. www.Beenvn.com 25
26. Nếu cháu đã kh ỏi, r ồi l ại b ị l ại, không nên cho cháu u ống l ại th ứ thu ốc v ừa dùng hãy còn l ại. Nên cho cháu đi khám bác s ĩ vì ch ứng ho c ủa cháu r ất có th ể liên quan t ới m ột ch ứng viêm mạn tính vùng m ũi h ọng. Ngoài ra còn m ột s ố b ệnh khác mà bác s ĩ c ần ph ải nghe và th ử nghi ệm m ới bi ết được nh ư b ị d ị ứng, ch ẳng h ạn. 48. Viêm ph ế qu ản d ạng hen. Một s ố tr ẻ em b ị ho khi thay đổ i th ời ti ết ki ểu ho theo mùa. Ch ứng này gây bởi virút làm các cháu khó th ở và khi th ở có ti ếng rít gi ống nh ư hi ện t ượng hen. Cháu ho, s ốt, b ị r ối lo ạn tiêu hóa kéo dài nhi ều ngày, b ị đi b ị l ại nhi ều đợ t, mùa hè r ồi l ại mùa đông. Một s ố cháu có th ể chuy ển thành hen th ực th ụ. Ðể ch ữa tr ị, c ần đưa cháu tới các bác s ĩ chuyên khoa để h ướng d ẫn cho cháu v ề ph ươ ng pháp th ở. Bi ết cách th ở s ẽ gi ảm được c ơn b ệnh r ất nhi ều. 49. B ệnh lao (Ph ản ứng th ử B.C.G). Hi ện nay, b ệnh lao không còn hoành hành nh ư th ời gian cách đây 30 n ăm n ữa, vì đã có nhi ều lo ại thu ốc phòng và ch ữa tr ị hi ệu nghi ệm. Tuy v ậy, b ệnh v ẫn còn t ồn t ại, nh ất là trong số nh ững ng ười c ơ nh ỡ. BỆNH LAO GÂY NÊN B ỞI VI TRÙNG KOCH (B.K), do s ự lây nhi ễm tr ực ti ếp. Tr ẻ em - nh ất là các cháu s ơ sinh - dễ b ị lây b ệnh, nên c ần ph ải tiêm phòng cho các cháu b ằng v ắc-xin B.C.G (vi khu ẩn mang tên ng ười tìm ra chúng là Calmette và Guérin). Các cháu có th ể b ị lây từ m ột ng ười không bi ết mình có b ệnh ho ặc m ột ng ười có b ệnh nh ưng l ại t ưởng là mình đã kh ỏi r ồi. Giai đoạn b ị lây b ệnh đầ u tiên c ủa m ột cháu bé ch ưa tiêm phòng B.K g ọi là s ơ nhi ễm có th ể không có tri ệu ch ứng gì n ổi b ật, ph ải th ử nghi ệm m ới bi ết được (c ăn c ứ vào k ết qu ả th ử nghi ệm âm tính hay d ươ ng tính). Tuy v ậy, c ũng có nh ững tr ẻ có nh ững bi ểu hi ện nh ư: s ốt, tình tr ạng s ức kh ỏe toàn thân b ị suy s ụp, xu ống cân, g ầy ốm. K ết qu ả chi ếu X quang cho th ấy có nh ững điểm b ất th ường ở ph ổi nh ư s ự xu ất hi ện các h ạch ở quanh khí qu ản và ở ph ổi. Ðối v ới các cháu m ới sinh, b ệnh lao màng óc là m ột b ệnh c ực k ỳ nguy hi ểm. Khi th ấy m ột đứ a tr ẻ b ị s ơ nhi ễm lao, ng ười ta th ường để ý tìm xem ng ười nào đã lây b ệnh sang cháu và th ường phát hi ện ra ngay trong gia đình ho ặc ng ười th ường ti ếp xúc v ới cháu. Vi ệc ch ữa tr ị cho m ột cháu bé b ị s ơ nhi ễm lao r ất đơn gi ản: cho cháu u ống thu ốc kháng sinh lo ại ch ống lao trong th ời gian t ừ 6 đế n 9 THÁNG. NH ữNG PH ảN ứNG V ớI THU ốC Th ử LAO - Nh ững ph ản ứng c ủa c ơ th ể cháu bé đố i v ới thu ốc th ử lao cho th ấy: c ơ th ể cháu đã ti ếp xúc v ới trùng B.K ho ặc cháu đã được tiêm thu ốc B.C.G phòng lao r ồi. Ng ười ta tiêm vào d ưới da c ủa các cháu m ột l ượng nh ỏ các vi trùng lao (B.K) đã b ị ch ết, r ồi quan sát tr ạng thái da ở ch ỗ tiêm. * N ếu c ơ th ể không b ị nhi ễm B.K và cháu ch ưa tiêm phòng B.C.G thì không có ph ản ứng gì ở da: k ết qu ả âm tính. Nếu c ơ th ể đã ti ếp xúc v ới B.K ho ặc đã chích B.C.G thì da có ph ản ứng: k ết qu ả d ươ ng tính. www.Beenvn.com 26
27. Có nhi ều cách th ử nghi ệm: làm tr ầy m ột di ện tích r ất nh ỏ da c ủa cháu bé r ồi nh ỏ m ột gi ọt thu ốc th ử lao lên v ết tr ầy; đắ p m ột l ớp pommát (thu ốc m ỡ) th ử lao lên da; dùng kim chích tiêm vào d ưới da m ột l ượng nh ỏ thu ốc th ử. Vi ệc nh ận đị nh k ết quả c ủa vi ệc th ử nghi ệm không ph ải ai c ũng làm được, vì ph ải có chuyên môn và kinh nghi ệm. B ởi v ậy các bà m ẹ c ần đưa cháu t ới bác s ĩ ho ặc n ơi chuyên môn để bác s ĩ ho ặc các chuyên viên làm vi ệc. C ần ph ải đưa cháu t ới đúng h ẹn, th ường là 2 t ới 4 ngày sau khi th ử. K ết qu ả d ươ ng tính th ường có các d ấu hi ệu nh ư: ch ỗ chích th ử có m ột vùng đỏ bao quanh, d ưới da có m ột c ục s ờ th ấy c ứng ho ặc quanh ch ỗ chích có nhi ều điểm nh ỏ h ơi ph ồng, màu đỏ. Có th ể có nhi ều d ấu hi ệu t ươ ng t ự làm ng ười ta l ầm là k ết qu ả d ươ ng tính. Bởi v ậy, mu ốn ch ắc ch ắn, ng ười ta th ường ti ến hành nhi ều cách th ử nghi ệm, t ừng đợ t cách nhau m ột kho ảng th ời gian. Kết qu ả d ươ ng tính cho bi ết đứ a tr ẻ đã ti ếp xúc v ới B.K (n ếu tr ước đó, cháu không được tiêm phòng B.C.G). Nếu k ết qu ả d ươ ng tính r ất rõ r ệt thì cháu v ừa b ị nhi ễm B.K trong th ời gian g ần đây. N ếu k ết qu ả d ươ ng tính không rõ r ệt thì khó xác định được th ời gian nhi ễm b ệnh. B ởi v ậy, ng ười ta th ường th ử ít nh ất m ỗi n ăm m ột l ần cho các cháu, để d ự đoán s ự ti ến tri ển c ủa b ệnh b ằng CÁCH SO SÁNH CÁC K ẾT QU Ả C ỦA M ỖI L ẦN TH Ử V ỚI NHAU. NộI DUNG VI ệC DùNG B.C.G - Khi dùng B.C.G để ng ừa b ệnh lao ng ười ta chích vào c ơ th ể các cháu bé nh ững vi khu ẩn lao c ủa bò, đã được làm y ếu đi t ới m ức không gây được b ệnh nữa nh ưng v ẫn kích thích được h ệ mi ễn nhi ễm c ủa c ơ th ể cháu bé s ản sinh ra các kháng th ể ch ống l ại được vi trùng lao, k ể c ả các vi trùng lao ho ạt độ ng ở NG ƯỜI. CáCH TH ựC HàNH - Sau khi đã bi ết rõ cháu bé đã th ử lao k ết qu ả âm tính, bác s ĩ truy ền ngay B.C.G vào ng ười cháu. Có th ể truy ền b ằng ph ươ ng pháp làm x ước da; ho ặc chích thu ốc vào d ưới da; ho ặc u ống thu ốc. Ph ươ ng pháp t ốt nh ất là chích thu ốc vào d ưới da. 3 tháng sau m ới ki ểm tra k ết qu ả và cháu bé ph ải có k ết qu ả d ươ ng tính. N ếu k ết qu ả âm tính thì vi ệc tiêm ng ừa v ừa r ồi ch ưa đạt yêu C ẦU, PH ẢI TIÊM NG ỪA L ẠI. ở n ước ta vi ệc chích ng ừa cho các cháu bé đã được th ực hi ện t ừ l ầu. Vi ệc chích ng ừa lao B.C.G c ần th ực hi ện càng s ớm càng t ốt. Vì v ậy, ng ười ta th ường chích cho các cháu ngay khi m ới sinh. Tất c ả m ọi tr ẻ em đề u có th ể chích ng ừa b ệnh lao b ằng thu ốc B.C.G, tr ừ tr ường h ợp cháu đang b ị b ệnh nào đó ho ặc v ừa tiêm ng ừa m ột b ệnh khác thì ph ải t ạm hoãn l ại m ột th ời gian. Vi ệc chích B.C.G không làm cho cháu bé b ị s ốt ho ặc có ph ản ứng gì khác ngo ại tr ừ hi ện tượng sau vài tu ần, ch ỗ chích có m ột cái v ẩy nh ỏ, ở d ưới vẩy có m ột c ục c ứng, chung quanh v ẩy có m ột vùng đỏ. N ếu chích d ưới da ở cánh tay, có th ể n ổi h ạch ở nách. Có tr ường h ợp h ạch s ưng to, có m ủ nh ưng th ường s ẽ kh ỏi nhanh. Vi ệc chích B.C.G phòng lao đã t ỏ ra r ất h ữu hi ệu, k ể c ả đố i v ới các d ạng lao nguy hi ểm nh ư lao màng óc. Tuy v ậy, vi ệc chích phòng ph ải th ực hi ện c ẩn th ận và có quá trình theo dõi v ề sau. Ðúng là sau khi đã chích ng ừa, n ếu k ết qu ả d ươ ng tính không rõ r ệt ch ứng t ỏ kh ả n ăng mi ễn nhi ễm y ếu, c ần ph ải chích l ại. Th ật ra, kh ả n ăng mi ễn nhi ễm này c ũng y ếu đi theo th ời gian. B ởi v ậy, th ường các cháu ph ải th ử lao m ỗi n ăm m ột l ần để th ấy n ếu c ần thì chích ng ừa lại. www.Beenvn.com 27
28. Th ời gian và nh ững nh ận xét, theo dõi c ủa m ỗi l ần chích ng ừa c ần ph ải được ghi đầ y đủ vào sổ y b ạ c ủa các cháu. 50. B ệnh tim b ẩm sinh. Bệnh tim b ẩm sinh g ồm các ch ứng tim do s ự phát tri ển b ất th ường ngay t ừ khi trong bào thai. Có nhi ều nguyên nhân t ới nay v ẫn ch ưa được bi ết. Có nhi ều b ệnh tim b ẩm sinh khác nhau do có s ự c ấu t ạo không BÌNH TH ƯỜNG C ỦA TIM : * ở các vách tim hay các van tim. * ở các động m ạch l ớn xu ất phát t ừ tim. Các độ ng m ạch này có th ể b ị h ẹp b ất th ường, b ị th ấy đổ i v ị trí, b ị thông nhau. Một s ố tr ường h ợp được phát hi ện ngay khi Bé v ừa m ới ra đờ i, do th ấy Bé bi tím tái, b ị suy tim nguy hi ểm t ới tính m ạng. Một s ố tr ường h ợp khác di ễn ra ng ấm ng ầm, Bé ch ịu đự ng được nên mãi sau này khi nghe tim bác s ĩ m ới phát hi ện ra. Trong 20 n ăm nay, n ền y h ọc đã có nhi ều ti ến b ộ v ề các m ặt ch ẩn đoán và điều tr ị b ằng ph ẫu thu ật các b ệnh tim b ẩm sinh. Có th ể ch ẩn đoán cho c ả bào thai trong b ụng m ẹ b ằng ph ươ ng pháp siêu âm. IV. NH ỮNG V ẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾ PH ẦN B ỤNG 51. B ụng to. Các c ơ b ắp c ủa tr ẻ em d ưới 4 - 5 tu ổi th ường còn m ềm. B ắp th ịt ít phát tri ển nên toàn b ộ vòm b ụng y ếu. Khi Bé ở t ư th ế đứ ng, b ụng Bé ph ồng ra phía tr ước, r ốn l ồi, l ưng có thể h ơi cong. Bởi v ậy, tùy theo s ố tháng và độ tu ổi c ủa các cháu mà ta l ựa chi ều b ế cháu. Các bà m ẹ nên hỏi bác s ĩ v ề vi ệc cho các cháu t ập th ể d ục để luy ện t ập c ơ b ụng, ngay t ừ lúc nh ỏ. Bụng to c ũng có th ể là vì cho các cháu ăn nhi ều ch ất b ột quá và thi ếu vitamin D. Nếu cháu bé b ụng to mà l ại có các tri ệu ch ứng khác kèm theo nh ư: phân không bình th ường, không t ăng tr ọng và ng ưng phát tri ển c ả v ề chi ều cao, thì cháu có th ể đang m ắc một s ố b ệnh c ủa b ộ máy tiêu hóa, c ần đưa đến bác s ĩ xem b ệnh. 52. Cu ống r ốn b ị đỏ hay ch ảy n ước. Ðối v ới các tr ẻ s ơ sinh, c ần ph ải đặ c bi ệt chú ý t ới r ốn c ủa các cháu trong 15 ngày đầu. Ngày nào c ũng ph ải thay b ăng qu ấn r ốn. N ếu th ấy r ốn ướt, đỏ , c ần báo ngay cho bác s ĩ bi ết. Các hi ện t ượng r ốn ch ảy máu hay có m ủ c ũng v ậy, k ể c ả trong ngày th ứ 6 hay th ứ 7, là ngày cu ống r ốn r ụng. N ếu r ốn có nh ững v ệt đỏ nh ỏ, bác s ĩ có th ể dùng nitrát b ạc ch ấm vào. Trong khi khóc, n ếu r ốn Bé h ơi l ồi lên là chuy ện bình th ường. 53. L ồi r ốn - Thoát v ị b ẹn. Một s ố tr ẻ s ơ sinh khi khóc, r ốn l ồi to lên. Hi ện t ượng này không có gì đáng lo ng ại. Tuy r ốn nh ư v ậy, nh ưng s ẽ không bao gi ờ b ị th ắt, và s ẽ t ự h ết khi cháu l ớn lên. www.Beenvn.com 28
29. Nhi ều bà m ẹ ch ữa cho các cháu nh ư sau: b ọc m ột đồ ng ti ền vào trong m ột l ớp g ạc r ồi l ấy băng, b ăng dính lên r ốn cháu. Tuy v ậy, n ếu tr ường hợp ph ần l ồi l ớn quá và m ấy n ăm sau c ũng không gi ảm b ớt thì c ần ph ải qua m ột cu ộc ph ẫu thu ật nh ỏ . THOáT V ị B ẹN, B? TRÁI HO ẶC B? PH ảI B ộ PH ậN SINH D ụC Hi ện t ượng này th ường x ảy ra v ới cháu trai. Cháu bé gái c ũng có th ể b ị, nh ưng ít h ơn. Với cháu trai, ng ười ta th ấy m ột c ục c ứng ở b ẹn, nhi ều khi ở ngay bìu. Bác s ĩ ch ữa tr ị b ằng cách b ăng ch ặt điểm đó l ại và c ũng có th ể s ẽ ph ải ph ẫu thu ật ti ếp theo. Nếu là cháu gái thì đó là tri ệu ch ứng c ủa s ự thoát v ị bu ồng tr ứng, c ần ph ải ph ẫu thu ật ngay. Không được b ăng hoặc ép vì có th ể LÀM V Ỡ BU ỒNG TR ỨNG. THOáT V ị B ẹN ngh ẹn - Nếu ch ỗ l ồi c ứng và đau ấn không lên n ữa có th ể b ắt đầ u ch ườm nóng cho cháu và cho cháu u ống thu ốc an th ần. N ếu không có hi ệu qu ả, c ần ph ẫu thu ật c ấp cứu. 54. Ðau b ụng ở tr ẻ s ơ sinh. Trong m ấy tháng đầu, Bé hay khóc và có d ấu hi ệu nh ư đau b ụng. Có lúc khóc thét, trong vài phút ho ặc có th ể vài gi ờ, m ặt tái đi, khua tay khua chân bi ểu hi ện Bé b ị đau. Nh ưng sau khi đi được m ột ít phân ho ặc xì được h ơi ra ( đánh r ắm), c ơn đau d ịu đi và cháu bé đột nhiên thôi khóc. Nh ững c ơn khóc c ủa Bé nh ư th ế th ường x ảy ra trong nh ững tu ần l ễ đầ u, sau khi bú vào quãng chi ều, không ảnh h ưởng gì t ới s ức kh ỏe c ủa Bé. Bé v ẫn ti ếp t ục l ớn đề u. Nguyên nhân c ủa nh ững c ơn khóc này v ẫn ch ưa rõ. Ng ười ta ch ỉ d ự đoán có th ể là Bé b ị đầy ho ặc r ối lo ạn tiêu hóa; ho ặc Bé ch ợt th ấy l ạ v ới quang c ảnh xung quanh nên s ợ hãi; ho ặc vì l ượng h ơi do s ự tiêu hóa sinh ra ở trong b ụng b ị d ồn nén ch ưaa thoát ra được làm Bé khó ch ịu. Vi ệc xác đị nh b ệnh cho Bé bao gi ờ c ũng là m ột vi ệc khó kh ăn. G ặp những tr ường h ợp Bé khóc làm bà m ẹ lo âu, bác s ĩ s ẽ xét đoán, lo ại d ần nh ững nguyên nhân để ch ọn l ấy m ột nguyên nhân phù h ợp v ới tr ạng thái c ủa Bé. Ngoài ra, c ũng có th ể để ý xem cháu có b ị viêm tai, viêm da, viêm màng não ho ặc các b ộ ph ận vùng b ụng, đặ c bi ệt là xem có b ị l ồng ru ột không. 55. Ðau b ụng và vùng b ụng. Ðau b ụng là hi ện t ượng th ường g ặp ở tr ẻ em mà c ũng là ch ứng khó xác đị nh b ệnh nh ất, vì có r ất nhi ều nguyên nhân khi ến các cháu b ị đau b ụng: t ừ kh ả n ăng các c ơ quan n ội t ạng b ị đau t ới s ự ho ạt độ ng của các c ơ quan b ị tr ục tr ặc; có khi c ần ph ải ph ẫu thu ật ngay mà có khi lại ch ỉ vì m ột nguyên nhân tâm lý nào đó. Tuy v ậy, ng ười l ớn nên bi ết, khi có hi ện t ượng gì thì c ần ph ải mang Bé đi c ấp c ứu ho ặc đi ph ẫu thu ật ngay: đó là các tr ường h ợp Bé đang kh ỏe mạnh b ỗng b ị đau d ữ d ội; đau ở m ột điểm xác đị nh; đau khi ến Bé ph ải n ằm m ột ch ỗ; đau kèm theo s ốt và nôn. Nh ững hi ện t ượng này có th ể liên quan t ới đau ru ột th ừa, b ị l ồng ru ột, b ị t ắc ru ột, v.v Nếu sau vài gi ờ, Bé v ẫn ch ưa h ết đau thì c ần ph ải m ời bác s ĩ t ới ho ặc đưa cháu đi b ệnh vi ện. Nhi ều khi, nh ững tri ệu ch ứng t ươ ng t ự gi ống nh ư trên l ại là nh ững ch ứng b ệnh ch ẳng www.Beenvn.com 29
30. hề c ần t ới ph ẫu thu ật. Th ật v ậy m ột s ố b ệnh d ịch theo mùa nh ư c ảm cúm, viêm ph ổi ho ặc viêm vùng ph ổi c ũng có th ể gây đau b ụng. Ngoài ra, các b ệnh gan, ống ti ểu, s ốt xu ất huy ết kèm theo ch ứng táo bón nh ất th ời ho ặc l ặp đi l ặp l ại đề u có th ể làm đau b ụng. Các cháu còn có th ể b ị đau b ụng vì giun, sán Về hi ện t ượng đau vùng b ụng, các bác s ĩ th ường nh ận xét th ấy: tr ẻ th ỉnh tho ảng l ại kêu đau bụng, tuy kêu đau nh ưng cháu ch ịu được và vi ệc này đã x ảy ra trong m ột th ời gian dài. Xem nh ư v ậy thì r ất có th ể, đây ch ỉ là m ột v ấn đề tâm lý. B ởi v ậy, ch ữa b ằng thu ốc thang kh ỏi được. Hi ện t ượng này có nh ững đặ c điểm : * Tr ẻ th ường kêu đau qu ặn vùng r ốn vào bu ổi sáng, b ữa c ơm tr ưa r ồi t ới chi ều thì kh ỏi; * Tr ẻ có th ể th ấy đau t ừng đợ t nhi ều ngày r ồi l ại kh ỏi. * Tuy kêu đau, nh ưng v ẫn ch ơi; * Khi đau, tr ẻ có th ể kém ăn ho ặc kém ng ủ. Tr ẻ đau nh ư th ế th ường hay làm n ũng, nhút nhát, mu ốn g ần b ố m ẹ và ng ại đế n tr ường v.v Mu ốn tìm nguyên nhân đau b ụng c ủa tr ẻ em, th ường ph ải ti ến hành m ột cu ộc khám s ức kh ỏe toàn di ện, làm m ột s ố xét nghi ệm n ước ti ểu; xét nghi ệm phân để tìm tr ứng giun, X quang ru ột, siêu âm ở b ụng v.v Nếu t ất c ả các vi ệc làm trên không có k ết qu ả gì, nên đư a cháu bé t ới m ột chuyên gia tâm lý. Riêng ng ười l ớn- th ường c ưng chi ều và t ỏ ra th ươ ng khi cháu kêu đau - không nên t ỏ thái độ lo l ắng quá c ủa mình. Nên c ố làm ra v ẻ nh ư s ự vi ệc ch ẳng có gl là quan tr ọng c ả. Thái độ nh ư th ế, tuy có làm cho các cháu chán n ản, nh ưng l ại khi ến cho các cháu chóng kh ỏi b ệnh tưởng. 56. Ðánh r ắm (xì h ơi ru ột). Bé hay đánh r ắm, nh ưng t ăng cân đều, nh ư v ậy là không có gì đáng lo ng ại c ả. Ch ỉ c ần bà mẹ chú ý gi ữ gìn ch ế độ ăn u ống c ủa Bé sao cho không đừ quá nhi ều chát b ột, ch ất h ạt, và ch ất đường. Nh ững ch ất trên n ếu d ư th ừa, không tiêu hóa h ết trong b ộ máy tiêu hóa c ủa Bé sẽ b ị lên men, gây đầy h ơi và đôi khi thành b ệnh ỉa ch ảy. Ng ược l ại, n ếu Bé b ị táo bón c ũng c ần có bi ện pháp để Bé đi tiêu được d ễ dàng h ơn. 57. Không tiêu - Ðầy b ụng. Ðối v ới tr ẻ em, t ừ các cháu s ơ sinh t ới các tr ẻ l ớn, vi ệc xác đị nh xem có ph ải cháu b ị đầ y bụng không là r ất khó. Vì nh ững tri ệu ch ứng b ệnh c ủa các cháu th ường chung chung nh ư: nôn ói, đau b ụng và s ốt. Nh ững tri ệu ch ứng này c ũng có th ể đi t ừ vi ệc ăn không tiêu đến bệnh viêm GAN SIÊU VI TRÙNG B HO ẶC B ỆNH viêm ru ột th ừa. Bởi v ậy, n ếu trong vòng 24 gi ờ mà không th ấy cháu đỡ thì ph ải đưa cháu t ới bác s ĩ để được khám c ẩn th ận. 58. Táo bón. Khi đứa tr ẻ ỉa khó, phân c ứng, khô ho ặc đi thành từng viên nh ỏ, 2 hay 3 ngày m ới đi tiêu một l ần, thì cháu b ị đi táo hay táo bón. www.Beenvn.com 30
31. Cũng nên l ưu ý r ằng, ph ần c ứng nh ư v ậy là táo bón r ồi, nh ưng m ột s ố cháu 2 ngày m ới đi tiêu được m ột l ần là chuy ện bình th ường. ÐốI V ớI CáC CHáU S Ơ SINH táo bón hay nh ững là do ch ế độ ăn - nếu cháu bú s ữa m ẹ dù đi 2 ngày m ột l ần, phân cháu v ẫn m ềm. N ếu cháu không đi tiêu được, có th ể vì 2 nguyên nhân: ho ặc là cháu bú ch ưa đủ no ho ặc là vì m ẹ b ị táo bón và cháu c ũng b ị ảnh h ưởng. Trong tr ường h ợp đầ u, cháu bé ch ậm l ớn, th ường khóc sau khi bú xong: ph ải cho cháu bú bình thêm, theo s ự ch ỉ d ẫn c ủa bác s ĩ. Tr ường h ợp th ứ 2, bà m ẹ ph ải c ải ti ến ch ế độ ăn u ống c ủa mình nh ư thêm rau và trái cây, nh ưng tránh u ống các lo ại thu ốc t ẩy ho ặc nhu ận tràng. Ðối v ới các cháu bé được nuôi b ằng s ữa h ộp, vi ệc b ị táo bón là chuy ện khó tránh, dù các bà mẹ đã c ất công ch ọn lo ại s ữa có ti ếng, có tín nhi ệm, pha đúng nh ư ch ỉ d ẫn, cho ăn đúng li ều lượng v.v N ếu cháu bi táo bón nhi ều, bác s ĩ có th ể ch ỉ d ẫn cách pha ch ế s ữa c ủa cháu sao cho có ch ất a xít nhi ều h ơn. N ếu cháu nh ỏ d ưới 3 tháng tu ổi, nên t ăng l ượng n ước trái cây (cam) vào s ữa. N ếu bé l ớn h ơn, có th ể cho ăn thêm n ước súp rau, u ống n ước su ối, n ước khoáng và m ột s ố thu ốc nhu ận tràng nh ẹ. - CÓ TH Ể thay đường b ằng m ật ong ho ặc k ẹo m ạ. - Cho các cháu u ống nhi ều n ước h ơn. C ơ TH Ể CHÁU CÓ TH Ể B Ị M ẤT NHI ỀU N ƯỚC vì trong nhà nóng quá. HI ỆN T ƯỢNG TÁO BÓN Ở các cháu l ớn c ũng gi ống nh ư ở ng ười l ớn. Ðể rõ nguyên nhân, chúng ta hãy theo dõi quá trình di chuy ển c ủa th ức ăn trong b ộ máy tiêu hóa: Sau khi được nu ốt vào b ụng, th ức ăn l ưu l ại ở D Ạ DÀY T Ừ 2 - 4 GI Ờ, R ỒI ÐI XU ỐNG ru ột. Quãng đường ở ru ột g ồm 6m ru ột non và 1,5m ru ột già ở NG ƯỜI L ỚN. Ở các cháu nh ỏ, con đường này ng ắn h ơn nh ưng t ỷ l ệ v ề chi ều dài gi ữa ru ột già và ru ột non v ẫn th ế. Th ời gian th ức ăn qua ru ột t ừ 10 t ới 20 gi ờ. Trong su ốt th ời gian này, các thành ru ột h ấp thu h ết các ch ất dinh d ưỡng trong th ức ăn để b ồi d ưỡng c ơ th ể. Nh ững gì còn l ại được đưa xu ống ru ột già, t ạo ra phân, g ồm các ch ất c ặn bã ph ần l ớn là các ch ất x ơ có trong v ỏ trái cây, trong rau b ị d ồn ép l ại ở PH ẦN CU ỐI RU ỘT. TÙY THEO LO ẠI CH ẤT BÃ, KH ỐI L ƯỢNG NHI ỀU hay ít cùng v ới s ự ho ạt độ ng c ủa c ơ th ể mà th ức ăn và các ch ất bã di chuy ển nhanh hay ch ậm trong b ộ máy tiêu hóa. N ếu cu ộc hành trình này lâu quá, các ch ất t ạo phân b ị m ất nước làm phân s ẽ b ị khô. Bởi v ậy, để tránh táo bón, nên ch ọn các th ức ăn nào có th ể di chuy ển nhanh và t ạo ch ất bã nhanh nh ư: s ữa chua, trái cây, rau, ch ất h ạt. Các lo ại s ữa bò, s ữa cô đặ c và các th ực ph ẩm để l ại ít ch ất bã nh ư đường, sô-cô-la, th ịt di chuy ển trong ru ột ch ậm h ơn. CÓ M ỘT S Ố hi ện t ượng kèm theo ch ứng táo bón c ủa các cháu nh ư : s ốt, không ch ịu ăn, mệt. Th ường các cháu b ị táo bón l ại không ch ịu đi ị vì đau, nên phân đã c ứng l ại khô thêm. Một s ố y ếu t ố tâm lý nh ư lo l ắng, s ợ hãi c ũng có th ể gây ra s ự táo bón. B ởi v ậy, không nên để các cháu nh ỏ b ị ảnh h ưởng b ởi nh ững bi ến độ ng c ăng th ẳng trong gia đình. ĐỐI V ỚI TR Ẻ EM B Ị TÁO BÓN, N?: - Cho các cháu u ống nhi ều khi ăn c ũng nh ư ngoài b ữa ăn; - ĂN NHI ỀU trái cáy chín và rau xanh. www.Beenvn.com 31
32. - Thay b ơ, m ỡ b ằng d ầu th ực v ật để tr ộn sà lách. - Bỏ sô-cô-la và thay đường b ằng m ật ong. Các lo ại thu ốc nhu ận tràng ph ải dùng theo s ự ch ỉ d ẫn c ủa bác s ĩ. Không nên để tr ẻ em b ị táo báo đề n m ức h ơn 2 ngày không đi tiêu. Ðối v ới các cháu bé, nhi ều khi ch ỉ c ần dùng d ụng c ụ nhúng vào glyxerine thông h ậu môn ho ặc m ột thìa cà phê parafin là đủ. Nhi ều khi, ch ỉ c ần l ấy chi ếc ống c ặp s ốt đưa vào h ậu môn cháu bé, c ũng làm cháu đi được. Nh ững vi ệc làm trên ch ỉ là nh ững bi ện pháp kích thích cho cháu bé đi tiêu được ch ứ không ch ữa được b ệnh táo bón. Cháu nh ỏ b ị táo s ẽ không thích ăn và có th ể h ơi sút cân, nh ưng không nên vì th ế mà ng ười lớn lo l ắng quá đáng làm cho cháu càng thêm s ợ hãi; khi đi tiêu, do phân c ứng cháu có th ể hơi đau nên ng ại r ặn. Ðối v ới các cháu đã bi ết nh ận xét, không nên m ắng các cháu vì vi ệc này. Hàng ngày cho cháu ng ồi bô đúng gi ờ quãng 10 phút và làm nh ư không chú ý t ới cháu để cháu t ự th ực hi ện công vi ệc c ủa mình. 59. Ði t ướt hay tiêu ch ảy, tiêu ch ảy c ấp tính. Ði t ướt hay tiêu l ỏng, tiêu ch ảyở tr ẻ em có nhi ều m ức: phân m ềm nh ưng v ẫn có khuôn, phân nát, phân l ỏng có l ẫn th ức ăn không tiêu hóa được, phân ch ỉ là ch ất l ỏng. Cách ch ữa tr ị tùy vào tr ạng thái b ệnh n ặng hay nh ẹ , đi nhi ều hay ít, l ứa tu ổi bao nhiêu trong quãng t ừ 18 tháng đế n 3 n ăm. VớI Bé S Ơ SINH Bú M ẹ - Nếu Bé đi m ỗi ngày 5 - 6 l ần hay nhi ều h ơn n ữa thì c ũng là vi ệc bình th ường. Phân c ủa BÉ NH Ư TH Ế NÀO LÀ TÙY Ở CH ẤT s ữa c ủa m ẹ. N ếu Bé v ẫn ch ịu bú và t ăng cân đều thì không có gì ph ải lo ng ại. M ẹ c ủa Bé v ẫn có th ể yên tâm cho con bú, nh ưng chú ý không được U ỐNG THU ỐC T ẨY, THU ỐC NHU ẬN. VớI Bé Bú BìNH - Nếu Bé bú s ữa ở bình mà b ị tiêu ch ảy thì ph ải c ẩn th ận ngay t ừ đầ u, tránh để Bé b ị m ất n ước và các ch ất mu ối khoáng nhi ều. Nếu Bé đi nhi ều l ần trong m ột gi ờ thì dù s ắc thái Bé không có gì đáng chú ý, c ũng ph ải đưa cháu tới bác s ĩ. Nh ững hi ện t ượng r ất đáng chú ý và lo ng ại là : phân xanh ho ặc phân l ỏng mà cháu đi ra t ừng tia. PH ảI LàM Gì ? Tr ước tiên, ph ải ng ưng không cho Bé ăn s ữa n ữa trong vòng 1 - 2 ngày. Cho Bé u ống làm nhi ều đợ t trong ngày: n ước đường, n ước n ấu cà rốt, nh ững ch ất mu ối khoáng dành CHO TR Ẻ EM TRONG NH ỮNG TR ƯỜNG H ỢP NÀY CÓ BÁN S ẴN Ở hi ệu thu ốc pha với m ột l ượng n ước nh ất đị nh đã được ch ỉ D ẪN. ở độ tu ổi t ừ 5 - 6 tháng tr ở đi, có th ể cho Bé ăn thêm th ức ăn ch ống tiêu ch ảy nh ư khoai, chu ối nghi ền v.v L ượng th ức ăn l ỏng cho các cháu ăn m ỗi ngày vào quãng 150 gram cho mỗi kg tr ọng l ượng c ủa các cháu, ăn làm nhi ều l ần, m ỗi l ần độ 20 - 30g. N ếu các cháu b ị nôn ói, nên cho Bé ăn l ạnh. Ch ế độ ăn nh ư trên có m ục đích bù l ại l ượng n ước Bé b ị m ất do đi l ỏng. N ếu ph ươ ng pháp trên có hi ệu qu ả, Bé s ẽ đi phán tr ở l ại bình th ường. Ch ế độ ăn kiêng nh ư trên không nên kéo dài quá 2 ngày. www.Beenvn.com 32
33. Khi ăn bình th ường tr ở l ại, nên t ăng l ượng s ữa t ừ t ừ ho ặc dùng các lo ại s ữa đặ c bi ệt thích hợp v ới b ệnh tr ạng c ủa cháu. ÐI ềU QUAN TR ọNG - Nếu đã ăn kiêng mà Bé v ẫn không kh ỏi, b ị sút cân và có tri ệu ch ứng cơ th ể thi ếu n ước, c ần ph ải g ặp bác s ĩ để xem có c ần cho Bé n ằm vi ện ngay không. Cũng c ần l ưu ý r ằng, khi tr ở l ại ch ế độ ăn bình th ường r ất có th ể Bé l ại b ị đi t ướt l ại. N ếu vậy, l ại ph ải ăn kiêng s ữa thêm 1 - 2 hôm ho ặc yêu c ầu bác s ĩ xem có c ần đổ i lo ại s ữa khác không. Nh ững nguyên nhân c ủa b ệnh ỉa ch ảy th ường liên quan t ới v ấn đề ăn u ống c ủa Bé nh ư: - Pha s ữa đặ c quá ho ặc loãng quá. - Cho Bé ăn quá s ớm nh ững th ức ăn khó tiêu nh ư: th ịt, rau, tr ứng, ho ặc cho ăn v ới li ều lượng nhi ều quá; ăn nhi ều b ột quá; - Th ực ph ẩm b ị thiu, s ống. * B ệnh tiêu ch ảy còn do vi trùng hay vi rút gây ra. Chúng có TH Ể T Ừ NH ỮNG Ổ VIÊM NHI ỄM Ở H ỌNG, Ở TAI XU ỐNG GÂY b ệnh ở ru ột. Bác s ĩ khám h ọng, tai và làm xét nghi ệm phân có th ể xác đị nh được điều này. Ðể đề phòng cho Bé kh ỏi b ị tiêu ch ảy, nên chú ý: - Pha ch ế s ữa đúng li ều l ượng và tránh nh ững thi ếu sót đã GHI Ở PH ẦN TRÊN; - Tránh không để cháu bé ti ếp xúc v ới ng ười nào đang b ị viêm nhi ễm nh ư ho, có m ụn nh ọt v.v - Rửa s ạch và làm ti ệt trùng các bình s ữa tr ước khi đự ng s ữa cho Bé ăn; - Khi Bé m ới b ị tiêu ch ảy, ng ưng cho ăn s ữa ngay. 60. B ệnh đường ru ột. Gluten là m ột lo ại prôtêin có trong b ột m ột s ố h ạt l ươ ng th ực nh ư lúa mì, lúa m ạch, y ến mạch (không có trong g ạo và đỗ t ươ ng). Tr ẻ em th ường không tiêu hóa được gluten nên d ễ bị ỉa ch ảy m ạn tính khi bà m ẹ b ắt đầ u nuôi con b ằng ch ất b ột, d ẫn t ới h ậu qu ả là ng ưng l ớn. Một cu ộc xét nghi ệm đơn gi ản v ề ru ột c ủa Bé trong th ời gian này s ẽ cho th ấy rõ hi ện t ượng này, k ể c ả v ới các cháu m ới vài tháng tu ổi. Ðể ch ữa tr ị, tr ước h ết ph ải ng ưng không cho các cháu ăn gluten, dù v ới l ượng r ất nh ỏ. Ðối với các cháu đã ph ản ứng v ới gluten, c ần ph ải kiêng nhi ều n ăm để cháu kh ỏi b ị l ại. Hi ện nay: ng ười ta đã chú ý ch ế t ạo các lo ại "b ột không có gluten" dành riêng cho các cháu. 61. B ệnh tiêu ch ảy mãn tính. Một s ố cháu bé không h ợp v ới s ữa bò, c ứ ăn là b ị tiêu ch ảy. Ch ữa kh ỏi, t ới khi ăn l ại, l ại b ị lại. Có nhi ều cháu, ngay t ừ l ần bú s ữa bò đầu tiên đã b ị các ch ứng nh ư d ị ứng, phát ban, tiêu ch ảy. Nguyên nhân do b ộ máy tiêu hóa c ủa các cháu không thích h ợp v ới các prôtêin của s ữa bò. B ởi v ậy, n ếu thay s ữa bò b ằng m ột lo ại s ữa đặ c bi ệt khác, b ệnh cháu có th ể h ết ngay. www.Beenvn.com 33
34. Nh ững nguyên nhân khác có th ể do: saccarô các bà m ẹ v ẫn th ường cho thêm vào bình, vào nồi súp rau; - Lactôd ơ - một lo ại đường t ự nhiên có ngay trong s ữa m ẹ ho ặc s ữa bò. - Prôtêin có trong các ch ất b ột ng ũ c ốc nh ư gluten. Vì có nhi ều nguyên nhân khác nhau, nên bác s ĩ ph ải theo dõi ch ế độ ăn và ph ản ứng tiêu hóa c ủa Bé m ới xác định được nguyên nhân nào là chính, không k ể t ới m ột s ố b ệnh đường ru ột n ữa. 62. Giun - sán (lãi). Tr ẻ em d ễ b ị ch ứng giun sán vì các cháu hay s ờ mó vào m ọi v ật r ồi l ại đưa tay vào mi ệng. Hơn n ữa, các cháu th ường s ống t ập trung v ới NHAU TRONG TR ƯỜNG, L ỚP, MÀ CH ỨNG NÀY L ẠI R ẤT D Ễ LÂY. LàM SAO BI ếT Ðược CáC CHáU Có GIUN, SáN? Nếu có các cháu hay đau b ụng, khi thì táo bón, lúc khác l ại tiêu ch ảy, s ức kh ỏe suy gi ảm, kém ăn, kém ngù, hay qu ấy: Xét nghi ệm máu, th ấy l ượng b ạch c ầu toan tính (eosinophile) tăng. Xét nghi ệm phân, có th ể TH ẤY TR ỨNG GIUN, SÁN. GIUN KIM - Các cháu nh ỏ th ường b ị giun kim, d ễ lây sang nhau ho ặc t ự làm cho mình b ị nhi ễm l ại tr ứng giun c ủa chính mình. Các cháu có giun kim hay b ị ng ứa ở h ậu môn. Các bé gái thì b ị ng ứa c ả ở âm h ộ. Các con giun nh ỏ, gi ống nh ư nh ững s ợi ch ỉ tr ắng, dài vài milimét th ường ra theo phân. Có th ể nhìn th ấy chúng c ọ qu ậy trong phân. Mu ốn thu được tr ứng c ủa chúng để xét nghi ệm, ng ười ta dán m ột đoạn b ăng dính (B ĂNG KEO) VÀO G ẦN H ẬU MÔN CỦA CHÁU BÉ. GIUN Ð ũA - Tr ẻ em có giun đũa vì ăn các th ức ăn không s ạch. Trong c ơ th ể, giun đũ a di chuy ển theo m ột đường đi ph ức t ạp: tr ứng giun n ở ra ấu trùng ở d ạ dày r ồi ấu trùng di chuy ển lên ở gan, vào ph ổi, cu ối cùng tr ở v ề ống tiêu hóa và l ớn lên ở ru ột. Quá trình này ti ến hành trong vòng 2 tháng gây ra nh ững tri ệu ch ứng nh ư ng ứa phát ban và r ối lo ạn ở h ệ hô h ấp. Ng ười ta xét nghi ệm phân để tìm tr ứng giun. Nhi ều khi t ự nhiên giun b ị t ống ra ngoài qua đường h ậu môn ho ặc khi cháu bé nôn. SáN - Cháu bé có sán do ăn th ịt bò ch ưa n ấu chín. Các cháu có sán th ường đi ra nh ững đoạn sán nh ỏ m ầu tr ắng. Nh ững đoạn này ch ứa r ất nhi ều tr ứng ở bên trong. Ng ười l ớn có th ể th ấy nh ững khúc sán nh ư th ế ở qu ần, ở trên gi ường cháu n ằm. Ngoài s ự vi ệc này, KHÔNG CÓ HI ỆN T ƯỢNG NÀO KHÁC. CáCH CH ứA TR ị - Hi ện nay, có nhi ều lo ại thu ốc hi ệu nghi ệm đề tr ị b ệnh giun sán. M ỗi lo ại có m ột th ứ thu ốc riêng. Ð ể tr ị giun đũ a ho ặc sán ch ỉ c ần u ống thu ốc m ột l ần. đố i v ới giun kim cần ph ải u ống 2 li ều, cách nhau 3 tu ần l ễ và gi ữ v ệ sinh qu ần áo, tay, móng tay, gi ường để khỏi ph ải b ị l ại. T ất c ả m ọi ng ười t ỏng gia đình, k ể c ả ng ười l ớn đề u ph ải ch ữa tr ị cùng m ột lúc v ới cháu bé thì m ới tr ị h ết được. 63. Ch ứng m ất n ước c ấp tính Nếu để c ơ th ể m ột tr ẻ s ơ sinh b ị thi ếu n ước, thì Bé có th ể ch ết. N ước chi ếm t ới 80% tr ọng lượng c ủa Bé. M ột đứ a bé n ặng 5kg thì trong c ơ th ể đã có t ới 4 lít n ước. N ếu m ỗi ngày, cháu b ị m ất 500g n ước, s ố cân c ủa cháu c ũng b ị s ụt xu ống 1/10. M ột ng ười l ớn n ặng 70kg bị m ất n ước nh ư bé, có ngh ĩa là s ụt 7kg/ngày. www.Beenvn.com 34
35. Nguyên nhân m ất n ước có th ể do tiêu ch ảy, nôn ói, ho ặc b ị toát nhi ều m ồ hôi mà sau đó l ại không được ng ười l ớn cho u ống n ước để bù đắp l ại l ượng n ước đã b ị m ất. Tr ẻ d ưới 1 n ăm hay 6 tháng tu ổi mà c ơ th ể b ị thi ếu n ước THÌ R ẤT NGUY HI ỂM. Bé có bi ểu hi ện gì khi b ị thi ếu n ước? Khi c ơ th ể b ị thi ếu n ước, Bé không ho ạt độ ng, ng ười nh ư bu ồn ng ủ, rên kh ẽ, v ẻ m ặt bu ồn r ầu, xanh tái, m ắt thâm, thóp tr ũng xu ống. Có m ột cách th ử d ễ dàng: l ấy ngón tay véo kh ẽ vào l ớp da b ụng c ủa Bé. N ếu c ơ th ể Bé thi ếu n ước, l ớp da nhô lên và c ứ gi ữ v ết nh ăn nh ư th ế, gi ống nh ư ta bấu vào m ột m ảnh v ải vậy. Ði ều này ch ứng t ỏ c ơ th ể cháu Bé đã m ất t ừ 10% n ước tr ở lên. N ếu ch ỉ m ất kho ảng 5%, thì v ết nh ăn không lâu và da d ễ bình th ường tr ở l ại. để xác đị nh l ượng n ước c ơ th ể Bé đã m ất, t ốt nh ất là cân Bé r ối l ấy s ố cân tr ước đây tr ừ đi s ố cân m ới. Trong th ời gian này, cháu bé th ường b ị đi t ướt, phân l ỏng VÀ XANH. BÉ V ẪN CH ỊU BÚ BÌNH, NH ƯNG HAY ÓI. Ðể CH ữA TR ị, c ần làm cho cháu kh ỏi ch ứng đi t ướt: cho nh ịn s ữa và cho u ống n ước đường pha ít mu ối, n ước c ủ cà r ốt. T ại các hi ệu thu ốc, có bán s ẵn nh ững gói để pha thành dung dịch đường - mu ối theo t ỷ l ệ v ừa đủ . Nên cho các cháu u ống ít m ột, làm nhi ều l ần. M ỗi ngày, cháu bé ph ải u ống t ừ 150 g t ới 200 g cho m ỗi kg cân n ặng c ủa cháu. Thí d ụ: cháu n ặng 5 kg thì u ống: 200 g x 5 = 1.000 g n ước/ngày. Nh ư v ậy m ột cháu bé cân n ặng 5 kg ph ải u ống kho ảng 3/4 lít n ước trong 24 gi ờ. Tr ường h ợp Bé v ẫn b ị đi t ướt mà không ch ịu u ống n ước thì bác s ĩ ph ải truy ền n ước qua đường t ĩnh m ạch cho cháu. Vi ệc này ch ỉ th ực hi ện được ở b ệnh vi ện. Ði ều quan tr ọng khi s ăn sóc một đứ a tr ẻ là ph ải nh ận bi ết k ịp th ời tình tr ạng c ơ th ể c ủa cháu bị thi ếu n ước để có bi ện pháp ứng c ứu g ấp. Ch ỉ c ần để tình tr ạng này kéo dài m ột vài gi ờ là tính m ạng c ủa cháu bé tr ở nên nguy k ịch ngay. Bởi v ậy, chúng ta c ần h ết s ức chú ý t ới tr ạng thái c ơ th ể, s ắc m ặt, c ử ch ỉ c ủa cháu bé khi cháu b ị: đi t ướt, nôn ói ho ặc toát m ồ hôi. 64. Ch ứng kích thích ru ột k ết. Ch ứng kích thích ru ột k ết c ủa tr ẻ s ơ sinh là nh ững ph ản ứng quá m ức c ủa ru ột già, có các bi ểu hi ện nh ư: đi phân l ỏng, nhi ều ho ặc phân nát có l ẫn th ức ăn ch ưa tiêu hóa h ết nh ư: nước cam v ắt, rau xanh v.v Ng ười ta cho r ằng đây là hi ện t ượng c ủa ru ột già ph ản ứng quá m ức v ới vi ệc tiêu hóa ch ưa t ốt. Tuy v ậy, hi ện t ượng này không ảnh h ưởng t ới s ự t ăng tr ọng c ủa Bé. Bé v ẫn ch ịu ăn. T ừ 3 - 4 tu ổi tr ở đi, phân Bé s ẽ t ốt h ơn và Bé s ẽ thôi đi l ỏng. Các tr ẻ l ớn h ơn, nhi ều khi l ại b ị đi táo ho ặc xen k ẽ khi đi l ỏng, khi đi táo kèm theo hi ện t ượng đau b ụng. 65. B ệnh Salmonella ở ru ột. Là lo ại vi trùng thu ộc nhóm vi khu ẩn th ươ ng hàn. Ở TR Ẻ NH Ỏ, CÁC VI TRÙNG NÀY CÓ TH Ể gây b ệnh tiêu ch ảy c ấp tính và thành d ịch ở n ơi g ửi tr ẻ ho ặc trong gia đình. Khi b ệnh nặng, các cháu có th ể tiêu ra máu, đi nhi ều nên m ất n ước, b ị s ốt cao Bác s ĩ th ường xét nghi ệm phân để xác đị nh b ệnh. www.Beenvn.com 35