100 Bài thơ hay nhất thế kỉ XX

112 trang phuongnguyen 8680

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "100 Bài thơ hay nhất thế kỉ XX", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

100_bai_tho_hay_nhat_the_ki_xx.pdf

Nội dung text: 100 Bài thơ hay nhất thế kỉ XX

100 BÀI THƠẤẾỶ HAY NH T TH K XX Mụ c L ụ c 1. Nguyên tiêu - Hồ Chí Minh 2. Ngày hòa bình đầ u tiên - Phùng Kh ắ c B ắ c 3. Nhữ ng bóng ng ườ i trên sân ga - Nguy ễ n Bính 4. Tạ m bi ệ t Hu ế - Thu B ồ n 5. Vào chùa - Đồ ng Đ ứ c B ố n 6. Sư đoàn - Ph ạ m Ng ọ c C ả nh 7. Chiế c xe xác qua ph ườ ng D ạ L ạ c - Văn Cao 8. Núi đôi - Vũ Cao 9. Bên kia sông Đuố ng - Hoàng C ầ m 10. Tràng Giang - Huy Cậ n 11. Dọ n v ề làng - Nông Qu ố c Ch ấ n 12. Quê hươ ng - Nguy ễ n Bá Chung 13. Say đi em - Vũ Hoàng Chươ ng 14. Miề n trung - Hoàng Tr ầ n C ươ ng 15. Đườ ng v ề quê m ẹ - Đoàn Văn C ừ 16. Anh đừ ng khen em - Lâm Th ị M ỹ D ạ 17. Nguyệ t c ầ m - Xuân Di ệ u
18. Cô bộ đ ộ i ấ y đã đi r ồ i - Ph ạ m Ti ế n Du ậ t 19. Tây tiế n - Quang Dũng 20. Lên Côn Sơ n - Kh ươ ng H ữ u D ụ ng 21. Đò lèn - Nguyễ n Duy 22. Chiề u - H ồ Dz ế nh 23. Thăm mả cũ bên đ ườ ng - T ả n Đà 24. Cha tôi - Lê Đạ t 25. Mẹ và qu ả - Nguy ễ n Khoa Đi ề m 26. Núi Mườ ng Hung dòng sông Mã - C ầ m Giang 27. Mắ t bu ồ n - Bùi Giáng 28. Hai sắ c hoa Tigon - TTKH 29. Đọ c th ơ Ứ c Trai - Sóng H ồ ng 30. Bài thơ tình ở Hàng Châu - T ế Hanh 31. Trở v ề quê n ộ i - Ca Lê Hi ế n 32. Đêm mư a - Hoàn 33. Nhữ ng đ ứ a tr ẻ ch ơ i tr ướ c c ử a đ ề n - Thi Hoàng 34. Cử u Long giang ta ơ i - Nguyên H ồ ng 35. Đêm nay Bác không ngủ - Minh Hu ệ 36. Nỗ i ni ề m Th ị N ở - Quang Huy 37. Đườ ng khuya tr ở b ướ c - Đinh Hùng 38. Ngườ i v ề - Hoàng H ư ng 39. Đồ ng chí - Chính H ữ u
40. Khi con Tu hú - Tố H ữ u 41. Lên Cấ m S ơ n - Thôi H ữ u 42. Lờ i nói d ố i nhân ái - Trang Th ế Hy 43. Gánh nướ c đêm - Á Nam Tr ầ n Tu ấ n Kh ả i 44. Tỳ Bà - Bích Khê 45. Gử i Bác Tr ầ n Nhu ậ n Minh - Tr ầ n Đăng Khoa 46. Thu điế u - Nguy ễ n Khuy ế n 47. Bế n Mi Lăng - Y ế n Lan 48. Tháp Chàm - Văn Lê 49. Ông đồ - Vũ Đình Liên 50. Đèo cả - H ữ u Loan 51. Viế ng b ạ n - Hoàng L ộ c 52. Tiế ng thu - L ư u Tr ọ ng L ư 53. Nhớ r ừ ng - Th ế L ữ 54. Mộ t v ị t ướ ng v ề h ư u - Nguy ễ n Đ ứ c M ậ u 55. Nhữ ng mùa trăng mong ch ờ - Lê Th ị Mây 56. Dặ n con - Tr ầ n Nhu ậ n Minh 57. Hộ i Lim - Vũ Đình Minh 58. Khóc ngườ i v ợ hi ề n - Tú M ỡ 59. Cuộ c chia ly màu đ ỏ - Nguy ễ n M ỹ 60. Quê hươ ng - Giang Nam 61. Thị Màu - Anh Ng ọ c
62. Nhớ - H ồ ng Nguyên 63. Trờ i và Đ ấ t - Phan Th ị Thanh Nhàn 64. Ngườ i đàn bà ng ồ i đan - Ý Nhi 65. Nhớ máu - Tr ầ n Mai Ninh 66. Mẹ - Nguy ễ n Ng ọ c Oánh 67. Bông và Mây - Ngô Văn Phú 68. Muôn vàn tình thươ ng yêu trùm lên kh ắ p quê h ươ ng - Vi ệ t Phươ ng 69. Đợ i - Vũ Qu ầ n Ph ươ ng 70. Tên làng - Y Phươ ng 71. Lờ i m ẹ d ặ n - Phùng Quán 72. Có khi nào - Bùi Văn Quố c 73. Tự hát - Xuân Quỳnh 74. Áo lụ a Hà Đông - Nguyên Sa 75. Bài thơ c ủ a m ộ t ng ườ i yêu n ướ c - Tr ầ n Vàng Sao 76. Ngườ i đ ẹ p - Lò Ngân S ủ i 77. Đồ ng dao cho ng ườ i l ớ n - Nguy ễ n Tr ọ ng T ạ o 78. Tố ng bi ệ t hành - Thâm Tâm 79. Dấ u chân qua tr ả ng c ỏ - Thanh Th ả o 80. Đấ t n ướ c - Nguy ễ n Đình Thi 81. Nhữ ng ng ườ i đàn bà gánh n ướ c sông - Nguy ễ n Quang Thi ề u 82. Nghe tiế ng cu ố c kêu - H ữ u Th ỉ nh
83. Bao giờ tr ở l ạ i - Hoàng Trung Thông 84. Bờ sông v ẫ n gió - Trúc Thông 85. Bế n đò ngày m ư a - Anh Th ơ 86. Thăm lúa - Trầ n H ữ u Thung 87. Cổ lũy cô thôn - Ph ạ m Thiên Th ư 88. Nói sao cho vợ i - Thu Trang 89. Mư a đêm l ề u vó - Tr ầ n Huy ề n Trân 90. Bên mộ c ụ Nguy ễ n Du - V ươ ng Tr ọ ng 91. Nhớ Hu ế quê tôi - Thanh T ị nh 92. Màu thờ i gian - Đoàn Phú T ứ 93. Đây thôn Vĩ Dạ - Hàn M ặ c T ử 94. Nhớ v ợ - C ầ m Vĩnh Ui 95. Em tắ m - B ạ c Văn Ùi 96. Mộ t ngày ta ngoái l ạ i - Đinh Th ị Thu Vân 97. Tổ qu ố c ta bao gi ờ đ ẹ p th ế này chăng - Ch ế Lan Viên 98. Bế p l ử a - B ằ ng Vi ệ t 99. Vườ n trong ph ố - L ư u Quang Vũ 100. Thươ ng v ợ - Tr ầ n T ế X ươ ng Nguyên tiêu (Hồ Chí Minh)
Kim dạ nguyên tiêu nguy ệ t chính viên Xuân giang, xuân thuỷ ti ế p xuân thiên Yên ba thâm sứ đàm quân s ự Dạ bán quy lai nguy ệ t mãn thuy ề n. (1948) Dị ch nghĩa Rằ m tháng riêng Rằ m xuân l ồ ng l ộ ng trăng soi Sông xuân nướ c l ẫ n màu tr ờ i thêm xuân Giữ a dòng bàn b ạ c vi ệ c quân Khuya về bát ngát trăng ngân đ ầ y thuy ề n (Dị ch: Xuân Thu ỷ ) Ngày hòa bình đầ u tiên (Phùng Khắ c B ắ c) Nhữ ng s ợ i n ắ ng xuyên qua nhà mình Thành nhữ ng mũi tên Thành nhữ ng viên đ ạ n Bắ n ti ế p và anh không gì che ch ắ n Phả i nh ậ n t ấ t c ả Vẫ n anh Hôm qua chư a nh ậ n đ ượ c m ộ t viên đ ạ n Hôm nay nhậ n đ ượ c l ỗ th ủ ng Anh về quê không mang súng Vũ khí lúc này là hai bàn tay Mẹ gi ụ c ăn c ơ m no Hoà bình trong canh cua, rau mồ ng t ơ i, cà
Và Mùi ổ r ơ m Nhữ ng bóng ng ườ i trên sân ga (Nguyễ n Bính) Nhữ ng cu ộ c chia lìa kh ở i t ừ đây Cây đàn sum họ p đ ứ t tuôn dây Nhữ ng l ờ i bèo b ọ t, thân đ ơ n chi ế c Lầ n l ượ t theo nhau su ố t tháng ngày Có lầ n tôi th ấ y hai cô bé Sát má vào nhau khóc sụ t sùi Hai bóng chung lư ng thành m ộ t bóng Đườ ng v ề nhà ch ị ch ắ c xa xôi Có lầ n tôi th ấ y m ộ t ng ườ i yêu Tiễ n m ộ t ng ườ i yêu m ộ t bu ổ i chi ề u ở m ộ t ga nào xa v ắ ng l ắ m Họ c ầ m tay h ọ bóng xiêu xiêu Hai chàng tôi thấ y ti ễ n đ ư a nhau Kẻ ở sân ga k ẻ cu ố i tàu Họ gi ụ c nhau v ề ba b ố n b ậ n Bóng nhòa trong bóng tố i t ừ lâu Có lầ n tôi th ấ y v ợ ch ồ ng ai Thèn thẹ n chia tay bóng ch ạ y dài Chị m ở khăn tr ầ u anh th ắ t l ạ i Mình về nuôi l ấ y m ẹ , mình ơ i! Có lầ n tôi th ấ y m ộ t bà già Đư a ti ễ n con đi m ộ t ch ố n xa Tàu chạ y lâu r ồ i bà v ẫ n đ ứ ng Lư ng còng đ ổ bóng xu ố ng sân ga Có lầ n tôi th ấ y m ộ t ng ườ i đi Chẳ ng bi ế t v ề đâu nghĩ ng ợ i gì Chân bướ c h ữ ng h ờ theo bóng l ẻ
Mộ t mình làm c ả cu ộ c phân ly Nhữ ng chi ế c khăn màu th ổ n th ứ c bay Nhữ ng bàn tay v ẫ y nh ữ ng bàn tay Nhữ ng đôi m ắ t ướ t nhìn đôi m ắ t Buồ n ở đâu h ơ n ở ch ố n này Tôi đã từ ng ch ờ nh ữ ng chuy ế n xe Đã từ ng đ ư a đón k ẻ đi v ề Sao nhà ga ấ y sân ga ấ y Chỉ đ ể cho lòng d ấ u bi ệ t ly Tạ m bi ệ t Hu ế (Thu Bồ n) Bỡ i vì em d ắ t anh lên nh ữ ng ngôi đ ề n c ổ Chén ngọ c gi ờ chìm d ướ i đáy sông sâu Nhữ ng lăng t ẩ m nh ư hoàng hôn Chố ng l ạ i ngày ngày quên lãng Mặ t tr ờ i vàng và m ắ t em nâu Xin chào Huế m ộ t l ầ n anh đ ế n Để ngàn l ầ n anh nh ớ trong m ơ Em rấ t th ự c n ắ ng thì m ờ ả o Xin đừ ng l ầ m em v ớ i c ổ đô Áo trắ ng h ỡ i thu ở tìm em không th ấ y Nắ ng minh mang m ấ y nh ị p Tràng Ti ề n Nón rấ t Hu ế mà đ ờ i không ph ả i th ế Mặ t tr ờ i lên t ừ phía nón em nghiêng Nhị p c ầ u cong và con đ ườ ng th ẳ ng Mộ t đ ờ i anh tìm mãi Hu ế n ơ i đâu Con sông dùng dằ ng con sông ch ả y ng ượ c Sông chả y vào lòng nên Hu ế r ấ t sâu Tạ m bi ệ t Hu ế v ớ i em là ti ễ n bi ệ t Hả i Vân ơ i xin ng ườ i đ ừ ng t ắ t ng ọ n sao khuya Tạ m bi ệ t nhé v ớ i chi ế c hôn th ầ m l ặ ng Anh trở v ề hoá đá phía bên kia.
( Huế , 1980) Vào chùa (Đồ ng Đ ứ c B ố n) Đang trư a ăn mày vào chùa Sư ra cho m ộ t lá bùa r ồ i đi Lá bùa chẳ ng bi ế t làm gì Ăn mày nhét túi lạ i đi ăn mày. Sư đoàn (Phạ m Ng ọ c C ả nh) Sẽ có nh ữ ng s ư đoàn thép Bấ t kỳ n ơ i đâu Không khuấ t ph ụ c tù đày chém gi ế t Nơ i đâu Ngườ i s ố ng n ợ n ầ n ng ườ i đã ch ế t Bấ t kỳ n ơ i đâu Từ m ộ t cây "mút nhét" Mộ t s ả i xu ồ ng b ơ i Mộ t n ọ c ong châm góp làm s ự nghi ệ p Gố c tre xanh th ắ ng tr ậ n c ả ba đ ờ i Ba mươ i tri ệ u t ấ m lòng xông ra tuy ế n l ử a Vạ ch l ố i đi ề u quân Vai chả y xe th ồ Trồ ng cây xanh che ch ở Mỗ i b ướ c quân đi Đánh trậ n tr ườ ng kỳ Đêm trướ c n ấ p trong lùm b ắ n t ỉ a Sớ m sau dàn tr ậ n chính qui Đế n tr ậ n bão hi ệ p đ ồ ng c ả n ướ c Mỗ i s ư đoàn mang gió l ố c bay đi Đấ t gi ả i phóng thênh thang Sẽ cho ta dàn đ ộ i ngũ - s ư đoàn Phía trướ c g ọ i ta Nhữ ng Đi ệ n Biên vòng đai thép tung ra làm chi ế n d ị ch
Đòn gánh hậ u ph ươ ng v ượ t đèo đi ph ả n kích Hành quân Hành quân Trùng điệ p nh ữ ng s ư đoàn Đi lên phía Bắ c Tràn về h ướ ng Nam Nhữ ng v ị t ướ ng l ạ i c ầ m quân đi đánh gi ặ c Trả i b ả n đ ồ Còn nguyên Vạ ch ch ỉ đ ỏ th ắ t quanh h ầ m gi ặ c Pháp Bài họ c chi ế n tranh nhân dân Lạ i ti ế p Trang Ấ p B ắ c - Plây me Và chiế n công lên ng ự c áo nh ữ ng binh nhì Đấ t n ướ c s ẽ cho ta Nhữ ng chùm con s ố đ ẹ p Làm tên gọ i khai sinh s ư đoàn thép Này đây Doi cát Cử u Long xanh Sư đoàn Châu Th ổ Giữ a bãi sú, r ừ ng tràm Vụ t đ ứ ng d ậ y s ư đoàn Nam B ộ Sư đoàn Tây Nguyên Từ h ầ m chông b ẫ y đá cung tên Này đây Cự c Nam Phan Rang - Phan Thi ế t Này đây Quả ng Ngãi - Phú Yên Trên nguồ n xa Ô Lâu - Th ạ ch Hãn Sẽ ti ế n v ề Sư đoàn Tr ị Thiên Lạ i có m ộ t ngày Mọ i c ử a ô xanh Sài Gòn h ớ n h ở Như Hà N ộ i đã t ừ ng Ba mươ i sáu đ ườ ng hoa tung sóng đ ỏ Phấ t r ừ ng c ờ th ổ i h ồ ng ng ọ n gió Đón con em Đón nhữ ng s ư đoàn Mang chiế n th ắ ng tr ở v ề Rậ p b ướ c Ca vang !
Chiế c xe xác qua ph ườ ng D ạ L ạ c (Văn Cao) Ngả t ư nghiêng ngiêng đ ố m l ử a Chậ p ch ờ n ả o hoá tà ma Đôi dãy hồ ng lâu c ử a m ở ph ấ n sa Rũ rượ i tóc nh ữ ng hình hài đ ị a ng ụ c Lạ nh ng ắ t ti ế ng ca nhi phách gi ụ c Tình tang Não nuộ t khóc tàn s ươ ng Áo thế hoa rũ r ượ i l ượ n đêm tr ườ ng Từ ng m ỹ th ể r ạ c h ơ i đèn phù th ể Ta đi giữ a đ ườ ng d ươ ng th ế Bóng tố i âm th ầ m r ụ ng xu ố ng chân cây Tiế ng xe ma ch ở v ộ i m ộ t đêm g ầ y Xác truỵ l ạ c rũ bên th ề m lá ph ủ Ai hát khúc thanh xuân hờ ơ i ph ấ n n ữ Thanh xuân hờ thanh xuân Bướ c g ầ n ta chút n ữ a thêm g ầ n Khoả ng gi ữ a tu ổ i thanh xuân nghe lo ạ n trùng hút tu ỷ Ai huỷ đ ờ i trên tang tr ố ng nh ỉ ? Hay ác thầ n gõ quách n ạ o m ồ khuya! Đả o điên mê say Th ể phách chia lìa Nghe reo mạ nh, chu ỗ i ti ề n c ườ i l ạ nh l ẽ o! Tiề n r ơ i! Ti ề n r ơ i! Chùm sao huy ề n di ệ u Lấ y lánh h ằ ng hà g ạ o r ơ i! Ti ề n r ơ i! Vàng mấ y lá th ừ a đãi mây ph ủ chi ế u Ngả t ư nghiêng nghiêng chia n ẻ o Dặ t dìucung b ậ c âm d ươ ng Tàn xuân nhễ nh ạ i m ư a cô t ị ch Đầ m đìa r ả rích ph ươ ng đông Mang mang thở dài h ồ n đ ố t trích Lưỡ i thép trùng trùng khép c ố đô Cử a ô đau kh ổ Bố n ng ả âm u ( Nhà ta thuê néo gụ c t ự mùa thu Gác cô độ c h ướ ng v ề ph ườ ng D ạ L ạ c ) Đêm đêm, dài canh tan tác
Bố n v ự c nh ạ c đ ộ ng, v ẫ y ng ườ i Giãy đèn chao thắ p đ ỏ qu ạ nh máu đ ờ i Ta về gác chi ế u chăn gào t ự t ử Trên đườ ng t ố i đêm kho ả thân khiêu vũ Kèn nhị p xa di ệ u múa vô luân Run rẩ y giao duyên kh ố i nh ạ c tr ầ m tr ầ m Hun hút gió nâng cầ m ca n ặ ng nh ọ c Kiế p ng ườ i tang tóc Loạ n l ạ c đòi x ươ ng ch ấ t lên x ươ ng Mộ t n ử a kêu than, ma đói sa tr ườ ng Còn mộ t n ử a lang thang tìm khoái l ạ c Ngả t ư nghiêng nghiêng xe xác Đi vào ngõ khói công yên Thấ y bâng khuâng l ố i c ỏ h ư huy ề n Hươ ng nha phi ế n ch ậ p ch ờ n m ộ ng ả o Bánh nghiế n nh ự a đ ườ ng nghe sào s ạ c Ai vạ c x ươ ng đ ổ s ọ xu ố ng lòng xe Chiế c qu ỷ xa qua b ố n ng ả ê ch ề Chở v ạ n ki ế p đi hoang ra kh ỏ i v ự c Mư a, m ư a h ằ ng thao th ứ c Trong phố l ộ i đìu hiu Mư a, m ư a tràn trên v ự c Hang tố i g ụ c tiêu đi ề u Mang linh hồ n cô liêu Tiế ng xe càng ám ả nh Tiế ng xa d ầ n xa lánh Khi gà đầ u ô kêu. 1945 Núi đôi (Vũ Cao) Bả y năm v ề tr ướ c em m ườ i b ả y Anh mớ i đôi m ươ i tr ẻ nh ấ t làng Xuân Dụ c, Đoài Đông hai nhánh lúa Bữ a thì anh t ớ i b ữ a em sang. Lố i ta đi gi ữ a hai s ườ n núi Đôi ngọ n nên làng g ọ i núi Đôi
Em vẫ n đùa anh sao khéo th ế Núi chồ ng, núi v ợ đ ứ ng song đôi. Bỗ ng cu ố i mùa chiêm quân gi ặ c t ớ i Ngõ chùa cháy đỏ nh ữ ng thân cau Mớ i ng ỏ l ờ i thôi đành l ỗ i h ẹ n Ai ngờ t ừ đó m ấ t tin nhau. Anh vào bộ đ ộ i lên Đông B ắ c Chiế n đ ấ u quên mình năm l ạ i năm Mỗ i b ậ n dân công v ề l ạ i h ỏ i Ai ngườ i Xuân D ụ c Núi Đôi chăng. Anh nghĩ quê ta giặ c chi ế m r ồ i Trăm nghìn căm uấ t bao gi ờ nguôi Mỗ i tin súng n ổ vùng đai đ ị ch Sươ ng tr ắ ng ng ườ i đi l ạ i nh ớ ng ườ i. Đồ ng đ ộ i có nhau th ườ ng nh ắ c nh ở Trung du làng nướ c v ẫ n ch ờ trông Núi Đôi bố t d ự ng k ề ba xóm Em vẫ n đi v ề nh ữ ng b ế n sông. Náo nứ c bao nhiêu ngày tr ở l ạ i Lệ nh trên ng ừ ng b ắ n anh v ề xuôi Hành quân qua tắ t đ ườ ng sang huy ệ n Anh nhớ thăm nhà thăm Núi Đôi. Mớ i đ ế n đ ầ u ao tin sét đánh Giặ c gi ế t em r ồ i, d ướ i g ố c thông Giữ a đêm b ộ đ ộ i vây đ ồ n Th ứ a Em số ng trung thành ch ế t thu ỷ chung. Anh ngướ c nhìn lên hai d ố c núi Hàng thông, bờ c ỏ , con đ ườ ng quen Nắ ng l ụ i b ỗ ng d ư ng m ờ bóng khói Núi vẫ n Đôi mà anh m ấ t em. Dân chợ Phù Linh ai cũng b ả o Em còn trẻ l ắ m, nh ấ t làng trong
Mấ y năm cô ấ y làm du kích Không hiể u vì sao ch ẳ ng l ấ y ch ồ ng. Từ núi qua thôn đ ườ ng ngh ẽ n l ố i Xuân Dụ c Đoài Đông c ỏ ngút đ ầ y Sân biế n thành ao nhà đ ổ chái Ngổ n ngang b ờ b ụ i cánh d ơ i bay. Cha mẹ dìu nhau v ề t ậ n đ ấ t Tóc bạ c th ươ ng t ừ m ỗ i g ố c cau Nứ a gianh n ử a mái l ề u che t ạ m Sươ ng tr ắ ng khu ấ y d ầ n chuy ệ n xót đau. Anh nghe có tiế ng ng ườ i qua ch ợ Ta gắ ng mùa sau lúa s ẽ nhi ề u Ruộ ng th ấ m m ồ hôi t ừ ng nhát cu ố c Làng ta rồ i đ ẹ p bi ế t bao nhiêu. Như ng núi còn kia anh v ẫ n nh ớ Oán thù còn đó anh còn đây Ở đâu cô gái làng Xuân D ụ c Đã chế t vì dân gi ữ a đ ấ t này? Ai viế t tên em thành li ệ t sĩ Bên nhữ ng hàng bia tr ắ ng gi ữ a đ ồ ng Nhớ nhau anh g ọ i em, đ ồ ng chí Mộ t t ấ m lòng trong v ạ n t ấ m lòng. Anh đi bộ đ ộ i sao trên mũ Mãi mãi là sao sáng dẫ n đ ườ ng Em sẽ là hoa trên đ ỉ nh núi Bố n mùa th ơ m mãi cánh hoa th ơ m. Bên kia sông Đuố ng (Hoàng Cầ m) Em ơ i! Bu ồ n làm chi Anh đư a em v ề sông Đu ố ng Ngày xư a cát tr ắ ng ph ẳ ng lỳ Sông Đuố ng trôi đi
Mộ t dòng l ấ p lánh Nằ m nghiêng nghiêng trong kháng chi ế n tr ườ ng kỳ Xanh xanh bãi mía bờ dâu Ngô khoai biêng biế c Đứ ng bên này sông sao nh ớ ti ế c Sao xót xa như r ụ ng bàn tay Bên kia sông Đuố ng Quê hươ ng ta lúa n ế p th ơ m đ ồ ng Tranh Đông Hồ gà l ợ n nét t ươ i trong Màu dân tộ c sáng b ừ ng trên gi ấ y đi ệ p Quê hươ ng ta t ừ ngày kh ủ ng khi ế p Giặ c kéo lên ngùn ng ụ t l ử a hung tàn Ruộ ng ta khô Nhà ta cháy Chó ngộ m ộ t đàn Lưỡ i dài lê s ắ c máu Kiệ t cùng ngõ th ẳ m b ờ hoang Mẹ con đàn l ợ n âm d ươ ng Chia lìa đôi ngả Đám cướ i chu ộ t t ư ng b ừ ng r ộ n rã Bây giờ tan tác v ề đâu ? Ai về bên kia sông Đu ố ng Cho ta gử i t ấ m the đen Mấ y trăm năm th ấ p thoáng mộ ng bình yên Nhữ ng h ộ i hè đình đám Trên núi Thiên Thai Trong chùa Bút Tháp Giữ a huy ệ n Lang Tài Gử i v ề may áo cho ai Chuông chùa văng vẳ ng nay ng ườ i ở đâu Nhữ ng nàng môi c ắ n ch ỉ qu ế t tr ầ u Nhữ ng c ụ già ph ơ ph ơ tóc tr ắ ng Nhữ ng em x ộ t xo ạ t qu ầ n nâu Bây giờ đi đâu ? V ề đâu ?
Ai về bên kia sông Đu ố ng Có nhớ t ừ ng khuôn m ặ t búp sen Nhữ ng cô hàng xén răng đen Cườ i nh ư mùa thu t ỏ a n ắ ng Chợ H ồ , ch ợ S ủ i ng ườ i đua chen Bãi Tràm chỉ ng ườ i dăng t ơ ngh ẽ n l ố i Nhữ ng nàng d ệ t s ợ i Đi bán lụ a m ầ u Nhữ ng ng ườ i th ợ nhu ộ m Đồ ng T ỉ nh, Huê C ầ u Bây giờ đi đâu? V ề đâu? Bên kia sông Đuố ng Mẹ già nua còm cõi gánh hàng rong Dăm miế ng cau khô Mấ y l ọ ph ẩ m h ồ ng Vài thế p gi ấ y d ầ m hoen s ươ ng s ớ m Chợ t lũ qu ỷ m ắ t xanh tr ừ ng tr ợ n Khua giầ y đinh đ ạ p g ẫ y quán g ầ y teo Xì xồ c ướ p bóc Tan phiên chợ nghèo Lá đa lác đác trướ c l ề u Vài ba vế t máu loang chi ề u mùa đông Chư a bán đ ượ c m ộ t đ ồ ng Mẹ già l ạ i qu ẩ y gánh hàng rong Bướ c cao th ấ p trên b ờ tre hun hút Có con cò trắ ng bay vùn v ụ t Lướ t ngang dòng sông Đu ố ng v ề đâu? Mẹ ta lòng đói d ạ s ầ u Đườ ng tr ơ n m ư a l ạ nh mái đ ầ u b ạ c ph ơ Bên kia sông Đuố ng Ta có đàn con thơ Ngày tranh nhau mộ t bát cháo ngô Đêm líu díu chui gầ m gi ườ ng tránh đ ạ n Lấ y m ẹ t quây tròn Tưở ng làm t ổ ấ m Trong giấ c th ơ ngây ti ế ng súng d ồ n t ự a s ấ m Ú ớ c ơ n mê Thon thót giậ t mình
Bóng giặ c dày vò nh ữ ng nét môi xinh Đã có đấ t này chép t ộ i Chúng ta không biế t nguôi h ờ n Đêm buông xuố ng dòng sông Đu ố ng Con là ai? Con ở đâu v ề ? Hé mộ t cánh li ế p Con vào đây bố n phía t ườ ng che Lử a đèn leo lét soi tình m ẹ Khuôn mặ t b ừ ng lên nh ư d ự ng giăng Ngậ m ngùi tóc tr ắ ng đang th ầ m k ể Nhữ ng chuy ệ n muôn đ ờ i không nói năng Đêm đi sâu quá lòng sông Đuố ng Bộ đ ộ i bên sông đã tr ở v ề Con bắ t đ ầ u xu ấ t kích Trạ i gi ặ c b ắ t đ ầ u run trong s ươ ng Dao loé giữ a ch ợ Gậ y lùa cu ố i thôn Lúa chín vàng hoe giặ c m ấ t h ồ n Ăn không ngon Ngủ không yên Đứ ng không v ữ ng Chúng mày phát điên Quay cuồ ng nh ư xéo trên đ ố ng l ử a Mà cánh đồ ng ta còn chan ch ứ a Bao nhiêu nắ ng đ ẹ p mùa xuân Gió đư a ti ế ng hát v ề g ầ n Thợ c ấ y đánh gi ặ c dân quân cày b ừ a Tiế ng bà ru cháu bu ổ i tr ư a Chang chang nắ ng h ạ võng đ ư a r ầ u r ầ u "À ơ i cha con ch ế t tr ậ n t ừ lâu Con càng khôn lớ n càng sâu m ố i thù" Tiế ng em c ắ t c ỏ hôm x ư a Hiu hiu gió rét mị t mù m ư a bay "Thân ta hoen ố vì mày Hờ n ta cùng v ớ i đ ấ t này dài lâu " Em ơ i! Đ ừ ng hát n ữ a! Lòng anh đau Mẹ ơ i! Đ ừ ng khóc n ữ a! D ạ con s ầ u
Cánh đồ ng im phăng ph ắ c Để con đi gi ế t gi ặ c Lấ y máu nó r ử a thù này Lấ y súng nó c ầ m ch ắ c tay Mỗ i đêm m ộ t l ầ n m ở h ộ i Trong lòng con chim múa hoa cườ i Vì nắ ng s ắ p lên r ồ i Chân trờ i đã t ỏ Sông Đuố ng cu ồ n cu ộ n trôi Để nó cu ố n phăng ra b ể Bao nhiêu đồ n gi ặ c t ơ i b ờ i Bao nhiêu nướ c m ắ t Bao nhiêu mồ hôi Bao nhiêu bóng tố i Bao nhiêu nỗ i đ ờ i Bao giờ v ề bên kia sông Đu ố ng Anh lạ i tìm em Em mặ c y ế m th ắ m Em thắ t l ụ a h ồ ng Em đi trả y h ộ i non sông Cườ i mê ánh sáng muôn lòng xuân xanh. Việ t B ắ c, tháng 4, 1948 Tràng Giang (Huy Cậ n) Sóng gợ n tràng giang bu ồ n đi ệ p đi ệ p Con thuyề n xuôi mái n ướ c song song, Thuyề n v ề n ướ c l ạ i, s ầ u trăm ng ả ; Củ i m ộ t cành khô l ạ c m ấ y giòng. Lơ th ơ c ồ n nh ỏ gió đìu hiu, Đâu tiế ng làng xa vãn ch ợ chi ề u. Nắ ng xu ố ng, tr ờ i lên sâu chót vót; Sông dài, trờ i r ộ ng, b ế n cô liêu. Bèo dạ t v ề đâu, hàng n ố i hàng; Mênh mông không mộ t chuy ế n đò ngang.
Không cầ u g ợ i chút ni ề m thân m ậ t. Lặ ng l ẽ b ờ xanh ti ế p bãi vàng. Lớ p l ớ p mây cao đùn núi b ạ c Chim nghiêng cánh nhỏ : bóng chi ề u sa Lòng quê dờ n d ợ n v ờ i con n ướ c, Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà. Dọ n v ề làng (Nông Quố c Ch ấ n) Mẹ ! Cao - L ạ ng hoàn toàn gi ả i phóng Tây bị ch ế t b ị b ắ t s ố ng hàng đàn Vệ qu ố c quân chi ế m l ạ i các đ ồ n Ngườ i đ ồ ng nh ư ki ế n, súng đ ầ y nh ư c ủ i. Sángmai về làng s ử a nhà phát c ỏ , Phát ruộ ng n ươ ng rào v ườ n t ượ c làm ăn. Mấ y năm qua quên tháng giêng , quên r ằ m tháng b ả y. Chạ y h ế t núi l ạ i khe, cay đ ắ ng đ ủ mùi, Hôm nay Cao - Bắ c - L ạ ng c ườ i vang, Dọ n lán, r ờ i r ừ ng ng ườ i xuóng làng, Ngườ i nói c ỏ lai trong r ừ ng r ậ m, Cuố c đ ấ t d ọ n c ỏ m ẹ khuyên con. Đườ ng cái kêu vang ti ế ng ôtô. Trong trườ ng ríu rít ti ế ng c ườ i con tr ẻ , Mờ m ờ khói b ế p bay trên máy nhà lá Từ nay không ng ậ p c ỏ l ố i đi Hổ không dám đ ế n tr ẻ con trong v ườ n chu ố i Quả tên cành không lo t ự chín t ự r ụ ng Ruộ ng s ẽ không thành n ơ i máu ch ả y thành vũng. Mặ t tr ờ i lên! Sáng rõ r ồ i m ẹ ạ ! Con đi bộ đ ộ i , m ẹ ở l ạ i nhà Giặ c Pháp ,Mĩ còn gi ế t ng ườ i c ướ p c ủ a trên đ ấ t ta.
Đuổ i h ế t nó đi con s ẽ v ề trong m ẹ . Quê hươ ng (Nguyễ n Bá Chung) Ba mươ i năm xa cách quê h ươ ng Bả y l ầ n v ề thôi cũng là t ạ m đ ủ Nhớ l ầ n đ ầ u - tóc tang tr ờ i ủ rũ Đế n bây gi ờ ánh sáng đã b ừ ng lên Có cái gì là lạ không th ể quên Như n ỗ i nh ớ không bi ế t tên mà g ọ i Như n ỗ i đau không th ể làm d ị u v ợ i Như ngôi nhà v ẫ n mãi mãi đi tìm Như b ầ u tr ờ i n ử a xám n ử a không quen Mả nh đ ấ t v ỡ b ồ i máu x ươ ng ta đó Đỉ nh Yên T ử hoa đ ạ i còn v ế t đ ỏ Nhữ ng ng ườ i x ư a vì n ướ c x ả thân mình Con đườ ng quê v ẫ n mãi mãi g ậ p gh ề nh Bao năm tháng nhữ ng ng ườ i làng ch ị u đói Năm Ấ t D ậ u t ấ t c ả làng t ụ l ạ i Ăn cháo hoa suố t c ả m ấ y tháng tr ờ i Bát cháo hoa mà ngọ t c ả m ộ t đ ờ i Quý hơ n c ả bao ng ọ c vàng c ộ ng l ạ i Xa ngàn dặ m đ ể mà còn nh ớ mãi Vế t th ươ ng đau ch ư a chôn đ ủ tháng ngày Để v ề đây nh ậ n l ạ i m ặ t ng ườ i Để mình bi ế t mình v ẫ n là mình cũ Bao đổ i thay thăng tr ầ m bong l ớ p v ỏ Nhìn quê hươ ng đ ể l ạ i nh ậ n ra mình. Say đi em (Vũ Hoàng Chươ ng)
Khúc nhạ c h ồ ng êm ái, Điệ u kèn bi ế c quay cu ồ ng, Mộ t tr ờ i ph ấ n h ươ ng Đôi ngườ i gió s ươ ng, Đầ u xanh l ậ n đ ậ n cùng xót th ươ ng càng nh ớ th ươ ng, Hoa xư a t ươ i trăng x ư a ng ọ t g ố i x ư a th ề tình nay sao héo! Hồ n ngã lâu r ồ i nh ư ng chân còn d ẻ o, Lòng chót nghiêng mà bướ c v ẫ n du d ươ ng. Lòng nghiêng tràn hế t yêu đ ươ ng Bướ c chân còn nh ị p nghê th ườ ng l ẳ ng l ơ . Ánh đèn tha thướ t Lư ng m ề m não nu ộ t dáng t ơ . Hàng chân lả l ướ t Đê mê hồ n g ử i cánh tay h ờ . Âm ba gờ n g ợ n nh ỏ , Ánh sáng phai pha dầ n Bố n t ườ ng g ươ ng điên đ ả o bóng giai nhân. Lui đôi vai, tiế n đôi chân, Riế t đôi tay, ng ả đôi thân, Sàn gỗ tr ơ n ch ậ p ch ờ n nh ư bi ể n gió, Không biế t n ữ a màu xanh hay s ắ c đ ỏ , Hãy thêm say còn đó rượ u ch ờ ta! Cổ ch ư a khô đ ầ u ch ư a n ặ ng m ắ t ch ư a hoa, Tay mề m m ạ i b ướ c còn ch ư a chu ế nh choáng. Chư a cu ố i x ứ Mê Ly ch ư a cùng tr ờ i Phóng đãng, Còn chư a say h ồ n khát v ẫ n thèm men. Say đi em say đi em Say cho lơ i l ả ánh đèn Cho cung bậ c ng ả nghiêng, điên r ồ xác th ị t. Rượ u r ượ u n ữ a và quên quên h ế t! Ta quá say rồ i! Sắ c ngã màu trôi Gian phòng không đứ ng v ữ ng , Có ai ghì hư ả nh sát k ề môi? Chân rã rờ i
Quay cuồ ng chi đ ượ c n ữ a, Gố i m ỏ i g ầ n r ơ i! Trong men cháy giác quan vừ a bén l ử a, Say không còn biế t chi đ ờ i. Như ng em ơ i, Đấ t tr ờ i nghiêng ng ử a Mà trướ c m ắ t thành S ầ u ch ư a s ụ p đ ổ . Đấ t tr ờ i nghiêng ng ử a, Thành Sầ u không s ụ p đ ổ , em ơ i! Miề n trung (Hoàng Trầ n C ươ ng) Bao giờ em v ề thăm Quê hươ ng anh m ộ t th ờ i ngút l ử a Miề n Trung m ỏ ng và s ắ c nh ư c ậ t n ứ a Chuố t ru ộ t mình thành gi ả i l ụ a Sông Lam Miề n Trung Tấ m l ư ng tr ầ n đen s ạ m Nhữ ng đ ố t s ố ng Tr ườ ng S ơ n l ở m ch ở m giăng màn Thoáng bóng giặ c núi b ử a báng súng Nhữ ng đ ứ a con văng mình nh ư m ả nh đ ạ n Thươ ng m ẹ m ộ t mình tr ờ i sinh đá m ồ côi Miề n Trung Bao đờ i núi b ể k ề đôi Ôi! Biể n Đông - gi ọ t n ướ c m ắ t c ủ a muôn ngàn th ế h ệ Nóng hổ i nh ư v ừ a lăn xu ố ng Theo nhữ ng t ượ ng đá c ụ t đ ầ u c ủ a Tr ườ ng S ơ n uy nghiêm Miề n Trung Câu ví dặ m n ằ m nghiêng Trên nắ ng và d ướ i cát Đế n câu hát cũng hai l ầ n sàng l ạ i Sao lọ t tai r ồ i v ẫ n day d ứ t quanh năm Miề n Trung Bao giờ em v ề thăm Mả nh đ ấ t nghèo mùng t ơ i không k ị p r ớ t
Lúa con gái mà gầ y còm úa đ ỏ Chỉ gió bão là t ố t t ươ i nh ư c ỏ Không ai giao mà trắ ng m ặ t ng ườ i Miề n Trung Eo đấ t này th ắ t đáy l ư ng ong Cho tình ngườ i đ ọ ng m ậ t Em gắ ng v ề Đừ ng đ ể m ẹ già mong. Đườ ng v ề quê m ẹ (Đoàn Văn Cừ ) U tôi ngày ấ y m ỗ i mùa xuân, Dặ m li ễ u mây bay s ắ c tr ắ ng ng ầ n, Lạ i d ẫ n chúng tôi v ề nh ậ n h ọ Bên miề n quê ngo ạ i c ủ a hai thân. Tôi nhớ đi qua nh ữ ng r ặ ng đ ề , Nhữ ng dòng sông tr ắ ng l ượ n ven đê . Cồ n xanh, bãi tía k ề liên ti ế p, Ngườ i x ớ i cà, ngô r ộ n b ố n b ề . Thúng cắ p bên hông, nón đ ộ i đ ầ u, Khuyên vàng, yế m th ắ m, áo the nâu Trông u chẳ ng khác th ờ i con gái Mắ t sáng, môi h ồ ng, má đ ỏ au . Chiề u mát, đ ườ ng xa n ắ ng nh ạ t vàng, Đoàn ngườ i v ề ấ p gánh khoai lang, Trờ i xanh cò tr ắ ng bay t ừ ng l ớ p, Xóm chợ l ề u ph ơ i xác lá bàng. Tà áo nâu in giữ a cánh đ ồ ng, Gió chiề u cu ố n b ụ i b ố c sau l ư ng. Bóng u hay bóng ngườ i thôn n ữ Cúi nón mang đi cặ p má h ồ ng. Tớ i đ ườ ng làng g ặ p nh ữ ng ng ườ i quen. Ai cũng khen u nế t th ả o hi ề n,
Dẫ u ph ả i theo ch ồ ng thân ph ậ n gái Đườ ng v ề quê m ẹ v ẫ n không quên. Anh đừ ng khen em (Lâm Thị M ỹ D ạ ) Lầ n đ ầ u khi m ớ i làm quen Anh khen cái nhìn em đẹ p Trờ i m ư a òa c ơ n n ắ ng đ ế n Anh khen đôi má em hồ ng Gặ p ng ườ i tàn t ậ t em khóc Anh khen em nhạ y c ả m thông Thấ y em s ợ sét né giông Anh khen sao mà hiề n th ế Thấ y em nâng niu con tr ẻ Anh khen em thậ t d ị u dàng Khi hôn lên câu thơ hay Ấp trang sách vào mái ng ự c Em nghe tim mình thổ n th ứ c Thươ ng ng ườ i làm th ơ đã m ấ t Trái tim giờ ở n ơ i đâu Khi đọ c m ộ t cu ộ c đ ờ i bu ồ n Lòng em xót xa ấ m ứ c Anh khen em cả m xúc Và bao điề u n ữạ Anh khen Em sợ l ờ i khen c ủ a anh Như s ợ đêm v ề tr ờ i t ố i Nhiề u khi ng ồ i bu ồ n m ộ t mình Trách anh sao mà nông nổ i Hãy chỉ cho em cái kém Ðể em nên ng ườ i t ố t lành Hãy chỉ n ơ i anh cái x ấ u Ðể em chăm chút đ ờ i anh Anh ơ i anh có bi ế t không Vì anh em buồ n bi ế t m ấ y Tình yêu khắ t khe th ế đ ấ y Anh ơ i anh đ ừ ng khen em.
Nguyệ t c ầ m (Xuân Diệ u) Trăng nhậ p vào dây cung nguy ệ t l ạ nh Trăng thươ ng, trăng nh ớ , h ỡ i trăng ng ầ n Đàn buồ n, đàn l ặ ng, ôi đàn ch ậ m Mỗ i gi ọ t r ơ i tàn nh ư l ệ ngân. Mây vắ ng tr ờ i trong đêm th ủ y tinh Lung linh bóng sáng bỗ ng run mình Vì nghe nươ ng t ử trong câu hát Đã chế t đêm r ằ m theo n ướ c xanh. Thu lạ nh càng thêm nguy ệ t t ỏ ng ờ i, Đàn ghê như n ướ c, l ạ nh tr ờ i ơ i Long lanh tiế ng s ỏ i vang vang h ậ n Trăng nhớ T ầ m D ươ ng, nh ạ c nh ớ ng ườ i Bố n b ề ánh nh ạ c: bi ể n pha lê Chiế c đ ả o h ồ n tôi r ộ n b ố n b ề Sươ ng b ạ c làm thinh, khuya nín th ở Nghe sầ u âm nh ạ c đ ế n sao Khuê. Cô bộ đ ộ i ấ y đã đi r ồ i (Phạ m Ti ế n Du ậ t) Cô bộ đ ộ i ấ y đã đi r ồ i Chuyể n đ ơ n v ị vào vùng r ừ ng trong ấ y Em gái đi, các anh ở l ạ i Biế t đ ế n bao gi ờ m ớ i đ ượ c g ặ p nhau Lũng thì thẳ m mà r ừ ng thì sâu Để hun hút nh ớ nhau bi ề n bi ệ t Bao nhiêu bạ n bè, bao nhiêu b ạ n bè thân thi ế t Xa nhau như xa nhau hôm nay Thôi em đừ ng b ẻ đ ố t ngón tay
Nướ c m ắ t d ễ lây mà r ừ ng thì l ặ ng quá Anh biế t r ồ i bao nhiêu v ấ t v ả Tháng năm dài cùng nhau đi qua Để sáu b ả y năm em gái xa nhà Hăm bả y tu ổ i chuy ệ n ch ồ ng con ch ư a nói Cả m ộ t th ờ i tr ẻ trung sôi n ổ i Ở bên nhau b ế p l ử a gi ữ a r ừ ng xa Nhớ nhau, nh ớ nhau ở gi ữ a r ừ ng già Ngón tay nóng cầ m viên thu ố c mát Cái đêm đói ngồ i nghe chim đ ắ p tát Con chó vàng cọ chân em đòi ăn Nhớ nhau, nh ớ nhau nh ữ ng bu ổ i m ư a d ầ m Căn nhà dộ t tóc em ướ t h ế t Anh ngồ i nghĩ gì em ch ẳ ng bi ế t Cứ hát tràn nh ữ ng câu hát bâng qu ơ Nhớ tr ư a đ ỉ nh đèo ta đ ứ ng ng ẩ n ng ơ Nhìn mây trắ ng chân tr ờ i ng ỡ bi ể n Biể n Đông thì xa, bi ế t ta nhìn ch ẳ ng đ ế n Như ng em vui anh k ể chuy ệ n em nghe Trư a vác g ạ o ta d ừ ng bên khe Mộ t đoàn tù binh đi qua đang đ ứ ng ngó Bên nhữ ng th ằ ng ng ườ i áo qu ầ n loang l ổ Bóng em lồ ng bóng su ố i trong veo Lúc ấ y lòng anh bi ế t m ấ y t ự hào Tự hào vì có em ở đây, t ự hào vì đ ấ t n ướ c Ở đây màu h ồ ng xi ế t bao thân thu ộ c Xao xuyế n lòng anh, xao xuy ế n b ạ n bè Đế n chào anh sáng mai em đi Như ngày nào chào bà con hàng xóm Sự xa cách nh ỏ trong s ự xa cách l ớ n Mộ t cu ộ c chia tay trong tri ệ u cu ộ c chia tay Rồ i ngày mai xa v ắ ng n ơ i đây Em lạ i có bao nhiêu đ ồ ng đ ộ i m ớ i
Trong chiế n tranh m ộ t khát khao sôi n ổ i Là nhân dân đoàn tụ muôn đ ờ i Cô bộ đ ộ i ấ y đã đi r ồ i. Tây tiế n (Quang Dũng) Sông Mã xa rồ i Tây ti ế n ơ i! Nhớ v ề r ừ ng núi nh ớ ch ơ i v ơ i Sài Khao sươ ng l ấ p đoàn quân m ỏ i Mườ ng Lát hoa v ề trong đêm h ơ i Dố c lên khúc khu ỷ u d ố c thăm th ẳ m Heo hút cồ n mây súng ng ử i tr ờ i Ngàn thướ c lên cao ngàn th ướ c xu ố ng Nhà ai Pha Luông mư a xa kh ơ i Anh bạ n dãi d ầ u không b ướ c n ữ a Gụ c lên súng mũ b ỏ quên đ ờ i! Chiề u chi ề u oai linh thác g ầ m thét Đêm đêm Mườ ng H ị ch c ọ p trêu ng ườ i Nhớ ôi Tây ti ế n c ơ m lên khói Mai Châu mùa em thơ m n ế p xôi Doanh trạ i b ừ ng lên h ộ i đu ố c hoa Kìa em xiêm áo tự bao gi ờ Khèn lên man điệ u nàng e ấ p Nhạ c v ề Viên Chăn xây h ồ n th ơ Ngườ i đi Châu M ộ c chi ề u s ươ ng ấ y Có thấ y h ồ n lau n ẻ o b ế n b ờ Có nhớ dáng ng ườ i trên đ ộ c m ộ c Trôi dòng nướ c lũ hoa đong đ ư a Tây tiế n đoàn quân không m ọ c tóc Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Mắ t tr ừ ng g ử i m ộ ng qua biên gi ớ i Đêm mơ Hà N ộ i dáng ki ề u th ơ m Rả i rác biên c ươ ng m ồ vi ễ n x ứ Chiế n tr ườ ng đi ch ẳ ng ti ế c đ ờ i xanh Áo bào thay chiế u anh v ề đ ấ t Sông Mã gầ m lên khúc đ ộ c hành Tây tiế n ng ườ i đi không h ẹ n ướ c Đườ ng lên thăm th ẳ m m ộ t chia phôi Ai lên Tây tiế n mùa xuân ấ y Hồ n v ề S ầ m N ứ a ch ẳ ng v ề xuôi. Phù Lư u Chanh 1948 Lên Côn Sơ n (Khươ ng H ữ u D ụ ng) Lên đỉ nh Côn S ơ n tìm Nguy ễ n Trãi Trên đầ u xanh ng ắ t m ộ t b ầ u không Bàn cờ th ế s ự quân không đ ộ ng Mà dấ y quanh mình n ỗ i bão dông. Đò lèn (Nguyễ n Duy) Thuở nh ỏ tôi ra C ố ng Na câu cá níu váy bà đi chợ Bình Lâm bắ t chim s ẻ ở vành tai t ượ ng Ph ậ t và đôi khi ăn trộ m nhãn chùa Tr ầ n Thuở nh ỏ tôi lên ch ơ i đ ề n cây Th ị chân đấ t đi đêm xem l ễ Đ ề n Sòng. mùi huệ tr ắ ng quy ệ n khói tr ầ m th ơ m l ắ m điệ u hát văn l ả o đ ả o bóng cô đ ồ ng.
Tôi đâu biế t bà tôi c ơ c ự c th ế bà mò cua, xúc tép ở đ ồ ng Quan bà đi gánh chè xanh Ba Trạ i Quán cháo, Đồ ng Giao th ậ p th ữ ng nh ữ ng đêm hàn Tôi trong suố t gi ữ a đôi b ờ h ư th ự c giữ a bà tôi và tiên ph ậ t thánh th ầ n cái năm đói củ giong ri ề ng lu ộ c s ượ ng. cứ nghe th ơ m mùi hu ệ tr ắ ng, h ươ ng tr ầ m Bom Mỹ gi ộ i nhà bà tôi bay m ấ t đề n Sòng bay, bay tu ố t c ả chùa chi ề n Thánh vớ i Ph ậ t r ủ nhau đi đâu h ế t bà tôi đi bán trứ ng ở ga Lèn? Tôi đi lính, lâu không về quê ngo ạ i dòng sông xư a v ẫ n bên l ở bên b ồ i Khi tôi biế t th ươ ng bà thì đã mu ộ n Bà chỉ còn là m ộ t n ấ m c ỏ thôi! 9-1982 Chiề u (Hồ Dz ế nh) Trên đườ ng v ề nh ớ đây Chiề u ch ậ m đ ư a chân ngày Tiế ng bu ồ n vang trong mây Chim rừ ng quên c ấ t cánh Gió say tình ngây ngây Có phả i s ầ u v ạ n c ổ Chấ t trong h ồ n chi ề u nay Tôi là ngườ i l ữ khách Màu chiề u khó làm khuây Ngỡ lòng mình lá r ừ ng Ngỡ h ồ n mình là mây Nhớ nhà châm đi ế u thu ố c
Khói huyề n bay lên cao Thăm mả cũ bên đ ườ ng (Tả n Đà) Chơ i lâu nh ớ quê v ề thăm nhà, Đườ ng xa, ng ườ i v ắ ng, bóng chi ề u tà, Mộ t dãy lau cao làn gió ch ạ y, Mấ y cây th ư a lá s ắ c vàng pha. Ngoài xa trơ m ộ t đ ố ng đ ấ t đ ỏ , Hang hố c đùn lên đám c ỏ gà. Ngườ i n ằ m d ướ i m ả , ai ai đó? Biế t có quê đây hay vùng xa? Hay là thuở tr ướ c k ẻ cung đao? Hám đạ n li ề u tên quy ế t mũi đao. Cử a nhà xa cách v ợ con khu ấ t, Da ngự a gói b ỏ lâu ngày cao\, Hay là thuở tr ướ c k ẻ văn ch ươ ng? Chen hộ i công danh nh ỡ l ạ c đ ườ ng. Tài cao phậ n th ấ p chí khí u ấ t, Giang hồ mê ch ơ i, quên quê h ươ ng. Hay là thuở tr ướ c khách h ồ ng nhan? Sắ c s ả o khôn ngoan tr ờ i đ ấ t ghen. Phong trầ n xui g ặ p b ướ c l ư u l ạ c, Đầ u xanh theo m ộ t chuy ế n xuân tàn. Hay là thuở tr ướ c khách phong l ư u? Vợ con đàn h ạ c đ ề hu ề theo. Quan san xa lạ đ ườ ng l ố i khó, Ma thiêng nướ c đ ộ c phong s ươ ng nhi ề u. Hay là thuở tr ướ c b ậ c tài danh? Đôi đôi, lứ a l ứ a cũng linh tinh Giậ n duyên t ủ i ph ậ n h ờ n ân ái, Đấ t khách nh ờ chôn m ộ t kh ố i tình!
Suố i vàng sâu th ẳ m bi ế t là ai? Mả cũ không ai k ẻ đoái hoài! Trả i bao ngày tháng tr ơ tr ơ đó, Mư a d ầ u, n ắ ng dãi, trăng m ờ soi! Ấy th ự c quê h ươ ng con ng ườ i ta Dặ n b ả o trên đ ườ ng nh ữ ng khách qua: Có tiế ng khóc oe th ờ i có th ế Trăm năm ai lạ i bi ế t ai mà! Cha tôi (Lê Đạ t) Đấ t quê cha tôi đ ấ t quê Đ ề Thám Rừ ng r ậ m sông sâu Con gái cũng theo đòi nghề võ Ngày nhỏ cha tôi d ẫ n đ ầ u lũ tr ẻ đi chăn trâu Phấ t ng ọ n c ờ lau Vào rừ ng Na L ươ ng đánh tr ậ n Mơ làm Đ ề Thám Lớ n lên, cha tôi đi d ạ y h ọ c Gố i đ ầ u trên cu ố n Chiêu h ồ n n ướ c Khóc Phan Chu Trinh Như khóc ng ườ i nhà mình Ôm mộ ng bôn ba h ả i ngo ạ i Lênh đênh khói mộ t con tàu Sớ m t ố i ngâm nga m ấ y v ầ n c ả m khái Đánh nhau vớ i Tây Bỏ vi ệ c lang thang vào Nam ra B ắ c Cắ t tóc đi tu nh ư ng quá n ặ ng nghi ệ p đ ờ i Gầ n hai m ươ i năm tr ờ i Tôi vẫ n nh ớ l ờ i cha tôi cháy b ỏ ng Dạ y tôi làm th ơ , ướ c m ơ , hi v ọ ng Nhữ ng câu Ki ề u say s ư a đ ư a cu ộ c đ ờ i bay b ổ ng Tiế ng võng tr ư a hè mênh mông Phong trầ n mài m ộ t l ưỡ i g ươ m Nhữ ng ph ườ ng giá áo túi c ơ m sá gì. Như ng công vi ệ c làm ăn m ỗ i ngày m ỗ i khó
Cuộ c đ ờ i ch ợ đen ch ợ đ ỏ Thù hằ n con ng ườ i "Muố n s ố ng thanh cao đi lên tr ờ i mà ở Mày đã quyế t kiêu căng Níu lấ y cái l ươ ng tâm gàn d ở Dám không tồ i nh ư chúng tao Suố t đ ờ i mày s ẽ kh ổ ". Quan lạ i trù cha tôi c ứ ng đ ầ u c ứ ng c ổ Ngườ i "An Nam" dám đánh "ông Tây" Mẹ ỉ eo d ằ n v ặ t su ố t ngày Chử i mèo, m ắ ng chó "Cũng là chồ ng là con Chồ ng ng ườ i ta khôn ngoan Đượ c lòng ông tu ầ n ông ph ủ Mang tiề n v ề nuôi v ợ ". Bát đĩa xô nhau vỡ Cha tôi nằ m th ở dài Cha nhị n đi cho đ ỡ Anh em tôi, bỏ c ơ m Hai đứ a d ắ t nhau ra đ ườ ng tha th ẩ n Trờ i mùa đông trăng sáng Sao nở nh ư hoa Không biế t Ng ư u Lang trên kia Có bao giờ cãi Ch ứ c N ữ . Rồ i cha tôi lui t ớ i nhà quan tu ầ n, quan ph ủ Lúc về , g ặ p tôi đ ỏ m ặ t quay đi Mộ t hôm, tôi th ấ y ch ữ R.O treo ngoài c ử a Cha tôi không dạ y tôi làm th ơ n ữ a Ngườ i còn b ậ n đ ế m ti ề n ghi s ổ Thỉ nh tho ả ng nh ớ nh ữ ng ngày oanh li ệ t cũ Mộ t mình u ố ng r ượ u say Ngâm mấ y câu Ki ề u, ôm m ặ t khóc Tỉ nh d ậ y l ạ i loay hoay ghi s ổ đ ế m ti ề n Hai vai nhô lên Đầ u lún xu ố ng Như không mang n ổ i cu ộ c đ ờ i
Bóng in tườ ng vôi im l ặ ng Ngọ n đèn leo leo ánh sáng Bóng vớ i ng ườ i nh ư nhau Mùi ẩ m m ố c, ti ế ng m ọ t kêu c ọ t k ẹ t Ở chân bàn hay ở cha tôi? Cuộ c s ố ng hàng ngày nh ỏ nhen tàn b ạ o. Rác rưở i gia đình mi ế ng c ơ m manh áo Tàn phá con ngườ i. Nhữ ng m ơ ướ c th ờ i x ư a nh ư con chim g ẫ y cánh Rũ đầ u ch ế t ng ạ t trong bùn Năm tháng mài mòn bao nhiêu khát vọ ng. Cha đã dạ y con m ộ t bài h ọ c l ớ n Đau thươ ng kiên quy ế t làm ng ườ i. Không nên lùi bướ c cu ộ c đ ờ i ph ả i th ắ ng. 7 - 1956 Mẹ và qu ả (Nguyễ n Khoa Đi ề m) Nhữ ng mùa qu ả m ẹ tôi hái đ ượ c Mẹ v ẫ n trông vào tay m ẹ vun tr ồ ng Nhữ ng mùa qu ả l ặ n r ồ i l ạ i m ọ c Như m ặ t tr ờ i, khi nh ư m ặ t trăng Lũ chúng tôi từ tay m ẹ l ớ n lên Còn nhữ ng bí và b ầ u thì l ớ n xu ố ng Chúng mang dáng giọ t m ồ hôi m ặ n Rỏ xu ố ng lòng th ầ m l ặ ng m ẹ tôi. Và chúng tôi, mộ t th ứ qu ả trên đ ờ i Bả y m ươ i tu ổ i m ẹ đ ợ i ch ờ đ ượ c hái Tôi hoả ng s ợ ngày bàn tay m ẹ m ỏ i Mình vẫ n còn m ộ t th ứ qu ả non xanh? Núi Mườ ng Hung dòng sông Mã
(Cầ m Giang) Anh là núi Mườ ng Hung Em là dòng sông Mã Sông nhiề u rêu, nhi ề u cá Núi nhiề u thú, nhi ề u măng Chiề u bóng anh che sông Sớ m m ắ t em long lanh Sáo cành cây ạ nh th ổ i vang lanh l ả nh Gió lùa qua miệ ng anh l ạ i m ỉ m c ườ i Rộ n ràng em thuy ề n đ ộ c m ộ c ng ượ c xuôi Như trăm n ỗ i băn khoăn khi đ ế n tu ổ i Nế u tr ờ i làm em sóng n ổ i Anh ngả mình ngăn l ạ i lúc phong ba Em là búp bông trắ ng Anh là ngọ n lúa vàng Thi nhau lớ n đ ẹ p n ươ ng Toả mùi th ơ m cùng nghe chim hót Em cứ v ề nhà tr ướ c Đợ i anh ở bên sông Anh làm no lòng mươ ng Em làm vui ấ m b ả n Nế u con g ấ u gi ẫ m gãy cành bông tr ắ ng Lá lúa anh sẽ c ứ a đ ứ t chân Nế u lúa này chu ộ t, kh ỉ dám đ ế n ăn Sợ i bông em s ẽ bay mù m ắ t nó Anh là rừ ng th ẳ m Em là suố i sâu Cây rừ ng anh làm c ầ u Bắ c ngang lên dòng su ố i Hoa sim nở đ ỏ chói Soi bóng xuố ng lòng em Nế u hùm v ề , su ố i em thành thác Nế u sói v ề , r ừ ng anh s ẽ thành chông Quyế t ch ẳ ng ch ị u đau lòng Đờ i chúng ta r ừ ng núi Suố i em phá tan bóng t ố i Rừ ng anh ch ặ n l ạ i bão dông Để anh l ớ n mãi thành núi M ườ ng Hung
Em ngoan chả y thành dòng sông Mã. 2-1953 Mắ t bu ồ n (Bùi Giáng) Bỏ trăng gió l ạ i cho đ ờ i Bỏ ngang ng ử a sóng gi ữ a l ờ i h ẹ n hoa Bỏ ng ườ i yêu, b ỏ bóng ma Bỏ hình hài c ủ a tiên nga trên tr ờ i Bây giờ riêng đ ố i di ệ n tôi Còn hai con mắ t khóc ng ườ i m ộ t con Hai sắ c hoa Tigon (TTKH) Mộ t mùa thu tr ướ c m ỗ i hoàng hôn Nhặ t cánh hoa r ơ i ch ẳ ng th ấ y bu ồ n Nhuộ m ánh n ắ ng tà qua mái tóc Tôi đợ i ng ườ i đ ế n v ớ i yêu đ ươ ng Ngườ i ấ y th ườ ng hay ng ắ m l ạ nh lùng Dả i đ ườ ng xa vút bóng chi ề u phong Và phươ ng tr ờ i th ẳ m m ờ s ươ ng cát Tayvít dây hoa trắ ng ch ạ nh lòng Ngườ i ấ y th ườ ng hay vu ố t tóc tôi Thở dài trong lúc th ấ y tôi vui
Và bả o: Hoa gi ố ng nh ư tim v ỡ Anh sợ tình ta cũng v ỡ thôi Thủ a đó nào tôi có hi ể u gì Cánh hoa tan tác củ a sinh ly Cho lên cườ i đáp: màu hoa tr ắ ng Là chút lòng trong chẳ ng bi ế n suy Đâu biế t l ầ n đi m ộ t l ỡ làng Dướ i tr ờ i đau kh ổ ch ế t yêu đ ươ ng Ngườ i xa xăm quá tôi bu ồ n l ắ m Trong mộ t ngay vui pháo nhu ộ m đ ườ ng Từ đ ấ y thu r ồ i, thu l ạ i thu Lòng tôi còn giá đế n bao gi ờ Chồ ng tôi v ẫ n bi ế t tôi th ươ ng nh ớ Ngườ i ấ y cho nên v ẫ n h ữ ng h ờ Tôi vẫ n đi bên c ạ nh cu ộ c đ ờ i Ái ăn lạ t l ẻ o c ủ a ch ồ ng tôi Mà từ ng thu ch ế t, t ừ ng thu ch ế t Vẫ n gi ấ u trong tim bóng m ộ t ng ườ i Buồ n quá hôm nay xem ti ể u thuy ế t Thấ y ai cũng ví cánh hoa x ư a Như ng h ồ ng t ự a trái tim tan v ỡ Mà đỏ nh ư màu máu th ắ m pha
Tôi sợ chi ề u thu ph ớ t n ắ ng m ờ Chiề u thu, hoa đ ỏ r ụ ng chi ề u thu Gió về l ạ nh l ẽ o chân mây tr ắ ng Ngườ i ấ y sang sông đ ứ ng ng ắ m đò Nế u bi ế t r ằ ng tôi đã l ấ y ch ồ ng Trờ i ơ i ! Ng ườ i ấ y có bu ồ n không ? Có thầ m nghĩ t ớ i loài hoa v ỡ Tự a trái tim phai, t ự a máu h ồ ng. Đọ c th ơ Ứ c Trai (Sóng Hồ ng) Đêm đông Sươ ng l ạ nh Quanh nhà tiế ng trùng ra r ả . Dướ i đèn l ầ n đ ọ c th ơ Ứ c Trai Canh khuya nói chuyệ n v ớ i ng ườ i x ư a Và thứ c t ỉ nh m ộ t th ờ i qua. Hơ n năm trăm năm tr ướ c, Nhân dân ta vùng lên đuổ i quân xâm l ượ c, Ai chí khí hiên ngang, Hơ n đ ờ i m ư u l ượ c, Cứ u dân c ứ u n ướ c, nh ớ l ờ i cha, Mộ t lòng ư u ái vì dân t ộ c, Lo trướ c vui sau gi ữ n ế p nhà. Mườ i năm quy ế t chi ế n, Ngang dọ c xông pha, Lấ y nhân nghĩa ch ố ng b ạ o tàn, Dự a s ứ c dân d ẹ p tan kình ng ạ c. Vung gươ m khi ế p vía quân Minh,
Múa bút mề m gan t ướ ng gi ặ c. Sau khi sóng kình im bặ t, Chí đang hăng dự ng n ướ c bu ổ i thanh bình, Vì đâu phả i lui v ề núi cũ, Bạ n v ớ i cúc tùng cho ngày tháng trôi qua! Tưở ng thoát ch ố n ph ồ n hoa Mặ c ai bon chen danh l ợ i Đau đớ n nhìn vi ệ c đ ờ i bi ế n đ ổ i Như mây trôi n ướ c ch ả y xuôi dòng Lúc thuyề n ai hờ h ữ ng ở trên sông! Như ng duyên n ợ n ướ c mây ch ư a tr ọ n, Chỉ lo vi ệ c l ớ n v ẫ n hăng say. Bi kị ch L ệ Chi Viên đ ể l ụ y b ậ c thiên tài, Hậ n anh hùng, nướ c bi ể n đông cũng không rử a s ạ ch! Nay đọ c th ơ Ng ườ i, Lòng ta đau xót, Thắ m t ừ ng câu: Yêu nướ c th ươ ng dân, Tâm hồ n cao khi ế t, Sự ngh ệ p muôn năm v ẫ n sáng ng ờ i. Ù ù gió thổ i bên ngoài, Trăng bạ c rung rinh cành s ấ u, Trông ra tưở ng th ấ y Ứ c Trai, Trên đỉ nh Côn S ơ n đang m ỉ m c ườ i Nhìn con cháu thờ i H ồ Chí Minh anh dũng Đã lấ y máu vi ế t nên Bình Tây đạ i cáo. Bài thơ tình ở Hàng Châu (Tế Hanh) Anh xa nướ c nên yêu thêm n ướ c Anh xa em cành nhớ thêm em
Trăng Tây Hồ v ờ i v ợ i thâu đêm Trờ i Hàng Châu b ố n b ề êm ái Mùa thu đã đi qua còn gử i l ạ i Mộ t ít vàng trong n ắ ng trong cây Mộ t ít bu ồ n trong gió trong mây Mộ t ít vui trên môi ng ườ i thi ế u n ữ Anh đã đế n nh ữ ng n ơ i l ị ch s ử Đườ ng Tô Đông Pha làm phú Đườ ng B ạ ch C ư D ị đ ề th ơ Hồ n ng ườ i x ư a v ươ ng v ấ n t ự bao gi ờ Còn thao thứ c trên cành đào ng ọ n li ễ u Phong cả nh đ ẹ p nh ư ng lòng anh th ấ y thi ế u Bứ c tranh kia anh mu ố n đi ể m thêm màu Có hai ta cùng tự a bên c ầ u Cho mặ t n ướ c Tây H ồ trong sáng n ữ a Lá phong đỏ nh ư m ố i tình đ ượ m l ử a Hoa cúc vàng như n ỗ i nh ớ day d ư a Làn nướ c qua ánh m ắ t ai đ ư a Cơ n gió đ ế n bàn tay em v ẫ y Chúng mình đã yêu nhau từ đ ộ ấ y Có núi sông và có trăng sao Có giậ n h ờ n và có chiêm bao Cay đắ ng ng ọ t bùi cu ộ c đ ờ i kháng chi ế n Nói sao hế t em ơ i bao k ỷ ni ệ m Nhữ ng ngày bu ồ n nghĩ đ ế n th ấ y vui vui Nhữ ng ngày vui sao l ạ i th ấ y bùi ngùi Anh không muố n h ỏ i nhi ề u quá kh ứ Ngày đẹ p nh ấ t là ngày r ồ i g ặ p g ỡ Rờ i Tây H ồ trăng xu ố ng B ắ c Cao Phong Chỉ mình em v ớ i im l ặ ng trong phòng Anh ngướ c nhìn b ứ c thêu trên vách: Hai bóng ngườ i m ộ t hàng tùng bách Bàn tay nào đã dệ t n ỗ i lòng anh? Tiế ng mùa xuân đem sóng v ỗ bên mình Vơ v ẩ n tình chăng ch ậ p ch ờ n m ộ ng g ố i anh mơ th ấ y Hàng Châu thành Hà N ộ i Nướ c Tây H ồ b ỗ ng hoá n ướ c H ồ Tây Hai chúng mình cùng bướ c d ướ i hàng cây. 1956
Trở v ề quê n ộ i (Ca Lê Hiế n) Ôi quê hươ ng xanh bi ế c bóng d ừ a Có ngờ đâu hôm nay ta tr ở l ạ i Quê hươ ng ta t ấ t c ả v ẫ n còn đây Dù ngườ i thân đã ngã xu ố ng đ ấ t này Ta lạ i g ặ p nh ữ ng m ặ t ng ườ i ta yêu bi ế t m ấ y Ta nhìn, ta ngắ m, ta say Ta run run nắ m nh ữ ng bàn tay Thươ ng nh ớ d ồ n trong tay ta nóng b ỏ ng. Đây rồ i đo ạ n đ ườ ng x ư a Nơ i ta v ẫ n th ườ ng đi trong m ộ ng Kẽ o k ẹ t nhà ai ti ế ng võng tr ư a Ầu ơ th ươ ng nh ớ l ắ m Ôi nhữ ng bông trang tr ắ ng, nh ữ ng bông trang h ồ ng Như t ấ m lòng em trong tr ắ ng th ủ y trung Như trái tim em đ ẹ p màu đ ỏ th ắ m Con sóng nhỏ tu ổ i th ơ ta t ắ m Vẫ n còn đây n ướ c ch ẳ ng đ ổ i dòng Hoa lụ c bình tím c ả b ờ sông. Mẹ l ư ng còng tóc b ạ c Ngậ m ngùi k ể chuy ệ n ta nghe Tám em bé chế t vì bom xăng đ ặ c Trên đườ ng đi h ọ c tr ở v ề . Giặ c gi ế t m ườ i ng ườ i trong m ộ t ấ p Bà con khiêng xác chấ t đ ầ y ghe Chở lên B ế n Tre đ ấ u tranh v ớ i gi ặ c Làng ta mấ y l ầ n bom gi ộ i nát Dừ a ngã ng ổ n ngang, x ơ xác b ờ tre, Mẹ d ự ng t ạ m mái l ề u che m ư a gió Ta có ngờ đâu mái l ề u c ủ a m ẹ Dướ i l ớ p đ ấ t kia ng ọ n l ử a v ẫ n còn Mẹ ta t ầ n t ả o s ớ m hôm Nuôi các anh ta dướ i h ầ m bí m ậ t Cả đ ờ i m ẹ hy sinh gan góc Hai mươ i năm gi ữ đ ấ t gi ữ làng Ôi mẹ là bà m ẹ mi ề n Nam.
Ta có ngờ đâu em ta đ ấ y Dướ i mái l ề u kia em đã l ớ n lên Em đẹ p l ắ m nh ư mùa xuân b ừ ng d ậ y Súng trên vai cũng đẹ p nh ư em Em ơ i! Sao tóc em th ơ m v ậ y Hay em vừ a đi qua v ườ n s ầ u riêng Ta yêu giọ ng em c ườ i trong tr ẻ o Ngọ t ngào nh ư n ướ c d ừ a xiêm Yêu dáng em đi qua cầ u tre l ắ t l ẻ o Dị u dàng nh ư nh ữ ng nàng tiên Em là du kích, em là giao liên Em chính là quê hươ ng ta đó Mườ i m ộ t năm r ồ i ta nh ớ , ta th ươ ng. Đêm đầ u tiên ta ng ủ gi ữ a quê h ươ ng Sao thấ y lòng ấ m l ạ Dù ngoài trờ i t ầ m tã m ư a tuôn Tiế ng đ ạ i bác g ầ m rung vách lá Ôi quê hươ ng ta đ ẹ p quá! Dù trên đườ ng còn nh ữ ng h ố bom Dù áo em vẫ n còn m ả nh vá Ta về đây ch ẳ ng mang gì cho em c ả Chỉ có trái tim chung th ủ y, s ắ t son Và khẩ u súng trong tay cháy b ỏ ng căm h ờ n. 9-1965 Đêm mư a (Hoàn) Con về thăm m ẹ , đêm m ư a Mớ i hay nhà d ộ t, gió lùa b ố n bên Mư a r ơ i s ợ i th ẳ ng, s ợ i xiên Cứ nh ằ m vào m ẹ nh ữ ng đêm tr ắ ng tr ờ i Con đi đánh giặ c su ố t đ ờ i
Vẫ n không che đ ượ c m ộ t n ơ i m ẹ n ằ m. Nhữ ng đ ứ a tr ẻ ch ơ i tr ướ c c ử a Đ ề n (Thi Hoàng) Ông từ gi ữ đ ề n ơ i xin ông đ ấ y Chấ p v ớ i b ọ n tr ẻ ranh r ử ng m ỡ làm gì Thế là ông c ườ i r ồ i ông nh ỉ Cho chúng nó chơ i đ ừ ng đu ổ i chúng đi. Này thằ ng Tâm con nhà b ố T ầ m Trướ c c ử a đ ề n xin đ ừ ng gi ồ ng cây chu ố i Lạ i còn hét nh ư gi ặ c cái Con bé cái Nhân con bà Nhẫ n kia. Nhữ ng m ắ t c ườ i vê tít l ạ i c ứ nh ư s ợ i ch ỉ Gạ ch sân đ ề n ấ m lên ử ng má Tiế ng tr ẻ con non màu lá m ạ Vệ t m ồ hôi t ươ i m ưở i qu ệ t ngang mày. Thậ t tuy ệ t v ờ i th ằ ng cháu ông Đ ươ ng Ngón tay cái rấ t to cho đ ượ c vào l ỗ mũi Ra đây nhả y dây, ra đây tr ố n đu ổ i Chúng như là h ạ t m ẩ y d ướ i hoàng hôn. Hoa mẫ u đ ơ n cũng t ư ng b ừ ng í ớ i Khói hươ ng bài th ơ m t ỉ tê lân la Cây vun tán lên vun xôi đóng oả n Gió liu riu cho thấ m tháp chan hòa. Chợ t ng ẫ m th ấ y tr ẻ em là gi ỏ i nh ấ t Làm đượ c buôie chi ề u r ấ t gi ố ng ban mai Thánh cũng hân hoan đố ai bi ế t đ ượ c Ngài ở trong kia hay ở ngoài này./. Cử u Long giang ta ơ i (Nguyên Hồ ng)
Ngày xư a ta đi h ọ c Mườ i tu ổ i th ơ nghe gió th ổ i mùa thu Mắ t ng ẩ ng lên trông b ả n đ ồ r ự c r ỡ Như đ ồ ng hoa b ỗ ng g ặ p m ộ t đêm m ơ Bả n đ ồ m ớ i t ườ ng vôi cũng m ớ i Thầ y giáo l ớ n sao, th ướ c b ả ng cũng l ớ n sao Gậ y th ầ n tiên và cánh tay đ ạ o sĩ Ðư a ta đi sông núi tuy ệ t v ờ i Tim đậ p m ạ nh h ồ n ngây không sao hi ể u Mê Kông sông dài hơ n hai ngàn cây s ố mông mênh Nguồ n t ự Trung Hoa có V ạ n lý tr ườ ng thành Có Hy Mã lạ p s ơ n, Ð ộ ng Ðình h ồ , Tây du, Th ủ y H ử Mê Kông chả y Cây lao đá đổ Ngẫ m nghĩ voi đi Thác Khôn cườ i tr ắ ng xóa Lan hoang dứ a m ậ t thông nh ự a lên h ươ ng Nhữ ng tr ư a hè ngun ngút n ắ ng Tr ườ ng S ơ n Rừ ng Lào- Miên r ộ ng quá Dân Lào - Miên mế n yêu Xôi nế p n ướ c trong s ẵ n sàng chia b ạ n đói Ta đi bả n đ ồ không còn nhìn n ữ a Sáng trờ i thu l ạ i còn b ướ m v ớ i tr ờ i xanh Trúc đào tươ i chim khuyên ri ả cánh s ươ ng đ ọ ng long lanh Ta cở i áo l ộ i dòng sông ta hát Mê Kông chả y Mê Kông cũng hát Rừ ng núi lùi xa Ðấ t ph ẳ ng th ở chan hòa Sóng tỏ a chân tr ờ i bu ồ m tr ắ ng Nam bộ Nam bộ Chín nhánh Mê Kông phù sa nổ i váng Ruộ ng bãi Mê Kông tr ồ ng không h ế t lúa Bế n n ướ c Mê kông tôm cá ng ậ p thuy ề n Sầ u riêng th ơ m d ậ y đ ấ t Th ủ Biên Suố i mát d ộ i trong lòng d ừ a trĩu qu ả Mê Kông quặ n đ ẻ Chín nhánh sông vàng
Nông dân Nam bộ g ố i đ ấ t n ằ m s ươ ng Mồ hôi vã bãi lau thành đ ồ ng lúa Thành nhữ ng tên đ ọ c lên n ướ c m ắ t đ ề u mu ố n ứ a Nhữ ng Hà tiên, Gia đ ị nh, Long Châu Nhữ ng Gò công, Gò v ấ p, Ð ồ ng tháp, Cà mau Nhữ ng m ặ t đ ấ t Cha ông ta nhắ m m ắ t Truyề n cháu con không bao gi ờ chia c ắ t Ta đã lớ n Thầ y giáo già đã khu ấ t Thướ c b ả n to nay thành cán c ờ sao Nhữ ng tên làm man mác tu ổ i th ơ x ư a Ðã thấ m máu c ủ a bao h ồ n b ấ t t ử Nhữ ng Minh Khai, Hà Huy T ậ p, Lê H ồ ng Phong, Tr ầ n Phú Nhữ ng bông hoa dân t ộ c anh hùng Mườ i sáu tu ổ i xanh Em Ðuố c S ố ng đ ố t mình phá tan kho gi ặ c Võ thị Sáu vùng răng c ắ n ch ặ t Giữ trung trinh cho đ ế n phút cu ố i cùng Ðạ n gi ặ c xuyên l ỗ ch ỗ ng ự c măng non Ðỏ th ắ m n ụ c ườ i Chào Bác Hồ và Vi ệ t nam b ấ t di ệ t. Ðêm nay Cử u Long Giang v ẫ n âm vang sóng cát Sao khuya lấ p lánh Lử a chài th ứ c sáng nh ị p hát hò ơ Ðồ ng Tháp xa đ ư a nh ữ ng ti ế ng m ẹ ru Hồ Chí Minh thành ca dao bát ngát Đêm nay Bác không ngủ (Minh Huệ ) Anh độ i viên th ứ c d ậ y Thấ y tr ờ i khuya l ắ m r ồ i Mà sao Bác vẫ n ng ồ i Đêm nay Bác không ngủ Lặ ng yên nhìn b ế p l ử a Vẻ m ặ t Bác tr ầ m ngâm Ngoài trờ i m ư a lâm thâm
Mái lề u tranh x ơ xác Anh độ i viên nhìn Bác Càng nhìn lạ i càng th ươ ng Ngườ i cha mái tóc b ạ c Đố t l ử a cho anh n ằ m Rồ i Bác đi démchăn Từ ng ng ườ i t ừ ng ng ườ i m ộ t Sợ cháu mình gi ậ t th ộ t Bác nhón chân nhẹ nhàng Anh độ i viên m ơ màng Như n ằ m trong gi ấ c m ộ ng Bóng Bác cao lồ ng l ộ ng Ấm h ơ i ng ọ n l ử a h ồ ng Thổ n th ứ c c ả n ỗ i lòng Thầ m thì anh h ỏ i nh ỏ Bác ơ i! "Bác ng ủ ch ư a Bác có lạ nh l ắ m không ?" - Chú cứ vi ệ c ng ủ ngon Ngày mai đi đánh giặ c Vâng lờ i anh nh ắ m m ắ t Như ng b ụ ng v ẫ n b ồ n ch ồ n Không biế t nói gì h ơ n Anh nằ m lo Bác ố m Lòng anh cứ b ề b ộ n Vì Bác vẫ n th ứ c hoài Chiế n d ị ch hãy còn dài Rừ ng l ắ m d ố c l ắ m ụ Đêm nay Bác không ngủ Lấ y s ứ c đâu mà đi Lầ n th ứ ba th ứ c d ậ y Anh hoả ng h ố t gi ậ t mình Bác vẫ n ng ồ i đinh ninh
Chòm râu im phăng phắ c Anh vộ i vàng n ằ ng n ặ c - Mờ i Bác ng ủ Bác ơ i Trờ i s ắ p sáng m ấ t r ồ i Bác ơ i ! m ờ i Bác ng ủ - Chú cứ vi ệ c ng ủ ngon Ngày mai đi đánh giặ c Bác thứ c thì m ặ c Bác Bác ngủ không yên lòng - Bác thươ ng đoàn dân công Đêm nay ngủ ngoài r ừ ng Rả i lá cây làm chi ế u Manh áo phủ làm chăn Trờ i thì m ư a lâm thâm Làm sao cho khỏ i ướ t ! Càng thươ ng càng nóng ru ộ t Mong trờ i sáng mau mau Anh độ i viên nhìn Bác Bác nhìn ngọ n l ử a h ồ ng Lòng vui sướ ng mênh mông Anh thứ c luôn cùng Bác Đêm nay Bác ngồ i đó Đêm nay Bác không ngủ Vì mộ t l ẽ th ườ ng tình Bác là Hồ Chí Minh. 1951 Nỗ i ni ề m Th ị N ở (Quang Huy) Ngườ i ta c ứ b ả o d ở h ơ i Chấ p chi mi ệ ng th ế l ắ m l ờ i th ị phi Dở h ơ i nào d ở h ơ i gì
Váy em sắ n l ệ ch nhi ề u khi cũng tình Làng này khố i k ẻ s ợ anh Rượ u be v ớ i chi ế c m ả nh sành c ầ m tay Sợ anh ch ử i đ ổ ng su ố t ngày Chỉ mình em bi ế t anh say r ấ t hi ề n Anh không nhà cử a b ạ c ti ề n Không ư a lu ồ n cúi không yên ph ậ n nghèo Cái tên mơ m ộ ng Chí Phèo Làm em đứ t ru ộ t m ấ y chi ề u b ờ ao Quầ n anh ố ng th ấ p ố ng cao Làm em hồ n vía nao nao đêm ngày Khen cho con Tạ o khéo tay Nồ i này thì úp vung này ch ứ sao Đêm nay trờ i ở r ấ t cao Sươ ng thì đãm quá trăng sao l ạ i nhoà Ngườ i ta m ặ c k ệ ng ườ i ta Chỉ em r ấ t th ậ t đàn bà v ớ i anh Thôi rồ i đ ắ t l ắ m ti ế t trinh Hồ n em nh ậ p bát cháo hành nghìn năm./. Đườ ng khuya tr ở b ướ c (Đinh Hùng) Tôi đế n đêm x ư a, Em v ắ ng nhà, Trăng vàng, mây bạ c, s ầ u nh ư hoa . Tôi từ vi ễ n ph ố r ờ i chân l ạ i, Chỉ th ấ y s ươ ng nhi ề u nh ư l ệ sa . Ở cũng bâng khuâng, đi ch ẳ ng đành, Đêm trờ i, sao cũ sáng long lanh. Lòng ta ngẫ m truy ệ n m ườ i ph ươ ng v ậ y: Ngườ i gái khuê phòng kia m ắ t xanh? Tôi cũng chư a đi h ế t d ặ m đ ườ ng, Đờ i dài, m ớ i đ ế n n ử a s ầ u th ươ ng. Mộ t đêm tr ở b ướ c cho lòng nghĩ, Sao biế c r ơ i tàn m ộ ng ph ấ n h ươ ng. Ngườ i v ề
(Hoàng Hư ng) Ngườ i v ề t ừ cõi ấ y Vợ khóc m ộ t đêm con l ạ m ộ t ngày Ngườ i v ề t ừ cõi ấ y Bướ c vào c ử a ng ườ i quen tái m ặ t Ngườ i v ề t ừ cõi ấ y Giữ a ph ố đông nh ồ n nh ộ t sau gáy Mộ t năm sau còn ngh ẹ n gi ữ a cu ộ c vui Hai năm còn mộ ng toát m ồ hôi Ba năm còn nhớ m ộ t con th ạ ch thùng Mườ i năm còn quen ng ồ i m ộ t mình trong t ố i Mộ t hôm có k ẻ nhìn trân tr ố i Mộ t đêm có ti ế ng bâng qu ơ h ỏ i Giậ t mình m ộ t cái v ỗ vai Đồ ng chí (Chính Hữ u) Quê hươ ng anh n ướ c m ặ n đ ồ ng chua Làng tôi nghèo đấ t cày lên s ỏ i đá. Anh vớ i tôi, đôi ng ườ i xa l ạ , Tự ph ươ ng tr ờ i ch ẳ ng h ẹ n qen nhau Súng bên súng, đầ u sát bên đ ầ u Đêm rét chung chăn, thành đôi tri kỉ . Đồ ng chí ! Ruộ ng n ươ ng anh g ử i b ạ n thân cày Gian nhà không, mặ c k ệ gió lung lay Giế ng n ướ c g ố c đa nh ớ ng ườ i ra lính Anh vớ i tôi bi ế t t ừ ng c ơ n ớ n l ạ nh Số t run ng ườ i v ừ ng trán ướ t m ồ hôi. Áo anh sứ c vai Quầ n tôi có vài m ả nh vá Miệ ng c ườ i bu ố t giá Chân không giày
Thươ ng nhau tay n ắ m l ấ y bàn tay. Đêm nay rừ ng hoang s ươ ng mu ố i Đứ ng c ạ nh bên nhau ch ờ gi ặ c t ớ i Đầ u súng trăng treo. Khi con Tu hú (Tố H ữ u) Khi con tu hú gọ i b ầ y Lúa chiêm đươ ng chín, trái cây ng ọ t ngào Vườ n râm d ậ y ti ế ng ve ngân Bắ p ray vàng h ạ t đ ầ y sân n ắ ng đào Trờ i xanh càng r ộ ng càng cao Đôi con diề u sáo l ộ n nhào trên không Ta nghe hè dậ y bên lòng Mà chân muố n đ ạ p tan phòng, hè ôi! Ngộ t làm sao, ch ế t u ấ t thôi Con chim tu hú ngoài trờ i c ứ kêu! Huế , tháng 7. 1939 Lên Cấ m S ơ n (Thôi Hữ u) Tôi lên vùng Cấ m S ơ n Đi tìm thăm bộ đ ộ i Đây bố n b ề núi, núi Heo hút vắ ng tăm ng ườ i Đèo cao rồ i lũng h ẹ p Dăm túp lề u ch ơ i v ơ i Bộ đ ộ i đóng ở đó Cách xa hẳ n cu ộ c đ ờ i Ngày ngày ngóng đợ i tin xuôi ng ượ c Chỉ th ấ y mây xanh bát ngát tr ờ i Họ đã t ừ ng d ự tr ậ n
Từ Tiên Yên, Đ ầ m Hà Về An Châu, Bi ể n Đ ộ ng Thấ m tho ắ t hai năm qua Cuộ c đ ờ i gió b ụ i pha x ươ ng máu Đói rét bao lầ n xé th ị t da Khuôn mặ t đã lên màu t ậ t b ệ nh Đâu còn tươ i n ữ a nh ữ ng ngày hoa! Lòng tôi xao xuyế n tình th ươ ng xót Muố n vi ế t bài th ơ th ấ m l ệ nhoà Tặ ng nh ữ ng anh tôi t ừ ng r ỏ máu Đem thân xơ xác gi ữ s ơ n hà Quây quầ n bên n ế n trám Chúng tôi ngồ i hàn huyên Bao giờ vinh nh ụ c Bao nhiêu phút ư u phi ề n Củ a đ ờ i ng ườ i chi ế n sĩ Đêm thâu kể tri ề n miên: "Có khi gạ o h ế t ti ề n v ơ i Ổi xanh hái xu ố ng đành x ơ i no lòng Có đêm gió bấ c l ạ nh lùng Áo quầ n rách nát lá dùng che thân Khó khăn đau ố m muôn ph ầ n Lấ y đâu đ ủ thu ố c m ặ c d ầ n b ệ nh nguôi Có phen chạ y gi ặ c t ơ i b ờ i Rừ ng sâu đói rét, không ng ườ i h ỏ i han". Đế n nay h ọ v ề đây Giữ v ữ ng mi ề n núi C ấ m Thổ ph ỉ quét xong r ồ i Đồ n Tây xa ch ụ c d ặ m Kiế n thi ế t l ạ i b ả n xóm Bị gi ặ c đ ố t tan tành Trên nề n tro đen k ị t Vàng hoe màu mái gianh Họ đi tìm dân chúng Lẩ n tr ố n trong r ừ ng xanh Về làm ăn cày c ấ y Tiế p t ụ c đ ờ i yên lành
Tiế ng hát l ừ ng vang trong gió núi Ngày vàng ngân giọ ng tr ẻ ê a Ở đây b ả n v ắ ng r ừ ng u t ố i Bộ đ ộ i mang gieo ánh chói loà Ở đây đ ườ ng ng ậ p bùn phân cũ Xẻ ng cu ố c khua vang đi ệ u d ự ng nhà Ở đây nh ữ ng m ặ t bu ồ n nh ư đ ấ t Bộ đ ộ i c ườ i lên t ươ i nh ư hoa. Họ v ẫ n g ầ y, v ẫ n ố m Mắ t v ẫ n lõm, da vàng Áo chăn chư a đ ủ ấ m Ăn uố ng v ẫ n t ồ i tàn Như ng v ẫ n vui v ẫ n nh ộ n Pháo cườ i luôn n ổ ran Lòng tôi bừ ng th ứ c tình trai m ạ nh Muố n vi ế t bài th ơ nh ộ n ti ế ng c ườ i Tặ ng nh ữ ng anh tôi trong l ử a đ ạ n Qua nghìn gian khổ v ẫ n vui t ươ i. Lờ i nói d ố i nhân ái (Trang Thế Hy) Gió nói vớ i chi ế c lá úa: “Trong vòng luân hồ i b ấ t t ậ n c ủ a ki ế p lá màu vàng củ a mi trong kho ả nh kh ắ c n ầ y là nét đẹ p vĩnh h ằ ng c ủ a nhan s ắ c mùa thu tàn phai nhanh” “Đừ ng bu ồ n! Cái đẹ p nào cũng phù du vì chỉ có cái phù du m ớ i đ ẹ p” Lá biế t gió nói d ố i nh ư ng lá v ẫ n vui v ẻ bay vèo theo gió “CHÀNG thấ y NÀNG đ ẹ p r ồ i chàng m ớ i yêu, Anh thì ngượ c l ạ i, anh yêu em trướ c r ồ i sau đó m ớ i bi ế t r ằ ng em đ ẹ p” Lờ i nói d ố i ng ượ c ng ạ o lu ậ t ph ả n x ạ c ủ a anh ch ồ ng làm ử ng h ồ ng đôi má cô v ợ tr ẻ ]
Cô gái nói vớ i ông già: “Bố đ ẹ p lão quá, h ồ i còn trai ch ắ c b ố có s ố đào hoa” Ong già – héo queo như m ộ t cây ki ể ng còi – uố ng l ờ i nói d ố i c ự c kỳ khó tin c ủ a cô gái như u ố ng gi ọ t n ướ c th ầ n có d ượ c ch ấ t h ồ i xuân Tiế c thay, nh ữ ng l ờ i nói d ố i ta ph ả i nghe h ằ ng ngày lạ i là nh ữ ng l ờ i nói d ố i không nhân ái! Bế n Tre - 1990 Gánh nướ c đêm (Á Nam Trầ n Tu ấ n Kh ả i) Em bướ c chân ra Con đườ ng xa tít Con sông mù mị t Bên vai kĩu kị t Nặ ng gánh em tr ở ra v ề Ngoả nh c ổ trông sông r ộ ng tr ờ i khuya Vì chư ng n ướ c c ạ n n ặ ng n ề em dám kêu ai! Nghĩ tiế c công cho bà N ữ Oa đ ộ i đá vá gi ờ i Con dã tràng lấ p b ể bi ế t đ ờ i nào xong! Cái bướ c đêm khuya thân gái ng ạ i ngùng Nướ c non gánh n ặ ng Cái đứ c ông ch ồ ng hay h ỡ i có hay? Em trở vai này Tỳ Bà (Bích Khê) Nàng ơ i ! Tay đêm đang giăng m ề m Trăng đan qua cành muôn tay êm Mây nhung pha màu thu trên trờ i Sươ ng lam ph ơ i màu thu muôn n ơ i
Vàng sao nằ m im trên hoa g ầ y Tươ ng t ư ng ườ i x ư a thôi qua đây Ôi ! Nàng năm xư a quên l ờ i th ề Hoa vừ a đ ư a h ươ ng gây đê mê Cây đàn yêu đươ ng làm b ằ ng th ơ Cây đàn yêu đươ ng run trong m ơ Hồ n v ề trên môi kêu: em ơ i Thuyề n h ồ n không đi lên ch ơ i v ơ i Tôi qua tìm nàng vay du dươ ng Tôi mang lên lầ u lên cung Th ươ ng Tôi không bao giờ thôi yêu nàng Tình tang tôi nghe như tình lang Yêu nàng bao nhiêu trong lòng tôi Yêu nàng bao nhiêu trên đôi môi Đâu tìm Đào Nguyên cho xa xôi Đào Nguyên trong lòng nàng đây thôi Thu ôm muôn hồ n ch ơ i phiêu diêu Sao tôi không màng kêu: em yêu Trăng nay không nàng như trăng thiu Đêm nay không nàng như đêm hiu Buồ n l ư u cây đào tìm h ơ i xuân Buồ n sang cây tùng thăm đông quân Ô ! Hay buồ n v ươ ng cây ngô đ ồ ng Vàng rơ i ! vàng r ơ i: Thu mênh mông Gử i Bác Tr ầ n Nhu ậ n Minh (Trầ n Đăng Khoa) Bỏ làng ra thành ph ố Hai anh em thợ cày Thân cũng như hoa c ỏ Hồ n g ử i vào gió mây
Ngườ i b ả o bác theo Đ ỗ Em phả i h ọ c Lý thôi Bác đã bay dướ i đ ấ t Em đành đi trên giờ i Bác âm thầ m chìm n ổ i Cùng kiế p ng ườ i lang thang Em lông nhông bầ u b ạ n Vớ i ki ế n đen chó vàng Bao nhiêu là giun dế Đã khiêng vác em lên Tên tuổ i em x ủ ng xo ả ng Nhữ ng mõ ran tr ố ng r ề n Bác làm bông lau ngàn Thả h ồ n vào hoang v ắ ng Khi buồ n thì hát ca Lúc vui thì im lặ ng Em quẩ y b ầ u trăng gió Bác gánh bao nỗ i ng ườ i Sóng đôi mà đơ n đ ộ c Đi mang mang trong đờ i Như ng gi ờ em đã chán Nhữ ng vinh quang hão huy ề n Chỉ mu ố n làm mây tr ắ ng Bay cho chiề u bình yên Trả ni ề m vui cho c ỏ Trả n ỗ i bu ồ n cho cây Lạ i áo t ơ i nón lá Ta về v ớ i lu ố ng cày Đấ t tr ờ i thì ch ậ t h ẹ p Làng quê thì mênh mông Thung thăng em vớ i bác Ta cưỡ i th ơ ra đ ồ ng
Thu điế u (Nguyễ n Khuy ế n) Ao thu lạ nh l ẽ o n ướ c trong veo, Mộ t chi ế c thuy ề n câu bé t ẻ o teo. Sóng biế c theo làn h ơ i g ợ n tí, Lá vàng trướ c gió s ẽ đ ư a vèo. Tầ ng mây l ơ l ử ng tr ờ i xanh ng ắ t, Ngõ trúc quanh co khách vắ ng teo. Tự a g ố i, buông c ầ n lâu ch ẳ ng đ ượ c, Cá đâu đớ p đ ộ ng d ướ i chân bèo. Bế n Mi Lăng (Yế n Lan) Bế n My Lăng n ằ m không thuy ề n đ ợ i khách Rượ u h ế t r ồ i, ông lái ch ẳ ng bu ồ n câu Trăng thì đầ y, dâng vàng trên m ặ t sách Ông lái buồ n đ ể gió lén m ơ n râu. Ông không muố n run ng ườ i rao ti ế ng đ ị ch Chờ mãi h ồ n v ượ t c ả ý trăng sao Vì đìu hiu, đìu hiu trờ i tĩnh m ị ch Trờ i võ vàng, tr ờ i thi ế u nh ữ ng vì sao ! Trôi quanh thuyề n nh ữ ng lá vàng l ạ nh Tìm mặ t tr ờ i nh ư ng ch ỉ gi ả i trăng trăng Từ ng áo chi ề u b ọ c h ồ ng đua làng tránh Để đêm bu ồ n vây ph ủ b ế n My Lăng Như ng đêm kia có m ộ t chàng k ỵ mã Như ng đ ầ y trăng màu áo ng ọ c l ư u ly Chàng gọ i đò, g ọ i đònh ư h ố i h ả Sợ trăng vàng r ơ i khu ấ t l ố i ch ư a đi. Ông lão vẫ n say trăng, đ ầ u g ố i sách Để thuy ề n h ồ n b ơ i kh ỏ i b ế n My Lăng Tiế ng g ọ i đò, g ọ i đò nh ư oán trách Gọ i đò, thôi, run r ẩ y c ả ngu ồ n tranh.
Bế n My Lăng còn l ạ nh , B ế n My Lăng Ông lái buồ n đ ợ i khách su ố t bao trăng. Tháp Chàm (Văn Lê) Ngút ngàn ở gi ữ a r ừ ng xanh Hiệ n lên ng ọ n tháp m ộ t mình cô đ ơ n Ngườ i x ư a đã ch ọ n m ặ t t ườ ng Để l ư u gi ữ l ấ y tâm h ồ n thiêng liêng Nắ ng chi ề u ng ọ n tháp đ ổ nghiêng Thờ i gian ăn r ỗ ng c ả viên g ạ ch h ồ ng Vậ y mà trong th ớ đ ấ t nung Vẫ n còn in đ ậ m chân dung con ng ườ i Còn đây vũ nữ l ả l ơ i Trăm năm vẫ n múa không ng ườ i l ạ i xem Thầ n tình yêu nép bên th ề m Mũi tên số ph ậ n ch ư a tìm đích bay Còn đây mộ t m ẩ u cánh tay Mộ t bàn chân gãy, m ộ t cây g ươ m cùn Mộ t con ng ự a m ấ t yên c ươ ng Mộ t cây cung cháy, l ử a c ồ n xung quanh Nhữ ng gì thu ộ c c ủ a chi ế n tranh Chẳ ng còn gi ữ đ ượ c nguyên lành, l ạ không! Bao năm gió táp mư a r ừ ng Vẫ n không xóa đ ượ c chân dung con ng ườ i Để chi ề u nay tr ướ c m ắ t tôi Mộ t ng ườ i múa v ớ i m ộ t ng ườ i đ ứ ng xem Vô tư nh ư m ộ t ng ọ n đèn Tháp Chàm lặ ng l ẽ sáng lên gi ữ a r ừ ng. Ông đồ
(Vũ Đình Liên) Mỗ i năm hoa đào n ở Lạ i th ấ y ông đ ồ già Bày mự c tàu gi ấ y đ ỏ Bên phố đông ng ườ i qua Bao nhiêu ngườ i thuê vi ế t Tấ m t ắ c n ợ o khen tài Hoa tay thả o nh ữ ng nét Như ph ượ ng múa r ồ ng bay Như ng m ỗ i năm m ỗ i v ắ ng Ngườ i thuê vi ế t nay đâu? Giấ y đ ỏ bu ồ n không th ấ m Mự c đ ọ ng trong nghiên s ầ u Ông đồ v ẫ n ng ồ i đ ấ y Qua đườ ng không ai hay Lá vàng rơ i trên gi ấ y Ngoài giờ i m ư a b ụ i bay. Năm nay đào lạ i n ở Không thấ y ông đ ồ x ư a. Nhữ ng ng ườ i muôn năm cũ Hồ n ở đâu bây gi ờ ? Đèo cả (Hữ u Loan) Đèo Cả ! Đèo Cả ! Núi cao ngấ t! Mây trờ i Ai Lao Sầ u đ ạ i d ươ ng Dặ m v ề heo hút Đá bia mù sươ ng! Bên quán hồ ng quân Ngườ i Ngự a
Mỏ i Nhìn dố c Ngồ i than Thươ ng ai lên đườ ng Chầ y ngày Lạ c gi ữ a núi Sau chân Lố i vàng xanh tuôn Dướ i cây Bên suố i đ ộ c Cheo leo Chòi canh Như biên c ươ ng. Tứ c Râu trùm vai rộ ng Không nhậ n ra ngườ i làng Rau khe Cơ m v ắ t Áo phai màu chiế n tr ườ ng Ngày thêm Vượ n hú Đêm canh Gặ p hùm Lang thang! Gian nguy Lòng không nhạ t Căm thù trăm năm xa Máu nghiêng sôi dào dạ t Từ ngu ồ n thiêng Ông cha. - Cầ u xây chi ế n lũy ng ấ t Đây hình hài thiên hoa! - Xâm lăng! - Xâm lăng! Súng Thèm
Gươ m Khát - Ai ngâm Lung lay Đêm quê nhà ! Nhớ v ề thăm Đèo C ả Hậ u ph ươ ng t ừ r ấ t xa Ăn vớ i nhau Bữ a heo r ừ ng Công thui Chấ m mu ố i Ngủ v ớ i nhau Sạ p r ừ ng Nử a t ố i Biệ t nhau Rừ ng hoang Canh gì Râu ngượ c Chào nhau Bên vách núi Giặ c t ừ Vũng Rô b ắ n t ớ i Giặ c t ừ trong trăn ra Như ng Đèo C ả Vẫ n Giữ Vữ ng Chân đèo Nam Máu giặ c Mấ y l ầ n Nắ ng khô Sau mỗ i l ầ n th ắ ng Nhữ ng ng ườ i tr ấ n Đèo C ả Về bên su ố i Đánh cờ Ngườ i hái cam r ừ ng Ăn nheo mắ t Ngườ i vá áo Thiế u kim Mài sắ t Ngườ i đ ậ p m ả nh chai Vể nh c ằ m
Cạ o râu Suố i mang bóng ng ườ i Soi Nhữ ng Về Đâu ?! Viế ng b ạ n (Hoàng Lộ c) Hôm qua còn theo anh Đi ra đườ ng qu ố c l ộ Hôm nay đã chặ t cành Đắ p cho ng ườ i d ướ i m ộ . Đứ a nào b ắ n anh đó Súng nào nhằ m trúng anh Gọ i tên nó ra anh ! Tên nó là đế qu ố c Tên nó là thự c dân Nó là thằ ng th ổ ph ỉ Hay là đứ a vi ệ t gian ? Khóc anh không nướ c m ắ t Mà lòng đau như th ắ t Gọ i anh ch ử a thành l ờ i Mà hàm răng dính chặ t . Ở đây không g ỗ ván Vùi anh trong tấ m chăng Củ a đ ồ ng bào C ử a Ngăn Tặ ng tôi ngày phân tán Mai mố t bên c ử a r ừ ng Anh có nghe súng nổ Là chúng tôi đang cố Tiêu diệ t k ẻ thù chung .
Tiế ng thu (Lư u Tr ọ ng L ư ) Em không nghe mùa thu Dướ i trăng m ờ th ổ n th ứ c? Em không nghe rạ o r ự c Hình ả nh k ẻ chinh phu Trong lòng ngườ i cô ph ụ ? Em không nghe rừ ng thu, Lá thu kêu xào xạ c, Con nai vàng ngơ ngác Đạ p trên lá vàng khô ? Nhớ r ừ ng (Thế L ữ ) Gặ m m ộ t kh ố i căm h ờ n trong cũi s ắ t, Ta nằ m dài, trông ngày tháng d ầ n qua. Khinh lũ ngườ i kia ng ạ o m ạ n, ng ẩ n ng ơ , Giươ ng m ắ t bé ri ễ u oai linh r ừ ng th ẳ m Nay sa cơ , b ị nh ụ c nh ằ n tù hãm Để làm trò l ạ m ắ t, th ứ đ ồ ch ơ i. Chị u ngang b ầ y cùng b ọ n g ấ u d ở h ơ i, Vớ i c ặ p báo chu ồ ng bên vô t ư l ự . Ta số ng mãi trong tình th ươ ng n ỗ i nh ớ , Thủ a tung hoành, h ố ng hách nh ữ ng ngày x ư a. Nhớ c ả nh s ơ n lâm, bóng c ả , cây già, Vớ i ti ế ng gió gào ngàn, v ớ i gi ọ ng ngu ồ n hét núi, Vớ i khi thét khúc tr ườ ng ca d ữ d ộ i Ta bướ c chân lên, dõng d ạ c, đ ườ ng hoàng, Lượ n t ấ m thân nh ư sóng cu ộ n nh ị p nhàng, Vờ n bóng âm-th ầ m, lá gai, c ỏ s ắ c. Trong hang tố i, m ắ t th ầ n khi đã qu ắ c Là khiế n cho m ọ i v ậ t đ ề u im h ơ i. Ta biế t ta chúa t ể muôn c ủ a loài Giữ a ch ố n th ả o hoa, không tên không tu ổ i. Nào đâu nhữ ng đêm vàng bên b ờ su ố i,
Ta say mồ i đ ứ ng u ố ng ánh trăng tan? Đâu nhữ ng ngày m ư a chuy ể n b ố n ph ươ ng ngàn Ta lặ ng ng ắ m giang san ta đ ổ i m ớ i? Đâu nhữ ng bình minh cây xanh n ắ ng g ộ i Tiế ng chim ca gi ấ c ng ủ ta t ư ng b ừ ng? Đâu nhữ ng chi ề u lênh láng máu sau r ừ ng Ta đợ i ch ế t m ả nh m ặ t tr ờ i gay g ắ t Để ta chi ế m l ấ y riêng ph ầ n bí m ậ t? Than ôi! thờ i oanh li ệ t nay còn đâu? Nay ta ôm niề m u ấ t h ậ n ngàn thâu Ghét nhữ ng c ả nh không đ ờ i nào thay đ ổ i, Nhữ ng c ả nh s ử a sang, t ầ m th ườ ng, gi ả d ố i: Hoa chăm, cỏ xén, l ố i ph ẳ ng, cây tr ồ ng; Giả i n ướ c đen gi ả su ố i, ch ẳ ng thông dòng Len dướ i nách nh ữ ng mô gò th ấ p kém; Dăm vừ ng lá hi ề n lành không bí hi ể m Cũng họ c đòi b ắ t ch ướ c v ẻ hoang vu Củ a ch ố n ngàn năm cao c ả , âm u. Hỡ i oai linh, c ả nh n ướ c non hùng vĩ! Là nơ i gi ố ng hùm thiêng ta ng ự tr ị , Nơ i thênh thang ta vùng v ẫ y ngày x ư a Nơ i ta không còn đ ượ c th ấ y bao gi ờ ! Có biế t chăng trong nh ữ ng ngày ngao ngán Ta đang theo giấ c m ộ ng ngàn to l ớ n Để h ồ n ta ph ả ng ph ấ t đ ượ c g ầ n ng ươ i Hỡ i c ả nh r ừ ng ghê g ớ m c ủ a ta ơ i! 1936 Mộ t v ị t ướ ng v ề h ư u (Nguyễ n Đ ứ c M ậ u) Thôi, đã dứ t đ ườ ng binh nghi ệ p Tuổ i h ư u r ồ i, bác ở quê Chạ nh nh ớ b ạ n bè thu ở tr ướ c Cùng đi có đứ a không v ề
Ngườ i v ợ tu ổ i già nh ư bác Miế ng tr ầ u nhai d ậ p chi ề u m ư a Hồ i còn tr ẻ xa nhau mãi Giờ th ươ ng bi ế t m ấ y cho v ừ a Huân chươ ng x ế p vào góc t ủ Nay hàm tướ ng tá mà chi Tuổ i già công danh xem nh ẹ Cuộ c đ ờ i nh ư n ướ c trôi đi Thuở tr ướ c b ạ n cùng súng đ ạ n Nay khuây hàng xóm bạ n già Bao dố c, bao r ừ ng đã v ượ t Lố i mòn quanh qu ẩ n vào ra Ngày đi khuấ t bóng m ẹ cha Ngày về s ử a sang m ộ cũ Âm thầ m m ộ t t ấ c đ ấ t sâu Hươ ng khói t ờ m ờ màu c ỏ Ngôi nhà nắ ng m ư a v ẫ n đó Đàn con mỗ i đ ứ a m ộ t n ơ i Nế u không có tr ẻ hàng xóm Tuổ i già h ẳ n nhi ề u đ ơ n côi Nhữ ng đêm gió th ổ i bu ố t tr ờ i Vế t th ươ ng cũ còn đau nh ứ c Ôi sư đoàn x ư a gi ờ đâu Ngườ i cũ, ai còn, ai m ấ t? Về h ư u gi ờ thôi quy ề n ch ứ c Ai ngườ i nh ớ bác, l ạ i ch ơ i Ai kẻ xa lòng, tránh m ặ t Niề m riêng m ộ t m ả nh trăng tr ờ i. Nhữ ng mùa trăng mong ch ờ (Lê Thị Mây)
Thư anh tin ngày v ề Cho vầ ng trăng h ẹ n m ọ c Trong ngầ n cao hoa th ơ m Mây chớ m màu tha thi ế t Trăng non nghiêng qua rồ i Bom rung vầ ng trăng khuy ế t Xô thuyề n trong xa xôi Giữ a g ậ p ngh ề nh núi bi ế c Anh khoác balô về Ðấ t tr ờ i d ồ n ch ậ t l ạ i Em tái nhợ t ni ề m vui Như trăng m ọ c ban ngày Gặ p nhau tròn mùa trăng Em trẻ nh ư b ầ u tr ờ i Vòng tay anh đằ m th ắ m Giầ u l ờ i ru trên môi Mai lạ i ti ễ n xa nhau Vầ ng trăng cong ch ẽ n lúa Ðêm đêm chín ngàn sao Rỏ vào tim gi ọ t l ử a Mong chờ em mong ch ờ Vầ ng trăng xinh g ươ ng m ặ t Sáng sáng đầ y theo anh Suố t ch ặ ng đ ườ ng đánh gi ặ c. Dặ n con (Trầ n Nhu ậ n Minh) Chẳ ng ai mu ố n làm hành kh ấ t Tộ i tr ờ i đày ở nhân gian Con không đượ c c ườ i gi ễ u h ọ Dù họ hôi hám úa tàn Nhà mình sát đườ ng, h ọ đ ế n Có cho thì có là bao
Con không bao giờ đ ượ c h ỏ i Quê hươ ng h ọ ở n ơ i nào Con chó nhà mình rấ t h ư Cứ th ấ y ăn mày là c ắ n Con phả i răn d ạ y nó đi Nế u không thì con đem bán Mình tạ m g ọ i là no ấ m Ai biế t c ơ tr ờ i v ầ n xoay Lòng tố t g ử i vào thiên h ạ Biế t đâu nuôi b ố sau này Cử a L ụ c Th ủ y 13–11–1991 Hộ i Lim (Vũ Đình Minh) Tôi trót biế t đ ờ i em tr ắ c tr ở Nên hộ i này em hát ch ẳ ng vô t ư Nón thúng quai thao em thẹ n thùng che má Hát đắ m say cho đ ứ t ru ộ t gan ng ườ i Hát như th ể cu ộ c đ ờ i toàn nhàn h ạ Chỉ đ ể yêu, đ ể nh ớ , đ ể th ươ ng thôi Xin gió lạ nh đ ừ ng l ậ t nghiêng vành nón Kẻ o tôi nhìn th ấ y n ướ c m ắ t em r ơ i Khóc ngườ i v ợ hi ề n (Tú Mỡ ) Bà Tú ơ i! Bà Tú ơ i! Té ra bà đã qua đờ i, th ự c ư ? Tôi cứ t ưở ng n ằ m m ơ quái ác Vùng dậ y là t ỉ nh gi ấ c chiêm bao Tỉ nh d ậ y, nào th ấ y đâu nào Nào đâu bóng dáng ra vào hôm mai.
Đâu bóng dáng con ngườ i thuỳ m ị Tuy tuổ i già x ấ p x ỉ b ả y m ươ i Vẫ n còn kho ẻ m ạ nh, vui t ươ i Le te, nhanh nhẹ n nh ư th ờ i xuân xanh Nhìn sau lư ng, vô tình c ứ ng ỡ Mộ t cô nào thi ế u n ữ thanh tân. Vậ y mà cái ch ế t b ấ t th ầ n Cướ p bà đi m ấ t, vô ng ầ n xót xa! Kể t ừ thu ở đôi ta k ế t tóc Thấ m thoát g ầ n năm ch ụ c năm qua. Thuỷ chung ch ồ ng thu ậ n v ợ hoà Gia đình hạ nh phúc, th ậ t là ấ m êm Tôi đượ c bà v ợ hi ề n thu ầ n th ụ c Cả m th ấ y mình t ố t phúc bao nhiêu! Đôi ta cùng mộ t c ả nh nghèo Đạ o ch ồ ng v ợ l ấ y ch ữ yêu làm n ề n. Nhớ khi gi ườ ng b ệ nh đã n ằ m Bà còn thủ th ỉ tình thâm th ươ ng ch ồ ng "Tôi mà chế t thì ông s ẽ kh ổ Vì, cứ theo câu c ổ ng ữ ta Xư a nay con cái nuôi cha Cũng không chu đáo bằ ng bà nuôi ông". Bà ơ i, hãy d ầ u lòng yên d ạ Giấ c nghìn thu cho tho ả vong h ồ n Bà ơ i, đã có dâu con Mộ t lòng ph ụ ng d ưỡ ng, chăm nom b ố già. Tôi có khổ , âu ch ỉ là kh ổ Vì thiế u bà, nhà c ử a v ắ ng tanh Khổ khi th ứ c gi ấ c tàn canh Bên giườ ng tr ố ng tr ả i m ộ t mình n ằ m tr ơ . Khổ nh ớ l ạ i s ớ m tr ư a ngày tr ướ c Pha ấ m trà chén n ướ c m ờ i nhau. Giờ tôi ch ẳ ng th ấ y bà đâu Bên bàn thờ nh ắ p chén s ầ u đ ầ y v ơ i Khổ nh ữ ng lúc ra sân, mê t ỉ nh Ngắ m v ườ n nhà th ấ y c ả nh thênh thang Mà bà khuấ t núi cho đang
Quả cau t ươ i, lá tr ầ u vàng ai x ơ i? Khổ trông th ấ y cái c ơ i còn đó Đã khô trầ u khô v ỏ , khô cau. Ba thướ c đ ấ t đã vùi sâu Cặ p môi c ắ n ch ỉ ăn tr ầ u đ ỏ t ươ i Ngẫ m : c ả nh già cu ộ c đ ờ i sung s ướ ng Tưở ng v ợ ch ồ ng còn h ưở ng dài lâu Không ngờ con t ạ o c ơ c ầ u Bà đi, để t ủ i đ ể s ầ u cho tôi Ôi! Duyên nợ th ế thôi là h ế t Năm mươ i năm th ắ m thi ế t yêu nhau! Bà về tr ướ c, tôi v ề sau Thôi đành tạ m bi ệ t, nu ố t s ầ u g ượ ng vui Bà đi rồ i nh ư ng tôi ph ả i ở Công việ c đ ờ i còn d ở tí thôi Bao giờ nhi ệ m v ụ xong xuôi Về n ơ i c ự c l ạ c, l ạ i tôi v ớ i bá 19-11-1968 Cuộ c chia ly màu đ ỏ (Nguyễ n M ỹ ) Đó là cuộ c chia ly chói ng ờ i s ắ c đ ỏ Tươ i nh ư cánh nh ạ n lai h ồ ng Trư a m ộ t ngày s ắ p ng ả sang đông Thu, bỗ ng n ắ ng vàng lên r ự c r ỡ . Tôi nhìn thấ y m ộ t cô áo đ ỏ Tiễ n đ ư a ch ồ ng trong n ắ ng v ườ n hoa Chồ ng c ủ a cô s ắ p s ử a đi xa Cùng đi vớ i nhi ề u đ ồ ng chí n ữ a Chiế c áo đ ỏ r ự c nh ư than l ử a Cháy không nguôi trướ c c ả nh chia ly Vườ n cây xanh và chi ế c nón tr ắ ng kia Không giấ u n ổ i tình yêu cô r ự c cháy Không che đượ c n ướ c m ắ t cô đã ch ả y Nhữ ng gi ọ t long lanh, nóng b ỏ ng, sáng ngờ i Chả y trên bình minh đang hé gi ữ a làn môi
Và rạ ng đông đang h ừ ng trên nét m ặ t Mộ t r ạ ng đông v ớ i màu h ồ ng ng ọ c Cây si xanh gọ i h ọ đ ế n ng ồ i Trong bóng rợ p c ủ a mình, nói t ớ i ngày mai Ngày mai sẽ là ngày sum h ọ p Đã toả sáng nh ữ ng tâm h ồ n cao đ ẹ p! Nắ ng v ẫ n còn ng ờ i trên nh ữ ng lá si Và ngườ i ch ồ ng ấ y đã ra đi Cả v ườ n hoa đã ng ậ p tràn n ắ ng x ế Nhữ ng cánh hoa đ ỏ v ẫ n còn rung nhè nhẹ Gió nói, tôi nghe nhữ ng ti ế ng thì thào “Khi Tổ qu ố c c ầ n h ọ bi ế t s ố ng xa nhau ” Như ng tôi bi ế t cái màu đ ỏ ấ y Cái màu đỏ nh ư màu đ ỏ ấ y Sẽ là bông hoa chu ố i đ ỏ t ươ i Trên đỉ nh d ố c cao v ẫ y g ọ i đoàn ng ườ i Sẽ là ánh l ử a h ồ ng trên b ế p Mộ t làng xa gi ữ a đêm gió rét Nghĩa là màu đỏ ấ y theo đi Như không h ề có cu ộ c chia ly 1964 Quê hươ ng (Giang Nam) Thủ a còn th ơ ngày hai bu ổ i đ ế n tr ườ ng Yêu quê hươ ng qua t ừ ng trang sách nh ỏ “Ai bả o chăn trâu là kh ổ ?” Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao Nhữ ng ngày ch ố n h ọ c Đuổ i b ướ m c ầ u ao
Mẹ b ắ t đ ượ c Chư a đánh roi nào đã khóc! Có cô bé nhà bên Nhìn tôi cườ i khúc khích Cách mạ ng bùng lên Rồ i kháng chi ế n tr ườ ng kỳ Quê tôi đầ y bóng gi ặ c Từ bi ệ t m ẹ , tôi đi Cô bé nhà bên (có ai ngờ ) Cũng vào du kích Hôm gặ p tôi v ẫ n c ườ i khúc khích Mắ t đen tròn (th ươ ng quá đi thôi) Giữ a cu ộ c hành quân không nói đ ượ c m ộ t l ờ i Đơ n v ị đi qua, tôi ngoái đ ầ u nhìn l ạ i Mư a đ ầ y tr ờ i nh ư ng lòng tôi ấ m mãi Hòa bình tôi trở v ề đây Vớ i mái tr ườ ng x ư a, bãi mía, lu ố ng cày Lạ i g ặ p em Thẹ n thùng nép sau cánh c ử a Vẫ n khúc khích c ườ i khi tôi h ỏ i nh ỏ Chuyệ n ch ồ ng con (khó nói l ắ m anh ơ i!) Tôi nắ m bàn tay nh ỏ nh ắ n ng ậ m ngùi
Em vẫ n đ ể yên trong tay tôi nóng b ỏ ng Hôm nay nhậ n đ ượ c tin em Không tin đượ c dù đó là s ự th ậ t Giặ c b ắ n em r ồ i, quăng m ấ t xác Chỉ vì em là du kích em ơ i! Đau xé lòng tôi, chế t n ử a con ng ườ i Xư a yêu quê h ươ ng vì có chim, có b ướ m Có nhữ ng ngày ch ố n h ọ c v ị đòn, roi Nay yêu quê hươ ng vì trong t ừ ng n ắ m đ ấ t Có mộ t ph ầ n x ươ ng th ị t c ủ a em tôi. Thị Màu (Anh Ngọ c) Ngườ i m ấ y trăm năm làm rung chuy ể n nh ữ ng sân đình Làm điên đả o nh ữ ng phông màn khép m ở Ngườ i táo b ạ o Ngườ i không h ề bi ế t s ợ Ngườ i ch ư a t ừ ng lùi b ướ c tr ướ c tình yêu Ngườ i phá tung khuôn kh ổ nh ữ ng đi ệ u chèo Để cu ộ c s ố ng ùa lên đ ầ u c ử a mi ệ ng Ngườ i trung th ự c đ ế n không c ầ n gi ấ u gi ế m Cặ p môi h ồ ng con m ắ t ướ t đong đ ư a Ngườ i c ả gan sàm s ỡ c ả c ử a chùa Chọ n s ắ c áo cà sa mà ch ọ c gh ẹ o Thừ a sinh l ự c nên ng ườ i luôn túng thi ế u Nên hươ ng tr ầ m ti ế ng mõ khéo trêu ng ươ i
Ngườ i đi qua nghiêng ng ả nh ữ ng tr ậ n c ườ i Chấ p t ấ t c ả l ờ i ong ve mai m ỉ a Ngườ i ch ị u h ế t m ọ i thói đ ờ i đ ộ c đ ị a Chiế c qu ạ t màu khép m ở v ẫ n ung dung Trên môi ngườ i câu hát c ứ tr ẻ trung Từ ng s ợ i tóc cũng rung theo nh ị p phách Mùi táo chín, mùi hươ ng, mùi da th ị t Ngườ i đi qua sân kh ấ u t ớ i đ ờ i th ườ ng Ngườ i s ố ng trong h ơ i th ở c ủ a nhân dân Mấ y trăm năm ai đ ể th ươ ng đ ể gi ậ n Câu sa lệ ch cũng hò reo n ổ i lo ạ n Nhị p tr ố ng g ầ m lên nh ữ ng khát v ọ ng không l ờ i Nhữ ng khát v ọ ng n ằ m sâu trong m ỗ i trái tim ng ườ i Đượ c s ố ng đúng v ớ i lòng mình th ự c ch ấ t Nhữ ng xi ề ng xích ph ế t màu s ơ n đ ạ o đ ứ c Mấ y trăm năm không khóa n ổ i Th ị Màu Nhữ ng cánh màn đã khép l ạ i đ ằ ng sau Táo vẫ n r ụ ng sân đình không ai nh ặ t Bao Thị Màu đã tr ở v ề đ ờ i th ự c Vị táo còn chua mãi ở đ ầ u môi . Nhớ (Hồ ng Nguyên) I Lũ chúng tôi Bọ n ng ườ i t ứ x ứ Gặ p nhau h ồ i ch ư a bi ế t ch ữ Quen nhau từ bu ổ i "m ộ t hai" Súng bắ n ch ư a quen Quân sự m ươ i bài Lòng vẫ n c ườ i vui kháng chi ế n Lộ t s ắ t đ ườ ng tàu Rèn thêm dao kiế m
Áo vả i chân không Đi lùng giặ c đánh Ba năm rồ i g ử i l ạ i quê h ươ ng Mái lề u gianh Tiế ng mõ đêm tr ườ ng Luố ng cày đ ấ t đ ỏ Ít nhiề u ng ườ i v ợ tr ẻ Mòn chân bên cố i g ạ o canh khuya. Chúng tôi đi Nắ ng m ư a s ờ n mép ba lô Tháng năm bạ n cùng thôn xóm Nghỉ l ạ i l ư ng đèo Nằ m trên d ố c n ắ ng Kì hộ l ư ng nhau mhang b ờ cát tr ắ ng Quờ chân tìm h ơ i ấ m đêm m ư a. - Đằ ng n ớ v ợ ch ư a ? - Đằ ng n ớ ? - Tớ còn ch ờ Đ ộ c l ậ p Cả lũ c ườ i vang bên ru ộ ng b ắ p Nhìn o thôn nữ cu ố i n ươ ng dâu. II Chúng tôi đi mang cuộ c đ ờ i l ư u đ ộ ng Qua nhiề u n ơ i không nh ớ h ế t tên làng Đã nghỉ l ạ i r ấ t nhi ề u nhà dân chúng Tôi nhớ b ờ tre gió l ộ ng Làng xuôi xóm ngượ c mái r ạ nh ư nhau Có nắ ng chi ề u đ ộ t kích m ấ y hàng cau Có tiế ng gà gáy s ớ m Có ''khai hộ i, yêu c ầ u, ch ấ t v ấ n" Có mẹ hi ề n b ắ t r ậ n cho nh ữ ng đ ứ a con xa. Trăng lên tậ p h ợ p hát ôm nhà Tôi nhớ Giườ ng kê cánh c ử a Bế p l ử a khoai vùi Đồ ng chí n ứ vui vui Đồ ng chí n ứ d ạ y tôi dăm t ố i ch ữ Đồ ng chí mô nh ớ n ữ a Kể chuy ệ n Bình Tr ị Thiên Cho bầ y tôi nghe ví.
Bế p l ử a rung rung đôi vai đ ồ ng chí - Thư a trong n ớ hi ệ n ch ừ vô cùng gian kh ổ Đồ ng bào ta ph ả i kháng chi ế n ra ri. Đêm đó chúng tôi đi Nòng súng nghiêng nghiêng Đườ ng mòn th ấ p thoáng Trong điế m nh ỏ Mươ i ng ườ i trai tráng Sờ chuôi l ự u đ ạ n Ngồ i th ổ i nùn r ơ m Thứ c v ừ a r ạ ng sáng Nhìn trờ i s ươ ng nh ẩ m b ướ c chúng tôi đi Chúng tôi đi nhớ nh ấ t câu ni Dân chúng cầ m tay l ắ c l ắ c : Độ c l ậ p nh ớ r ẽ vi ề n ch ơ i v ớ i ch ắ c Trờ i và Đ ấ t (Phan Thị Thanh Nhàn) Chiề u nay ch ắ c gi ậ n em ghê l ắ m Anh bự c mình tri ế t lý lung tung Hai đứ a ta nh ư tr ờ i v ớ i đ ấ t Tính tình sao xung khắ c vô cùng Vâng, trờ i đ ấ t ch ẳ ng h ề thân thi ế t Và tính tình có giố ng nhau đâu Trờ i vui bu ồ n ồ n ào l ộ li ễ u Đấ t tr ầ m t ư suy nghĩ tr ướ c sau Anh ơ i! N ế u ví đ ượ c cao xa nh ư th ế Em cũng chẳ ng là tr ờ i đ ấ t gì đâu Như ng anh có bi ế t không? tr ờ i đ ấ t Sẽ ch ẳ ng là gì n ế u thi ế u nhau Như ng tr ờ i đ ấ t d ẫ u cao xa l ồ ng l ộ ng Tính vẫ n th ườ ng b ồ ng b ộ t đ ổ i thay Khi giậ n d ữ bão nghiêng đ ấ t l ở Bão tan rồ i tr ờ i xanh ngây th ơ
Đấ t khiêm nh ườ ng màu xanh lay đ ộ ng Và thẳ m sâu l ặ ng l ẽ sinh sôi Trên mặ t đ ấ t chính là cu ộ c s ố ng Có cầ n chi bi ệ n b ạ ch nhi ề u l ờ i. Ngườ i đàn bà ng ồ i đan (Ý Nhi) Giữ a chi ề u l ạ nh Mộ t ng ườ i đàn bà ng ồ i đan bên c ử a s ổ Vừ a nh ẫ n n ạ i v ừ a v ộ i vã Nhẫ n n ạ i nh ư th ể đó là vi ệ c ph ả i làm su ố t đ ờ i Vộ i vã nh ư th ể đó là l ầ n sau chót Không thở dài Không mỉ m c ườ i Chị đang gi ữ kín đau th ươ ng Hay là hạ nh phúc Lòng chị đang tràn đ ầ y ni ề m tin Hay là ngờ v ự c Không mộ t l ầ n nào ch ị ng ẩ n nhìn lên Chị đang qua nh ữ ng phút giây tr ướ c l ầ n g ặ p m ặ t Hay sau buổ i chia ly Trong mũi đan kia ẩ n gi ấ u ni ề m hân hoan hay n ỗ i lo âu Trong đôi mắ t kia là chán ch ườ ng hay hy v ọ ng Giữ a chi ề u l ạ nh Mộ t ng ườ i đàn bà ng ồ i đan bên c ử a s ổ Dướ i chân ch ị Cuộ n len nh ư qu ả c ầ u xanh Đang lăn đi nhữ ng vòng ch ậ m rãi. (01-1984) Nhớ máu (Trầ n Mai Ninh)
Ơ cái gió Tuy Hoà Cái gió chuyên cầ n Và phóng túng. Gió đi ngang, đi dọ c, Gió trẻ l ạ i - l ư ng ch ừ ng Gió nghỉ , Gió cườ i, Gió reo lên lồ ng l ộ ng. Tôi đã thấ y lòng tôi d ậ y Rồ i đây Còn mấ y b ướ c t ớ i Nha Trang - A, gầ n l ắ m! Ta gầ n máu, Ta gầ n ng ườ i, Ta gầ n quy ế t li ệ t. Ơi h ỡ i Nha Trang! Cái đô thành vĩ đạ i Biế t bao ng ườ i ni ệ m đ ọ c tên mi. Và Khánh Hoà vĩ đạ i!
Mắ t ta căng lên Cả m ặ t Cả ng ườ i, Cả h ồ n ta sát t ớ i Nhìn mi! Ta có nhớ Nhữ ng con ng ườ i Đã bướ c vào b ấ t t ử ! Ơ, nh ữ ng ng ườ i! Đen như m ự c, đ ặ c thành keo Tròn mộ t c ủ Hay nhữ ng ng ườ i g ầ y s ắ t l ạ i Mặ t r ẹ t m ộ t đ ườ ng g ươ m Lạ nh gáy,,, Lòng bàn tay Khắ c ấ n chu ỗ i dao găm. Chân bọ c s ắ t, Mắ t khoét th ủ ng đêm dày Túi chứ a c ả Nha Trang h ọ b ướ c Vươ ng Gia Ng ạ i Cung Giũ Nguyên Chút chít Hoàng Bá San còn nữ a!
Cả m ộ t đàn chó gh ẻ Sủ a lau nhau Và lầ n l ượ t theo nhau Chế t không ngáp! Dao găm để gáy, Súng màng tang Ồng ộ c x ố i đ ầ y đ ườ ng máu chó. Chúng nó rú. Cả tr ạ i gi ặ c kinh hoàng: Mẹ (Nguyễ n Ng ọ c Oánh) Cành bàng thả lá heo may Mẹ g ầ y, cái dáng khô g ầ y cành tre Gót chai nứ t n ẻ đông hè Ruộ ng sâu b ấ m mãi đã tòe ngón chân Mẹ ng ồ i vá áo tr ướ c sân Vá bao mong ướ c, tay s ầ n mũi kim Bát canh đắ ng lá chân chim Lẫ n vài con tép M ẹ tìm dành con Co ro mộ t m ả nh chăn mòn Tàn đêm giấ c ng ủ hãy còn ngoài chăn
Mẹ gom gi ẻ rách, gi ấ y manh Mặ c đôi quang th ủ ng gi ữ lành ti ế ng rao Áo nâu phơ i v ẹ o b ờ rào Cái phậ n đã b ạ c còn cào ph ả i gai Quả cà cõng m ấ y c ủ khoai Con thút thít, Mẹ ngh ẹ n hai ba l ầ n Tố i v ề đ ế n l ớ p bình dân I tờ nh ặ t đ ượ c đôi v ầ n l ạ i r ơ i Cha con trờ i g ọ i v ề tr ờ i Chái nhà mư a d ộ t, ướ t l ờ i ru th ươ ng Tiễ n con ra ch ố n chi ế n tr ườ ng Gạ t th ầ m n ướ c m ắ t mong đ ườ ng con khô Hai tay hế t s ẻ l ạ i cho Còn phầ n M ẹ -m ộ t thân cò qua sông Bông và Mây (Ngô Văn Phú) Trên trờ i mây tr ắ ng nh ư bông, Ở d ướ i cánh đ ồ ng, bông tr ắ ng nh ư mây Nhữ ng cô má đ ỏ hây hây Độ i bông nh ư th ể đ ộ i mây v ề làng Muôn vàn tình thươ ng yêu trùm lên kh ắ p quê h ươ ng (Việ t Ph ươ ng) I Trờ i đ ổ m ư a, đi vi ế ng Bác đ ồ ng bào ch ờ b ị ướ t Bác thươ ng đ ồ ng bào, con bi ế t Bác không vui. Ngừ ng đ ậ p trái tim t ộ t b ậ c con ng ườ i Cây cỏ đ ấ t tr ờ i không th ậ t n ữ a Mắ t ta nhìn s ắ c màu cũng gi ả Ôi ướ c gì không th ậ t c ả n ỗ i đau m ồ côi
Con đóng cử a bu ồ ng, ở mình con v ớ i Bác Chư a mu ố n cùng ai chia b ớ t n ỗ i đau này. Quanh ngườ i con và trong con t ấ t c ả đ ề u b ỗ ng khác Bác qua đờ i r ồ i sao con v ẫ n ng ồ i đây Con không thể nghĩ r ằ ng Bác H ồ đã m ấ t Mà nắ ng v ẫ n chuy ề n nh ư sóc gi ữ a lùm cây Con chim đuôi dài đượ c Bác ch ở che v ẫ n bay v ề tr ướ c c ổ ng Cây vú sữ a đ ầ u nhà dáng xoè r ộ ng tán sum suê Bầ y cá rô phi nh ớ gi ờ Bác cho ăn l ạ i ngoi lên đ ớ p sóng Con ra đườ ng quen đ ứ ng ngóng Bác quay v ề Hôm nay trên vườ n ta tr ờ i uy nghi l ồ ng l ộ ng Hàng bụ t m ọ c tr ầ m t ư vút th ẳ ng bên b ờ ao Gió heo may trong cành đa lao xao tìm gọ i n ắ ng Lê-nin trên bàn đang chờ đón Bác đi vào. Bác ơ i lúc mùa này đ ồ ng th ấ p đ ồ ng cao lên đ ẹ p l ắ m Cơ n bão vào đ ấ t li ề n đi ch ậ m l ạ i r ồ i tan Mua bia đã bớ t x ế p hàng và anh em còn c ố g ắ ng Đêm qua 140 bố t đ ồ n thù b ị ta đánh trong Nam Con trữ các lo ạ i tin đ ứ ng ch ờ đây mong t ừ Bác m ộ t l ờ i ánh sáng Như t ừ lâu nay con v ẫ n hay làm Bác lạ i v ề đi Bác ơ i sau m ấ y ngày đi v ắ ng Khoẻ m ạ nh h ồ ng hào trong n ắ ng óng v ườ n cam II Đêm nay nghìn vạ n chúng con x ế p thành hàng đi vi ế ng Bác Ôi làm sao nguôi đượ c nh ớ th ươ ng này Chúng con đi cho cả ng ườ i v ắ ng m ặ t Ngườ i ch ư a sinh ng ườ i đã khu ấ t cũng v ề đây Việ t Nam đau c ả lòng ng ườ i d ạ đ ấ t Sao mùa thu như n ướ c m ắ t tr ờ i mây Chúng con đi theo tiế ng Ng ườ i phía tr ướ c Đườ ng Hùng V ươ ng dân t ộ c đi t ừ d ự ng n ướ cđ ế n ngày nay Hãy về đây lũ làng Tây Nguyên đánh ti ế ng c ồ ng th ươ ng xót Nhữ ng con n ướ c C ử u Long bát ngát đ ợ i Cha v ề Độ i áo tím sông H ươ ng di ệ t M ỹ xong b ỗ ng b ồ i h ồ i kinh ng ạ c
Khi biế t ti ế ng súng mình tai Bác v ẫ n h ằ ng nghe Về đây nh ữ ng t ấ m lòng trung kiên trong chu ồ ng c ọ p Vế t tím b ầ m thân ghi t ạ c nh ữ ng câu th ề Về đây bà m ẹ nghèo ở mi ề n cao Hát Lót Đã nhiề u đêm g ặ p Bác gi ữ a c ơ n mê Hãy về đây nh ữ ng th ợ xúc và lái xe khu m ỏ Vùng than ơ i Ng ườ i nh ắ c nh ở bao l ầ n Nhữ ng o gái Vĩnh Linh đ ầ u tuy ế n l ử a Mơ Bác H ồ th ươ ng gian kh ổ vào thăm Ông ké già nhà bên chân Pắ c Bó Còn bàng hoàng hôm gặ p g ỡ đ ầ u xuân Trái tim lớ n đêm ngày không m ệ t m ỏ i Dệ t d ả i h ồ ng ch ắ p m ố i b ạ n g ầ n xa. III Ôi lòng Bác bao la trong Di chúc Vẫ n h ạ t lúa c ủ khoai chân ch ấ t bình th ườ ng Cả dân t ộ c khóc Ng ườ i th ươ ng mình nh ấ t Ngườ i đ ượ c th ươ ng trên t ấ t c ả ng ườ i th ươ ng Ngườ i su ố t đ ờ i quên mình cho T ổ qu ố c Khi ra đi chỉ dép l ố p chi ế n tr ườ ng Nguồ n ánh sáng đ ế n muôn đ ờ i ch ẳ ng t ắ t Vượ t cao h ơ n s ự ch ế t, v ẫ n soi đ ườ ng Ba Đình nứ c n ở và ròng ròng n ướ c m ắ t Muôn vàn tình thân yêu trùm lên khắ p quê h ươ ng Ôi ta khóc tim ta dườ ng nh ư xé Từ trái tim gi ọ t l ệ hoá câu nguy ề n Ta chẳ ng gi ấ u tr ướ c b ạ n bè qu ố c t ế Nỗ i đau này cao c ả thiêng liêng Ta khóc cho mọ i n ơ i còn xích xi ề ng áp b ứ c Cho đờ i ta và l ớ p l ớ p đ ờ i sau Cho Trườ ng S ơ n, cho Tháp M ườ i, cho mi ề n Nam ân hậ n ch ư a đ ượ c chào đón Bác Ta khóc nhữ ng l ỗ i l ầ m làm tim Bác thêm đau Ta tự bi ế t s ứ c ta trong nh ữ ng dòng n ướ c m ắ t Cho ta khóc hôm nay để t ừ mai ta lao lên đánh gi ặ c ở tuy ế n đ ầ u Sau bao năm đồ ng chí v ớ i Ng ườ i con g ọ i Ng ườ i:
Đồ ng chí Là khi con vĩnh biệ t Ng ườ i, Đ ồ ng chí, Bác H ồ ơ i Nhữ ng chi ế n sĩ tr ẻ măng trên C ồ n C ỏ Đài Bác cho đư a đ ấ t m ẹ thêm g ầ n. Muôn dòng sông chả y v ề lòng bi ể n c ả Bác nằ m đây nh ớ rõ m ỗ i ng ườ i thân. IV Bác thườ ng đ ể l ạ i đĩa th ị t gà mà ăn tr ọ n m ấ y qu ả cà x ứ Ngh ệ Tránh nói chữ to và đi r ấ t nh ẹ c ả trong v ườ n. Tim đau hế t n ỗ i đau ng ườ i ở chân tr ờ i góc bi ể n Đế n bên Ng ườ i ta th ở d ễ dàng h ơ n. Khi đã quyế t r ấ t kiên c ườ ng m ạ nh m ẽ Đố t cháy Tr ườ ng S ơ n đánh M ỹ cũng không s ờ n Lòng trờ i bi ể n d ị u hi ề n khi g ặ p tr ẻ con Sấ m sét im cho n ắ ng ấ m ch ồ i non. Bác không bằ ng lòng g ọ i tr ậ n đánh ch ế t nhi ề u ng ườ i là “đánh đ ẹ p” Con xoá chữ “đ ẹ p” đi nh ư xoá s ự c ạ n h ẹ p trong lòng con Thêm hiể u lòng Ng ườ i đ ố i v ớ i quân thù nh ư s ắ t thép Mà tình thươ ng mênh mông ôm h ế t m ọ i linh h ồ n. Ngoài bả y nhăm, Bác v ẫ n th ườ ng ném bóng Cái gạ t tàn thu ố c lá đã hàng năm thôi không nóng trên bàn Mỗ i ban mai Bác luy ệ n chân nh ư ngày x ư a t ậ p trèo s ườ n núi v ắ ng. Con biế t lòng Ng ườ i quy ế t s ố ng cho mi ề n Nam Con biế t lòng Ng ườ i quy ế t s ố ng cho Vi ệ t Nam và th ế gi ớ i Đầ u b ạ c ph ơ trăm m ố i n ướ c non nhà Căn nhà nhỏ nh ữ ng canh khuya v ờ i v ợ i Vẫ n lo toan tháo c ở i nh ữ ng b ấ t hoà Con nguyệ n làm m ộảủ t m nh c a Ng ườếọờậỵ i, đ n tr n đ i t n tu Hồ Chí Minh, ng ườ i c ộ ng s ả n r ấ t m ự c Vi ệ t Nam và vô cùng chung thuỷ con ng ườ i Ta gạ t n ướ c m ắ t ng ẩ ng đ ầ u lên, v ẫ n n ắ ng Ba Đình trong veo Ngườ i đem v ề năm tr ướ c Ta thề mang ánh n ắ ng này đ ế n nhà m ẹ già ở t ậ n chót Cà Mau Nhữ ng biên đ ộ i không quân nh ư hình ả nh
dân tộ c ta l ượ n quanh Ng ườ i l ớ n v ượ t Cấ t cánh bay cao theo tay Bác v ẫ y trên đ ầ u. Đợ i (Vũ Quầ n Ph ươ ng) Anh đứ ng trên c ầ u đ ợ i em Dướ i chân c ầ u n ướ c ch ả y ngày đêm Ngày xư a đã ch ả y, sau còn ch ả y Nướ c ch ả y bên lòng, anh đ ợ i em Anh đứ ng trên c ầ u n ắ ng h ạ Nắ ng soi bên ấ y l ạ i bên này Đợ i em. Em đ ế n? Em không đ ế n? Nắ ng t ắ t, còn anh đ ứ ng mãi đây! Anh đứ ng trên c ầ u đ ợ i em Đứ ng m ộ t ngày đ ấ t l ạ thành quen Đứ ng m ộ t đ ờ i đ ấ t quen thành l ạ Nướ c ch ả y kìa em, anh đ ợ i em. Tên làng (Y Phươ ng) Con là con trai củ a m ẹ Ngườ i đàn ông ở làng Hi ế u L ễ Ba mươ i tu ổ i t ừ m ặ t tr ậ n v ề Vộ i vàng c ướ i v ợ Ba mố t tu ổ i t ậ p tành nhà c ử a Rào miế ng v ườ n tr ồ ng cây rau Hạ nh phúc xinh xinh nho nh ỏ ban đ ầ u Như m ặ t tr ờ i m ớ i nhô ra kh ỏ i núi Con là con trai củ a m ẹ
Ngườ i đàn ông ở làng Hi ế u L ễ Mang trong ngườ i c ơ n s ố t cao nguyên Mang trên mình vế t th ươ ng Ơn cây c ỏ quê nhà Chữ a cho con lành l ặ n Con là con trai củ a m ẹ Ngườ i đàn ông ở làng Hi ế u L ễ Lầ n đ ầ u tiên ôm ti ế ng khóc lên ba Lầ n đ ầ u tiên sông núi g ọ i ông bà Lầ n đ ầ u tiên nhóm l ử a trên m ặ t n ướ c Lầ n đ ầ u tiên s ứ sành r ạ n n ứ t Lầ n đ ầ u tiên ý nghĩ khôn lên Ý nghĩ khôn lên nỗ i bu ồ n th ấ m tháp Bàn chân từ ng đ ạ p b ằ ng đá s ắ c Trở v ề làng b ậ p b ẹ ti ế ng đ ầ u tiên Ơi cái làng c ủ a m ẹ sinh con Có ngôi nhà xây bằ ng đá h ộ c Có con đườ ng trâu bò vàng đen đi kìn k ị t Có niề m vui lúa chín tràn tr ề Có tình yêu tan thành tiế ng thác Vang lên trờ i Vọ ng xu ố ng đ ấ t Cái tên làng Hiế u L ễ c ủ a con Lờ i m ẹ d ặ n (Phùng Quán) Tôi mồ côi cha năm hai tu ổ i Mẹ tôi th ươ ng con không l ấ y ch ồ ng Trồ ng dâu, nuôi t ằ m, d ệ t v ả i Nuôi tôi đế n ngày l ớ n khôn. Hai mươ i năm qua tôi v ẫ n nh ớ Ngày ấ y tôi m ớ i lên năm Có lầ n tôi nói d ố i m ẹ Hôm sau tưở ng ph ả i ăn đòn.
Như ng không, m ẹ tôi ch ỉ bu ồ n Ôm tôi hôn lên mái tóc - Con ơ i trướ c khi nh ắ m m ắ t Cha con dặ n con su ố t đ ờ i Phả i làm m ộ t ng ườ i chân th ậ t. - Mẹ ơ i, chân th ậ t là gì? Mẹ tôi hôn lên đôi m ắ t Con ơ i m ộ t ng ườ i chân th ậ t Thấ y vui mu ố n c ườ i c ứ c ườ i Thấ y bu ồ n mu ố n khóc là khóc. Yêu ai cứ b ả o là yêu Ghét ai cứ b ả o là ghét Dù ai ngon ngọ t nuông chi ề u Cũng không nói yêu thành ghét. Dù ai cầ m dao d ọ a gi ế t Cũng không nói ghét thành yêụ Từ đ ấ y ng ườ i l ớ n h ỏ i tôi: - Bé ơ i, Bé yêu ai nh ấ t? Nhớ l ờ i m ẹ tôi tr ả l ờ i: - Bé yêu nhữ ng ng ườ i chân th ậ t. Ngườ i l ớ n nhìn tôi không tin Cho tôi là con vẹ t nh ỏ Như ng không ! nh ữ ng l ờ i d ặ n đó In vào trí óc củ a tôi Như trang gi ấ y tr ắ ng tuy ệ t v ờị In lên vế t son đ ỏ chó ị Năm nay tôi hai mươ i lăm tu ổ i Đứ a bé m ồ côi thành nhà văn Như ng l ờ i m ẹ d ặ n thu ở lên năm Vẫ n nguyên v ẹ n màu son chói đ ỏ . Ngườ i làm xi ế c đi giây r ấ t khó Như ng ch ư a khó b ằ ng làm nhà văn Đi trọ n đ ờ i trên con đ ườ ng chân th ậ t. Yêu ai cứ b ả o là yêu Ghét ai cứ b ả o là ghét Dù ai ngon ngọ t nuông chi ề u Cũng không nói yêu thành ghét Dù ai cầ m dao d ọ a gi ế t Cũng không nói ghét thành yêụ Tôi muố n làm nhà văn chân th ậ t
chân thậ t tr ọ n đ ờ i Đườ ng m ậ t công danh không làm ng ọ t đ ượ c l ưỡ i tôi Sét nổ trên đ ầ u không xô tôi ngã Bút giấ y tôi ai c ướ p gi ậ t đi Tôi sẽ dùng dao vi ế t văn lên đá. 1957 Có khi nào (Bùi Minh Quố c) Có khi nào trên đườ ng đ ờ i t ấ p n ậ p Ta vô tình đã đi lướ t qua nhau Bướ c l ơ đãng ch ẳ ng ng ờ đang đ ể m ấ t Mộ t tâm h ồ n ta đ ợ i đã t ừ lâu Tự hát (Xuân Quỳnh) Chẳ ng d ạ i gì em ướ c nó b ằ ng vàng Trái tim em, anh đã từ ng bi ế t đ ấ y Anh là ngườ i coi th ườ ng c ủ a c ả i Nên nế u c ầ n anh bán nó đi ngay. Em cũng không mong nó giố ng m ặ t tr ờ i Vì sẽ t ắ t khi bóng chi ề u đ ổ xu ố ng Lạ i mình anh đi v ớ i đêm dài câm l ặ ng Mà lòng anh xa cách vớ i lòng em. Em trở v ề đúng nghĩa v ớ i trái tim Biế t làm s ố ng nh ữ ng h ồ ng c ầ u đã ch ế t,
Biế t l ấ y l ạ i nh ữ ng gì đã m ấ t, Biế t rút g ầ n kho ả ng cách c ủ a yêu tin Em trở v ề đúng nghĩa trái tim em Biế t khao khát nh ữ ng đi ề u anh m ơ ướ c, Biế t xúc đ ộ ng qua nhi ề u nh ậ n th ứ c, Biế t yêu anh và bi ế t đ ượ c anh yêu. Mùa thu nay sao bão mư a nhi ề u Nhữ ng c ử a s ổ con tàu ch ẳ ng đóng Dả i đ ồ ng hoang và đ ạ i ngàn t ố i x ẫ m Em lạ c loài gi ữ a sâu th ẳ m r ừ ng anh Em lo âu trướ c xa t ắ p đ ườ ng mình Trái tim đậ p nh ữ ng đi ề u không th ể nói Trái tim đậ p c ồ n cào c ơ n đói Ngọ n l ử a nào le lói gi ữ a cô đ ơ n. Em trở v ề đúng nghĩa trái tim em Là máu thị t đ ờ i th ườ ng ai ch ẳ ng có Vẫ n ng ừ ng đ ậ p lúc cu ộ c đ ờ i không còn n ữ a Như ng bi ế t yêu anh c ả khi ch ế t đi r ồ i. Áo lụ a Hà Đông (Nguyên Sa)
Nắ ng Sài gòn anh đi mà ch ợ t mát bở i vì em m ặ c áo l ụ a Hà Đông anh vẫ n yêu màu áo ấ y vô cùng thơ c ủ a anh v ẫ n còn nguyên l ụ a tr ắ ng anh vẫ n nh ớ em ng ồ i đây tóc ng ắ n mà mua thu dài lắ m ở chung quanh linh hồ n anh v ộ i vã v ẽ chân dung bay vộ i vã vào trong h ồ n m ở c ử a gặ p m ộ t b ữ a, anh đã m ừ ng m ộ t b ữ a gặ p hai hôm thành nh ị h ỹ c ủ a tâm h ồ n thơ h ọ c trò anh ch ấ t l ạ i thành non và đôi mắ t ng ấ t ngây thành ch ấ t r ượ u em không nói đã nghe từ ng gia đi ệ u em chư a nhìn mà đã r ộ ng tr ờ i xanh anh trông lên bằ ng đôi m ắ t chung tình vớ i tay tr ắ ng, em vào th ơ di ễ m tuy ệ t em chợ t đ ế n, ch ợ t đi, anh v ẫ n bi ế t trờ i ch ợ t m ư a, ch ợ t n ắ ng, ch ẳ ng vì đâu như ng sao đi mà không b ả o gì nhau để anh g ọ i, ti ế ng th ơ bu ồ n v ọ ng l ạ i để anh gi ậ n, m ắ t anh nhìn v ụ ng d ạ i giậ n th ơ anh đã nói ch ẳ ng nên l ờ i em đi rồ i, sám h ố i ch ạ y trên môi nhữ ng tháng ngày trên vai bu ồ n b ỗ ng n ặ ng em ở đâu, h ỡ i mùa thu tóc ng ắ n giữ h ộ anh màu áo l ụ a Hà Đông anh vẫ n yêu màu áo ấ y vô cùng giữ h ộ anh bài th ơ tình l ụ a tr ắ ng Bài thơ c ủ a m ộ t ng ườ i yêu n ướ c (Trầ n Vàng Sao) Buổ i sáng tôi m ặ c áo đi giày Ra đứ ng ngoài đ ườ ng
Gió thổ i nh ữ ng bông mía tr ắ ng bên sông Mùa tót khô còn thơ m lúa mùa qua Bầ y chim s ẻ đ ậ u tr ứơ c sân nhà Nhữ ng đ ứ a tr ẻ đ ứ ng nhìn ng ấ p nghé Tôi yêu đấ t n ướ c này nh ư th ế Mỗ i bu ổ i mai Bầ y chim s ẻ ngoài sân Gió mát và trong Đườ ng đi đ ầ y c ỏ may và mu ộ ng chu ộ ng Tôi vẫ n s ố ng Vẫ n ăn vẫ n th ở như m ọ i ng ườ i Đôi khi chợ t nh ớ m ộ t ti ế ng c ườ i l ạ Mộ t câu ca dao bu ồ n có hoa b ưở i hoa ngâu Mộ t v ế t bùn khô trên m ặ t đá Không có ai chia tay Cũng nhớ m ộ t ti ế ng còi t ầ u Mẹ tôi th ứ c khuya d ậ y s ớ m Năm nay ngoài năm mươ i tu ổ i Chồ ng ch ế t đã m ườ i m ấ y năm Thuở tôi m ớ i đ ọ c đ ượ c i t ờ Mẹ th ươ ng tôi m ẹ v ẫ n t ả o t ầ n Nướ c sông g ạ o ch ợ Ngày hai buổ i nhà không khi nào v ắ ng ng ườ i đòi n ợ Số ng qua ngày nên ph ả i nghi ế n răng Cũng không vui nên mẹ ít khi c ườ i Nhữ ng bu ổ i tr ư a bu ổ i t ố i Ngồ i m ộ t mình hay khóc Vẫ n th ở dài mà không nói ra Thươ ng con không cha Hẩ m hiu côi cút Tôi yêu đấ t n ướ c này xót xa Ngườ i đ ẹ p (Lò Ngân Sủ n) Ngườ i đ ẹ p trông nh ư tuy ế t Chạ m vào l ạ i th ấ y nóng Ngườ i đ ẹ p trông nh ư l ử a
Sờ vào l ạ i th ấ y mát Ngườ i không khát - nhìn th ấ y ng ườ i đ ẹ p cũng khát Ngườ i không đói - nhìn th ấ y ng ườ i đ ẹ p cũng đói Ngườốếặườẹạ i mu n ch t - g p ng i đ p l i không mu ốếữ n ch t n a. Đồ ng dao cho ng ườ i l ớ n (Nguyễ n Tr ọ ng T ạ o) Có cánh rừ ng ch ế t v ẫ n xanh trong tôi Có con ngườ i s ố ng mà nh ư qua đ ờ i Có câu trả l ờ i bi ế n thành câu h ỏ i Có kẻ ngo ạ i tình ng ỡ là ti ệ c c ướ i Có cha có mẹ có tr ẻ m ồ côi Có ông trăng tròn nào phả i mâm xôi Có cả đ ấ t tr ờ i mà không nhà ở Có vui nho nhỏ có bu ồ n mênh mông Mà thuyề n v ẫ n sông mà xanh v ẫ n c ỏ Mà đờ i v ẫ n say mà h ồ n v ẫ n gió Có thươ ng có nh ớ có khóc có c ườ i Có cái chớ p m ắ t đã nghìn năm trôi Tố ng bi ệ t hành (Thâm Tâm) Đư a ng ườ i ta không đ ư a qua sông Sao nghe tiế ng sóng ở trong lòng? Bóng chiề u không th ẫ m không vàng v ọ t Sao đầ y hoàng hôn trong m ắ t trong? Đư a ng ườ i ta ch ỉ đ ư a ng ườ i ấ y Môt giã gia đình, môt dử ng d ư ng.
Ly khách! Ly khách! Con đườ ng nh ỏ Chí lớ n không v ề , bàn tay không Thì không bao giờ nói tr ở l ạ i Ba năm mẹ già cũng đ ừ ng mong. Ta biế t ng ườ i bu ồ n chi ề u hôm tr ướ c Bây giờ muà h ạ sen n ở n ố t Môt chị , hai ch ị cũng nh ư sen Khuyên nố t em trai giòng l ệ sót Ta biế t ng ườ i bu ồ n sáng hôm nay Trờ i ch ư a vào thu t ươ i l ắ m thay Em nhỏ th ơ ngây đôi m ắ t ướ t Gói tròn thươ ng ti ế c chi ế c khăn tay Ngườ i đi? Ừ nh ỉ , ng ườ i đi thât Mẹ ! thà coi nh ư chi ế c lá bay Chị ! thà coi nh ư là h ạ t b ụ i Em! ừ xem nh ư h ơ i r ượ u cay Dấ u chân qua tr ả ng c ỏ (Thanh Thả o) Buổ i chi ề u qua tr ả ng c ỏ voi Ngướ c nhìn mút m ắ t kho ả ng tr ờ i long lanh Gió nghiêng ngả gi ữ a màu xanh Tiế ng b ầ y chim két b ỗ ng thành mênh mang Lố i mòn nh ư s ợ i ch ỉ giăng Còn in đậ m đ ặ c vô vàn d ấ u chân Dấ u chân ai đ ọ c nên v ầ n Nên nào ai biế t đi g ầ n đi xa. Cuộ c đ ờ i tr ả i mút m ắ t ta Lố i mòn nh ỏ cũng d ẫ n ra chi ế n tr ườ ng Nhữ ng ng ườ i s ố t rét đang c ơ n Dấ u chân b ấ m xu ố ng đ ườ ng tr ơ n, có nhoè? Chiế c bòng con đ ự ng nh ữ ng gì Mà đi cuố i đ ấ t mà đi cùng tr ờ i
Mang bao khát vọ ng con ng ườ i Dấ u chân nho nh ỏ không l ờ i không tên Thờ i gian nh ư c ỏ v ượ t lên Lố i mòn nh ư s ợ i ch ỉ b ề n kéo qua Ai đi gầ n ai đi xa Nhữ ng gì g ợ i l ạ i ch ỉ là d ấ u chân. Vùi trong trả ng c ỏ th ờ i gian Vẫ n âm th ầ m tr ả i mút t ầ m m ắ t ta Vẫ n đ ằ m h ơ i ấ m thi ế t tha Cho ngườ i sau bi ế t đ ườ ng ra chi ế n tr ườ ng Đấ t n ướ c (Nguyễ n Đình Thi) Sáng mát trong như sáng năm x ư a Gió thổ i mùa thu h ươ ng c ớ m m ớ i Tôi nhớ nh ữ ng mùa thu đã xa Sáng chớ m l ạ nh trong long Hà N ộ i Nhữ ng ph ố dài xao xác h ơ i may Ngườ i ra đi đ ầ u không ngo ả nh l ạ i Sau lư ng th ề m n ắ ng lá r ơ i đ ầ y Mùa thu nay khác rồ i Tôi đứ ng vui nghe gi ữ a núi đ ồ i Gió thổ i r ừ ng tre ph ấ p ph ớ i Trờ i thu thay áo m ớ i Trong biế t nói c ườ i thi ế t tha Trờ i xanh đây là c ủ a chúng ta Núi rừ ng đây là c ủ a chúng ta Nhữ ng cánh đ ồ ng th ơ m mát Nhữ ng ngã đ ườ ng bát ngát Nhữ ng dòng sông đ ỏ n ặ ng phù sa Nướ c chúng ta Nướ c nh ữ ng ng ườ i ch ư a bao gi ờ khu ấ t Đêm đêm rì rầ m trong ti ế ng đ ấ t Nhữ ng bu ổ i ngày x ư a v ọ ng nói v ề
Ôi nhữ ng cánh đ ồ ng quê ch ả y máu Dây thép gai đâm nát trờ i chi ề u Nhữ ng đêm dài hành quân nung n ấ u Bỗ ng b ồ n ch ồ n nh ớ m ắ t ng ừơ i yêu. Từ nh ữ ng năm đau th ươ ng chi ế n d ấ u Đã ngờ i lên nét m ặ t quê h ươ ng Từ g ố c lúa b ờ tre h ồ n h ậ u Đã bậ t lên thành ti ế ng căm h ờ n. Bát cơ m chan đ ầ y n ứơ c m ắ t Bay còn giằ ng kh ỏ i mi ệ ng ta Thằ ng gi ặ c tây, th ằ ng chúa đ ấ t Đứ a đè c ổ , đ ứ a l ộ t da Xiề ng xích chúng bây không khóa đ ượ c Trờ i đ ầ y chim và đ ấ t đ ầ y hoa Súng đạ n chúng bây không b ắ n đ ượ c Lòng dân ta yêu nướ c th ươ ng nhà. Khói nhà máy cuộ n trong s ươ ng núi Kèn gọ i quân văng v ẳ ng cánh đ ồ ng Ôm đấ t n ướ c nh ữ ng ng ườ i áo v ả i Đã đứ ng lên thành nh ữ ng anh hùng. Ngày nắ ng đ ố t theo c ơ n m ư a d ộ i Mỗ i b ướ c đ ườ ng m ỗ i b ướ c hy sinh Trán rự c l ử a nghĩ tr ờ i đ ấ t m ớ i Lòng ta bát ngát ánh bình minh Súng nổ rung tr ờ i gi ậ n d ữ Ngừơ i lên nh ư n ướ c v ỡ b ờ Nướ c Vi ệ t Nam t ừ trong máu l ử a Rũ bùn đứ ng d ậ y sáng lòa. 1948-1955 Nhữ ng ng ườ i đàn bà gánh n ướ c sông (Nguyễ n Quang Thi ề u)
Nhữ ng ngón chân x ươ ng x ẩ u, móng dài và đen to ẽ ra nh ư móng chân gà mái Đã năm năm, mườ i lăm năm, ba m ươ i năm và n ử a đ ờ i tôi th ấ y Nhữ ng ng ườ i đàn bà xu ố ng gánh n ướ c sông Nhữ ng b ố i tóc v ỡ x ố i x ả trên l ư ng áo m ề m và ướ t Mộ t bàn tay h ọ bám vào đ ầ u đòn gánh bé b ỏ ng ch ơ i v ơ i Bàn tay kia bấ u vào mây tr ắ ng Sông gụ c m ặ t vào b ờ đ ấ t l ầ n đi Nhữ ng đàn ông mang c ầ n câu và c ơ n m ư a bi ể n ra kh ỏ i nhà l ặ ng l ẽ Nhữ ng con cá thiêng quay m ặ t khóc Nhữ ng chi ế c phao ngô ch ế t n ổ i Nhữ ng ng ườ i đàn ông gi ậ n d ữ , bu ồ n bã và b ỏ đi Đã năm năm, mườ i năm, ba m ươ i năm và n ử a đ ờ i tôi th ấ y Sau nhữ ng ng ườ i đàn bà gánh n ướ c sông và lũ tr ẻ c ở i tru ồ ng Chạ y theo m ẹ và l ớ n lên Con gái lạ i đ ặ t đòn gánh lên vai và xu ố ng b ế n Con trai lạ i vác c ầ n câu và c ơ n m ư a bi ể n ra kh ỏ i nhà l ặ ng l ẽ Và cá thiêng lạ i quay m ặ t khóc Trướ c nh ữ ng l ưỡ i câu ng ơ ngác l ộ m ồ i. Nghe tiế ng cu ố c kêu (Hữ u Th ỉ nh) Nhữ ng đám mây bay đi Tôi vớ i ng ườ i ở l ạ i Cuố c kêu ngoài b ế n sông Cuố c kêu vì b ẫ y hi ể m Bèo leo nheo nướ c lên Tôi âm thầ m g ọ i tên Bàn ghế và qu ầ n áo cũ Tuổ i tr ẻ đ ộ t ng ộ t v ề Ngơ ngác nhìn tôi Nhữ ng cánh di ề u đ ể ch ỏ m Vui hơ n đi ề u đáng vui Bánh đa phồ ng gi ữ a ch ợ
Che bớ t m ộ t ph ầ n bu ồ n Tôi ngồ i g ọ i tên nh ữ ng quân bài tam cúc Xe pháo mã nhữ ng ng ả đ ườ ng xa l ắ c Còn lạ i thôi h ồ i ti ế ng cu ố c kêu. Cuố c kêu t ừ ngày ch ư a ai đ ặ t tên cho cu ố c Cha tôi nhào đấ t đ ắ p đ ườ ng Ông táo bằ ng đ ấ t Chiế c chén b ằ ng đ ấ t Nhữ ng ng ườ i u ố ng r ượ u l ầ n l ượ t b ỏ đi Cha tôi cầ m chi ế c chén lên Như c ầ m m ộ t ph ầ n đ ờ i mình Đã khô ra thành đấ t Cuố c kêu ngoài bãi xa Cuố c kêu t ừ ngày cây tre ch ư a đ ủ lá đan sàng Trên đấ t ướ t có ng ườ i đ ế n ở Họ b ắ t đ ầ u nh ư m ộ t chi ế c r ễ nâu Họ làm ra m ọ i th ứ đ ể nuôi nhau Mong con cái có ngày mở m ặ t Trờ i t ố i thì c ậ y ng ọ n đèn Ngọ n đèn b ấ c th ắ p b ằ ng đ ầ u l ạ Ngọ n đèn b ấ c gió nhi ề u phen c ướ p m ấ t Cuố c kêu ngoài b ế n xa! Cuố c kêu t ừ ngày em l ạ y m ẹ l ạ y cha Đi theo mộ t s ợ i t ơ h ồ ng Về v ớ i anh thành v ợ thành ch ồ ng Tình yêu nhiề u đ ứ t n ố i Ta xin rừ ng m ộ t chi ế c gi ườ ng con Xin đấ t m ộ t chi ế c ấ m nh ỏ Mộ t đ ờ i ng ườ i mà chi ế n chinh nhi ề u quá Em níu giườ ng níu chi ế u đ ợ i anh Em trát nhữ ng ng ườ i con trai đ ẹ p Đợ i anh Chỉ mong anh v ề áo rách cũng thơ m Chiế c ch ạ n nh ỏ v ớ i vài đôi đũa m ộ c Anh cứ t ưở ng sau chi ế n tranh thì toàn là h ạ nh phúc
Chúng ta đã từ ng v ỏ võ đ ợ i nhau Như ng không ph ả i em ơ i, cu ố c kêu không ph ả i th ế Trư a nay có đi ề u gì mà cu ố c kêu nh ư xé Tôi mấ t hai ng ườ i anh Cả hai đ ề u r ấ t tr ẻ Sáng nay lạ i có ng ườ i hàng xóm ch ạ y sang Mỗ i l ầ n sau đám tang Lòng ai cũng héo Dạ ai cũng s ầ u Tôi cứ t ưở ng không ai còn x ấ u n ữ a Tôi cứ t ưở ng t ố t v ớ i nhau bao nhiêu cũng còn ch ư a đ ủ Như ng không ph ả i, tr ờ i ơ i, cu ố c kêu không ph ả i th ế . Giế ng n ướ c than l ắ m k ẻ chao chân Khu vườ n than: có nh ữ ng con sên ng ấ p nghé lên tr ờ i Qua mùa hoa thì bướ m cũng bay đi Tôi ngồ i bu ồ n nh ư lá sen rách Cuố c kêu gì mà kh ắ c kho ả i tr ư a nay Tôi ngồ i bu ồ n tôi đ ế m ngón tay Có mườ i ngón tay đ ế m đi đ ế m l ạ i Đế m đi đ ế m l ạ i tr ờ i ng ả sang chi ề u. Chúng ta bị cái ch ế t g ạ t v ề m ộ t phía Bị h ư danh g ạ t v ề m ộ t phía Phảượấ i v t m y trùng kh ơớắặụườ i m i b t g p n c i. Vừ a b ắ t g ặ p n ụ c ườ i Thì lạ i nghe ti ế ng cu ố c.
7-1989 Bao giờ tr ở l ạ i (Hoàng Trung Thông) Các anh đi Ngày ấ y đã lâu r ồ i Xóm làng tôi còn nhớ mãi Các anh đi Bao giờ tr ở l ạ i Xóm làng tôi trai gái vẫ n ch ờ mong Làng tôi nghèo Nho nhỏ bên sông Gió bắ c l ạ nh lùng Thổ i vào mái r ạ Làng tôi nghèo Gió mư a t ơ i t ả Trai gái trong làng vấ t v ả ng ượ c xuôi Các anh về mái ấ m nhà vui Tiế ng hát câu c ườ i Rộ n ràng xóm nh ỏ Các anh về t ư ng b ừ ng tr ướ c ngõ Lớ p đàn em h ớ n h ở theo sau Mẹ già b ị n r ị n áo nâu Vui đàn con nhỏ r ừ ng sâu m ớ i v ề Từ l ư ng đèo Dố c núi mù che Các anh về Xôn xao làng tôi bé nhỏ Nhà lá đơ n s ơ Như ng t ấ m lòng r ộ ng m ở Nồ i c ơ m n ấ u d ở Bát nướ c chè xanh Ngồ i vui k ể chuy ệ n tâm tình bên nhau Anh giờ đánh gi ặ c n ơ i đâu Chiề ng Vàng, V ụ B ả n, hay vào Tr ị Thiên Làng tôi thắ ng l ợ i v ụ chiêm Lúa thêm xanh ngọ n, khoai lên th ắ m v ồ ng Giả m tô hai v ụ v ừ a xong Đêm đêm ánh đuố c dân công r ự c đ ườ ng
Dẫ u r ằ ng núi gió đèo s ươ ng So anh máu nhuộ n chi ế n tr ườ ng th ấ m chi Bấ m tay tính bu ổ i anh đi Mẹ th ườ ng v ẫ n nh ắ c: bi ế t khi nào v ề ? Lúa xanh xanh ngắ t chân đê Anh đi là để gi ữ quê quán mình Cây đa, bế n n ướ c, sân đình Lờ i th ề nh ớ bu ổ i mít tinh lên đ ườ ng Hoa cau thơ m ngát đ ầ u n ươ ng Anh đi là giữ tình th ươ ng d ạ t dào Các anh đi Khi nào trở l ạ i Xóm làng tôi Trai gái vẫ n ch ờ mong Chờ mong chi ế n d ị ch thành công Xác thù chấ t núi bên sông đ ỏ c ờ Anh đi chín đợ i m ườ i ch ờ Tin thườ ng th ắ ng tr ậ n, bao gi ờ v ề anh ? Bờ sông v ẫ n gió (Trúc Thông) Lá ngô lay ở b ờ sông Bờ sông v ẫ n gió ngườ i không th ấ y v ề Xin ngườ i hãy tr ở v ề quê mộ t l ầ n cu ố i m ộ t l ầ n v ề cu ố i thôi. Về th ươ ng l ạ i b ế n sông trôi Về bu ồ n l ạ i đã m ộ t đ ờ i tóc xanh Lệ xin gi ọ t cu ố i đ ể dành Trên phầ n m ộ m ẹ n ươ ng mình bóng cha Cây cau cũ giạ i hiên nhà Còn nghe gió thổ i sông xa m ộ t l ầ n. Con xinngắ n l ạ i đ ườ ng g ầ n mộ t l ầ n r ồ i m ẹ hãy d ầ n d ầ n đi Bế n đò ngày m ư a