Giáo trình Âm nhạc cơ bản 1
74 trang
4540
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Âm nhạc cơ bản 1", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- giao_trinh_am_nhac_co_ban_1.pdf
Nội dung text: Giáo trình Âm nhạc cơ bản 1
- TRƯ NG ð I H C QUY NHƠN KHOA GIÁO D C TI U H C PH M TH THU HÀ GIÁO TRÌNH ÂM NH C CƠ B N 1 (LÝ THUY T ÂM NH C CƠ B N – KÝ XƯ NG ÂM) Quy Nhơn, 2009
- 1 M C L C Trang 1 Ph n I: LÝ THUY T ÂM NH C CƠ B N 4 Bài m đ u: KHÁI QUÁT V NGH THU T ÂM NH C 5 1. Ngh thu t âm nh c 5 2. Ngu n g c c a âm nh c 5 3. Âm nh c v i tr thơ 6 Chương 1: ÂM THANH VÀ PHƯƠNG PHÁP KÝ ÂM 8 1.1. ð cao 8 1.1.1 H th ng âm, hàng âm, b c và âm cơ b n 8 1.1.2. T m c và khu âm 9 1.1.3. H th ng đi u hồ và s phân chia cung – n a cung 9 1.2. ð dài 12 1.2.1. N t nh c và các giá tr đ dài 12 1.2.2. Khuơng nh c 12 1.2.3. Khĩa nh c 13 1.2.4. D u tăng giá tr đ dài 14 1.2.5. D u l ng 15 1.2.6. Nh ng hình th c phân chia đ c bi t c a các giá tr đ dài 15 1.2.7. Nh ng ký hi u và quy ư c vi t t t 16 1.3. ð vang (cư ng đ ) 17 1.3.1. Ký hi u ch s c thái 17 1.3.2. Nh n, ng t 18 1.3.3. D u luy n 18 1.3.4. Âm tơ đi m 19 Chương 2: NH P ðI U CÁC LO I NH P – NH P ð 20 2.1. Nh p đi u, các lo i nh p 20 2.1.1. Nh p đi u 20 2.1.2. Nh p 20 2.1.3. Các lo i nh p 24 2.1.4. Nh p đ 27 2.2. ð o phách ngh ch phách 28 2.2.1. ð o phách 28 2.2.2. Ngh ch phách 30 2.3. Nguyên t c phân nhĩm các n t nh c trong ký âm 30 Chương 3: QUÃNG 32 3.1. Khái ni m 32
- 2 3.2. Nh ng quãng cơ b n 33 3.3. Các quãng tăng, gi m 33 3.3.1. Quãng tăng, quãng tăng kép 33 3.3.2. Quãng gi m, quãng gi m kép 33 3.4. Quãng đơn, quãng kép 34 3.4.1. Quãng đơn 34 3.4.2. Quãng kép 34 3.5. ð o quãng 34 3.5.1. Khái ni m 34 3.5.2. Tính ch t 34 3.6. Quãng trùng 35 3.7. Tính ch t thu n ngh ch 35 3.7.1. Quãng thu n 35 3.7.2. Quãng ngh ch 36 Chương 4: ðI U TH C 37 4.1. Khái ni m 37 4.1.1. Khái ni m v các nhân t c a đi u th c 37 4.1.2. Các b c c a đi u th c 38 4.2. Gi ng, gam 39 4.2.1. Gi ng, đi u tính 39 4.2.2. Gam 39 4.3. ði u th c trư ng, gi ng trư ng 39 4.3.1. Khái ni m và các hình th c c a đi u th c trư ng 39 4.3.2. Gi ng trư ng thu c h th ng d u thăng 40 4.3.3. Gi ng trư ng thu c h th ng d u giáng 41 4.4. ði u th c th , gi ng th 42 4.4.1. Khái ni m và các hình th c c a đi u th c th 42 4.4.2. Gi ng th thu c h th ng d u thăng 44 4.4.3. Gi ng th thu c h th ng d u giáng 44 4.5. Gi ng song song, gi ng cùng tên, gi ng trùng 45 4.5.1. Gi ng song song 45 4.5.2. Gi ng cùng tên 45 4.6. ði u th c trong âm nh c dân t c 46 4.7. Xác đ nh gi ng, chuy n gi ng, d ch gi ng 48 4.7.1. Xác đ nh gi ng 48 4.7.2. Chuy n gi ng 49 4.7.3. D ch gi ng 50
- 3 Chương 5: H P ÂM 52 5.1. Khái ni m 52 5.2. H p âm 3 52 5.2.1. H p âm 3 trư ng (h p âm trư ng) 52 5.2.2. H p âm 3 th (h p âm th ) 52 5.2.3. H p âm 3 tăng (h p âm 5 tăng) 53 5.2.4. H p âm 3 gi m (h p âm 5 gi m) 53 5.2.5. Các th đ o c a h p âm 53 5.3. Các h p âm 3 chính, h p âm 3 ph 54 5.3.1. Các h p âm 3 chính 54 5.3.2. Các h p âm 3 ph 55 5.4. H p âm 7 55 5.4.1. H p âm 7 55 5.4.2. H p âm 7 át 55 Ph n II: KÝ – XƯ NG ÂM 57 1. Bài t p ký âm và bài t p v ti t t u 58 2. Bài t p xư ng âm gi ng C dur, G dur, D dur, F dur 59 2.1. Bài t p xư ng âm gi ng C dur 59 2.2. Bài t p xư ng âm gi ng G dur 63 2.3. Bài t p xư ng âm gi ng F dur 64 2.4. Bài t p xư ng âm gi ng D dur 67 3. Bài t p xư ng âm gi ng a moll, e moll. d moll 68 3.1. Bài t p xư ng âm gi ng a moll 68 3.2. Bài t p xư ng âm gi ng e moll 71 3.3. Bài t p xư ng âm gi ng d moll 72 TÀI LI U THAM KH O 73
- 4 PH N I LÝ THUY T ÂM NH C CƠ B N
- 5 BÀI M ð U KHÁI QUÁT V NGH THU T ÂM NH C 1. Ngh thu t âm nh c Âm nh c là ngh thu t l y âm thanh làm phương ti n bi u hi n, kh c h a cu c s ng và th hi n tư tư ng tình c m con ngư i. Âm nh c cĩ tính tr u tư ng nĩ khơng th hi n đ y đ các chi ti t th c ch mơ t chung nhưng t o cho ta c m giác, h ng thú m nh m và s liên tư ng phong phú. Tình tr u tư ng c a âm nh c g n v i trí tư ng tư ng c a con ngư i. Âm nh c là ti ng nĩi tình c m sâu s c, nĩ đi th ng tr c ti p vào trái tim con ngư i và khơng th di n t b ng l i. Ngh thu t âm nh c cĩ kh năng l n tác đ ng đ n v n đ giáo d c tình c m. Th hi n đư c nh ng tư tư ng ti n b c a th i đ i. Nĩ gĩp ph n tích c c thúc đ y xã h i phát tri n. Tĩm l i: Ngh thu t âm nh c là ngh thu t bi u hi n c m xúc c a con ngư i v i con ngư i và cu c s ng b ng âm thanh, là ngh thu t di n ra trong th i gian , ngh thu t đ ng, ngh thu t c a thình giác. Nĩ luơn g n bĩ v i con ngư i và địi h i ho t đ ng bi u hi n tr c ti p c a con ngư i. Nh ng đ c trưng cơ b n này khác bi t n u so sánh v i ngh thu t văn chương, ngh thu t t o hình 2. Ngu n g c c a âm nh c So v i các mơn ngh thu t khác vi c tìm ra ngu n g c c a âm nh c g p ph i nhi u khĩ khăn hơn. ðiêu kh c cĩ th căn c vào di tích kh o c đ ch ng minh s t n t i c a m t trung tâm văn hĩa. Nhi u h a sĩ tìm nh ng b c tranh trong hang đá đ phát hi n v các b c ti n b i c a mình. Nh ch vi t mà ta đư c thư ng th c nh ng áng văn chương, nh ng ki t tác c a các nhà văn nhà thơ hàng ngàn năm trư c đây. Cịn l i vi t nh c thì ch m i đ t ra kho ng 1000 năm và chi c máy ghi âm thì m i đư c hồn thi n trong th k XX. Song khơng ph i vì v y mà con ngư i khơng th tìm ra ngu n g c c a âm nh c và nh ng sinh ho t âm nh c th i xa xưa c a t tiên. Nh nh ng di v t kh o c v điêu kh c, h i h a ta bi t đư c hình dáng các lo i nh c c thơ sơ và ph ng đốn đư c cách di n t u c a chúng (h a ti t trang trí trên tr ng đ ng cĩ nh ng hình ngư i nh y múa cùng v i m t s lo i nh c c thơ sơ), căn c vào các bài hát dân gian mà ta cĩ th xét đư c ng n ngu n c a chúng. Khi bàn v ngu n g c âm nh c cĩ nhi u ý ki n khác nhau: Cĩ ý ki n cho r ng âm nh c s n cĩ trong thiên nhiên như ti ng su i ch y, ti ng chim hĩt, ti ng giĩ reo và con ngư i b t chư c nh ng âm thanh đĩ mà t o ra âm nh c. Cĩ ý ki n cho r ng âm nh c là do th n thánh t o ra. Theo th n tho i Hy L p, th n Apolong là v th n ánh sáng và cũng là v th n âm nh c. Trên các tranh v c thư ng v th n Apolong v i cây đàn Lia b ng vàng. Trung Qu c th i c cĩ truy n thuy t cho r ng cĩ m t ơng vua tên Ph c Hy m t hơm n m mơ th y 5 v tinh tú trên tr i xu ng cây ngơ đ ng mà l p ra thang 5 âm: cung, thương, gi c, ch y, vũ. Quan ni m âm nh c ch là s b t chư c thiên nhiên là quan ni m phi n di n, đơn gi n hĩa âm nh c và ph nh n vai trị sáng t o c a con ngư i. Quan ni m âm nh c do th n thánh t o ra là quan ni m duy tâm do chưa đ cơ s khoa h c đ tìm hi u ngu n g c c a âm nh c. Th c ra âm nh c ra đ i t r t s m khi con ngư i cịn đang th i kỳ nguyên th y. Cĩ ý ki n cho r ng cùng v i s xu t hi n c a ti ng nĩi thì âm nh c cũng xu t hi n. ðã t lâu ngư i ta nh n th y cĩ s gi ng nhau gi a âm nh c và ti ng nĩi. Giai
- 6 đi u âm nh c khơng gi ng ti ng nĩi nhưng v n “nĩi” đư c. S dĩ như v y là vì cĩ m t vài nguyên t c bi u hi n tình c m chung cho gi ng đi u trong ti ng nĩi và trong âm nh c. Trong giai đi u cũng như ti ng nĩi, nét đi lên thư ng bi u hi n s tăng ti n c a tình c m, cịn nét đi xu ng bi u hi n s d u l ng, trong khi nét chuy n đ ng b ng ph ng bi u hi n s ti n tri n đi m đ m c a nh ng xúc đ ng, cịn quãng nh y r ng bi u hi n m t đà bay b ng c a nh ng xúc đ ng y. Ti ng nĩi chính là cơ s đ hình thành giai đi u (tuy n đ cao) trong âm nh c. Ta cĩ th so sánh ti ng nĩi c a ngư i Vi t Nam và ti ng nĩi c a ngư i châu Âu thì s th y rõ ti ng nĩi cĩ nh hư ng đ n c u trúc giai đi u như th nào. Ti ng nĩi c a ngư i Vi t Nam là ngơn ng đa thanh cĩ d u gi ng, do đĩ trong các bài hát giai đi u ph i cĩ c u trúc quãng phù h p v i d u gi ng c a l i ca. Cịn ngư i châu Âu trong gi ng nĩi khơng cĩ d u gi ng nên các bài hát khơng c n tuân theo quy lu t trên. Trong m t qu c gia nhi u các dân t c khác nhau thì cũng cĩ nh ng làn đi u dân ca khác nhau phù h p v i phương ng c a đ a phương mình, ti ng nĩi c a dân t c mình. khía c nh nh p đi u c a âm nh c v i nh p đi u c a nh ng đ ng tác, c ch c a con ngư i cũng cĩ m i tương quan như th . Nh p đi u d n d p trong nhi u trư ng h p bi u hi n s lo l ng, kích đ ng, nh p đi u ng t quãng và đ o ngư c bi u hi n s xao xuy n, b i r i, nh p đi u đ u đ n và khoan thai bi u hi n s v ng vàng và đi m tĩnh. Cùng v i âm đi u ti ng nĩi âm nh c cịn b t ngu n t nh p đi u lao đ ng, là cơ s đ t o ra ti t t u trong âm nh c. Ban đ u ch là nh ng ti ng hị dơ đ th ng nh t đ ng tác làm vi c c a nhi u ngư i, sau d n tr thành nh p đi u ti t t u c a m t làn đi u âm nh c. Nh p sinh lý c a con ngư i như hơi th , nh p tim đ p, bư c đi cũng cĩ nh hư ng khơng nh t i s hình thành ti t t u trong âm nh c, nh t là khi đư c th hi n vào các đ ng tác nh y múa (th lo i hành khúc là m t th lo i cĩ ti t t u hình thành trên cơ s bư c đi c a con ngư i). C u trúc ti t nh c, câu nh c cũng ph i d a vào quy lu t hơi th c a con ngư i. Ch gi ng nhau gi a âm nh c v i ng đi u c a ti ng nĩi và v i các c ch giúp ta hi u đư c n i dung n náu trong nh ng âm thanh c a nĩ. Âm nh c đã l y t ng đi u c a ti ng nĩi và t nh p đi u c a các đ ng tác cái kh năng bi u hi n c m xúc c a chúng, đã phát tri n vơ h n kh năng đĩ làm cho nĩ phong phú thêm. Bi u hi n các tình c m, các tâm tr ng, ni m say mê, đĩ là đi m m nh nh t c a âm nh c. Tĩm l i : Ngh thu t âm nh c xu t hi n t th i sơ khai c a con ngư i. Các nhân t như: âm đi u, ti ng nĩi, nh p đi u lao đ ng, nh p sinh lý t o nên hai ch t li u quan tr ng nh t c a âm nh c đĩ là tuy n đ cao (cao đ ) và tuy n đ ngân (ti t t u). 3. Âm nh c v i tr thơ Âm nh c g n bĩ m t thi t v i cu c s ng và tr thành m t nhu c u l n khơng th thi u trong đ i s ng xã h i, nĩ cĩ s c h p d n m nh m đ i v i m i l a tu i. ð i v i tr thơ, âm nh c là ngu n s a nuơi dư ng th gi i tinh th n và cĩ vai trị quan tr ng trong đ i s ng c a tr . Âm nh c gĩp ph n phát tri n năng l c th m m , đ o đ c, trí tu và th ch t cho tr t đĩ t o cơ s ban đ u đ hình thành nhân cách con ngư i. Giai đi u tr m b ng, s phong phú c a âm hình ti t t u, s đa d ng c a các th lo i âm nh c đưa tr em vào th gi i c a cái đ p m t cách h p d n và lý thú. Âm nh c là ngh thu t cĩ s c lơi cu n m nh m nh t, nh ng n tư ng đ p s theo su t cu c đ i các em. ð i v i tr em thì tu i thơ u khơng th thi u âm nh c cũng như khơng th thi u trị chơi và truy n c tích, thi u nh ng cái đĩ thì tr em ch cịn là nh ng bơng hoa khơ héo. Âm nh c s d n d t tr đi vào th gi i c a nh ng đi u thi n,
- 7 t o ra đư c s đ ng c m và là m t phương ti n b i dư ng năng l c sáng t o c a trí tu mà khơng m t phương ti n nào sánh đư c. Âm nh c cĩ vai trị r t quan tr ng trong đ i s ng c a con ngư i, đ c bi t là tr em, nĩ t o ra nh ng c m xúc, nĩ khơi g i tr t t c nh ng cái t t đ p và cĩ s c thuy t ph c m nh m . Ngh thu t âm nh c đem đ n cho tr cái đ p, đ ng th i phê phán nh nhàng nh ng cái x u t o nên tr ng thái tâm h n thanh th n, khoan khối.
- 8 Chương 1 ÂM THANH VÀ PHƯƠNG PHÁP KÝ ÂM Ngh thu t âm nh c l y âm thanh làm ngơn ng c a mình. Trong thiên nhiên cĩ vơ vàn âm thanh, nhưng ch nh ng âm thanh cĩ ch t lư ng nh t đ nh m i đư c dùng trong âm nh c. Âm thanh là m t hi n tư ng v t lý, nĩ đư c t o ra b i s dao đ ng c a m t v t th đàn h i nào đĩ. Nh ng dao đ ng này g i là nh ng sĩng âm. Cơ quan thính giác khi ti p nh n nh ng sĩng âm này đã truy n qua h th n kinh c a b não t o nên c m giác v âm thanh. Âm thanh cĩ hai thu c tính đĩ là hi n tư ng v t lý và c m giác. Âm thanh đư c chia thành hai lo i: * Lo i âm thanh s d ng trong âm nh c (âm thanh mang tính nh c) bao g m 4 thu c tính như: đ cao (cao đ ), đ dài (trư ng đ ), đ m nh nh (cư ng đ ), âm s c (màu s c c a âm thanh). * Lo i âm thanh khơng mang tính nh c là nh ng ti ng đ ng khơng cĩ đ cao xác đ nh như ti ng gõ, đ p, ti ng giĩ, ti ng rì rào c a cây c tuy nhiên trong các tác ph m âm nh c ngư i ta cĩ th dùng nh ng âm thanh này làm hi u ng, làm tăng thêm hi u qu c a tác ph m âm nh c. 1.1. ð cao V m t v t lý, đ cao là do t n s dao đ ng c a m t ngu n âm xác đ nh. ð cao th p c a âm thanh ph thu c vào t n s giao đ ng c a th rung. ð giao đ ng càng nhi u âm thanh càng cao và ngư c l i. 1.1.1 H th ng âm, hàng âm, b c và âm cơ b n * H th ng âm Qua quá trình lâu đ i và h p v i nh ng quy lu t t nhiên, con ngư i đã l a ch n ra nh ng âm thanh dùng trong âm nh c. Tùy t ng th i đ i, t ng dân t c, t ng đ a phương nh ng âm thanh đĩ đư c xác đ nh thành nh ng h th ng khác nhau: H th ng âm nh c 5 âm (hay cịn g i là thang 5 âm), h th ng âm nh c 7 âm (hay cịn g i là thang 7 âm) H th ng âm ban đ u ch h n ch trong ph m vi gi ng hát c a con ngư i, nhưng sau đĩ cùng v i s phát tri n c a khí nh c h th ng âm cũng đư c m r ng d n. H th ng âm c a chúng ta đang dùng hi n cĩ 97 âm v i đ cao khác nhau (Tài li u tĩm t t v tính ch t v t lý c a âm thanh). * Hàng âm Các âm c a h th ng đư c s p x p theo th t t th p lên cao ho c ngư c l i hình thành hàng âm. Nhìn vào bàn phím đàn Pianơ ho c Oocgan đ hình dung ra hàng âm c a h th ng âm, trên đàn cĩ 88 phím đàn đư c s p x p theo th t t th p đ n cao tính t trái sang ph i. ðây là nh ng âm thanh cĩ đ cao mà tai ngư i cĩ th phân bi t đư c. * B c và các âm cơ b n S lư ng âm thanh thì r t l n chúng ch g m cĩ 7 b c đư c g i là 7 b c âm cơ b n và đư c l p đi, l p l i tu n hồn v i 7 tên g i theo th t đ cao đi lên: ðƠ RÊ MI FA SON LA XI (SI) Ngồi tên g i ngư i ta cịn dùng ch cái đ ký hi u các b c. C D E F G A H ðơ Rê Mi Fa Son La Xi
- 9 trên bàn phím đàn Pianơ ho c Oocgan các b c cơ b n chính là nh ng phím tr ng và đư c phân thành nhĩm, m i nhĩm cĩ 5 phím đen xen k . M i nhĩm 7 âm cơ b n đư c coi là m t quãng 8. Các b c cơ b n tương ng v i các phím đàn màu tr ng, các phím màu đen là các b c hố. ð xác đ nh m t âm thu c nhĩm quãng tám nào trong hàng âm, ngư i ta dùng ký hi u ch cái ch tên âm đĩ cùng v i ký hi u nhĩm quãng tám như sau: Quãng tám c c tr m: Ch cái vi t hoa thêm s 2 bên dư i Ví d : C2, G2, A2, H 2 Quãng tám tr m: Ch cái vi t hoa thêm s 1 bên dư i. Ví d : C 1, D 1, E 1, G 1 Quãng tám l n: Ch cái vi t hoa Ví d : D, F, G, H Quáng tám nh : Ch cái vi t thư ng Ví d : c, d, e, g, h Các quãng tám th nh t t i quãng tám th năm: Ch cái ch tên âm vi t thư ng v i ch s ch nhĩm phía trên. Ví d : c 1, g 1; c 2, f 2; c 3, a 3; c 4, h4; c 5 Quãng tám c c tr m và quãng tám th năm là các quãng tám khơng đ âm. 1.1.2. T m c và khu âm *T m c : là kho ng r ng v đ cao c a các âm tính t âm tr m t i âm cao nh t. 5 T m c nh c: Là kho ng r ng cĩ hàng âm c a h th ng âm (C 2 c ). T m c 5 c a m t nh c khí (t m c đàn piano là A 2 c ), m t gi ng hát (t m c c a gi ng n cao là c 1 a 2) đ u n m trong t m c âm nh c, là kho ng r ng v đ cao tính t âm tr m nh t c a nh c khí đĩ, gi ng hát đĩ cĩ th phát ra đư c. Vì v y t m c c a b t kỳ nh c khí nào, gi ng hát nào đ u n m trong t m c nh c. * Âm khu: trong m t t m c , thơng thư ng ngư i ta thư ng phân đ nh ra các khu v c âm thanh mang màu s c khác nhau. ðây là các khu âm tr m, khu âm trung và khu âm cao. m i lo i gi ng hát, nh c khí vi c phân đ nh v âm khu khơng th cĩ qui đ nh th ng nh t. 1.1.3. H th ng đi u hồ và s phân chia cung – n a cung Trong h th ng âm nh c hi n nay m t quãng tám đư c phân chia thành 12 ph n b ng nhau g i là 12 n a cung. H âm như v y đư c g i là h đi u hồ. Kho ng cách r ng là 1 cung, kho ng cách h p là 1/2 cung. Trong m t quãng 8, gi a các b c cơ b n c a hàng âm cĩ 2 n a cung và 5 nguyên cung. V i các âm cơ b n li n b c, chúng cĩ kho ng cách như sau:
- 10 N a cung diatonic và n a cung cromatic: + N a cung t o thành gi a hai b c khác tên g i là n a cung diatonic. Ví d : mi – fa, xi đơ, fa thăng – sol, la xi giáng + N a cung t o thành gi a hai b c cùng tên g i là n a cung cromatic. Ví d : fa fa thăng, xi xi giáng, sol thăng sol bình M i b c cơ b n c a hàng âm cĩ th nâng cao ho c h th p n a cung g i là b c chuy n hố. Tuy l y t âm cơ b n, âm hố, b c chuy n hố v n là m t âm m i hồn tồn. Trên bàn phím đàn Piano âm hố là nh ng phím đen n m gi a hai phím tr ng. ð c u t o các âm hố, đ ký hi u s chuy n hố ngư i ta s d ng các d u hố. Cĩ 5 lo i d u hố: D u thăng # Nâng cao đ n t nh c lên 1/2 cung. D u thăng kép x Nâng cao đ n t nh c lên 1 cung. D u giáng b H th p cao đ n t nh c xu ng ½ cung. D u giáng kép bb H th p cao đ n t nh c xu ng 1 cung. D u hồn (bình) Hu b hi u l c c a các d u #, b, x, bb. Các âm hố đư c g i tên theo âm cơ b n đ c li n v i d u hố: pha thăng, xi giáng, rê thăng, đơ bình Ho c cĩ th dùng hồn tồn các ch cái đ ký hi u âm hố: is thay cho d u # es, thay cho d u b. isis ,, ,. , , , , , , x eses, ,,,,,,,,,,,,,,, bb. Ví d : Cis (đơ thăng), Fes (fa giáng) As (la giáng), Es (mi giáng) * Cĩ hai cách s d ng d u hố: 1.1.3.1 D u hố theo khố: Là d u hố đ t ngay sau khố nh c đ u khuơng nh c và nĩ cĩ giá tr trong tồn b tác ph m. T t c các n t nh c mang tên c a d u hố thì đ u ph i ch u tác d ng c a d u hố b t c quãng tám nào. Ví d : Ư C MƠ (trích) N u gi a khuơng nh c c n thay đ i d u hố theo khố, ngư i ta dùng v ch nh p kép đ k t thúc hi u l c c a d u hố ghi đ u khuơng r i tuỳ yêu c u s b nh ng d u hố khơng c n thi t và ghi d u hố m i cĩ hi u l c trong đo n, khuơng nh c sau.
- 11 Ví d : QUÊ HƯƠNG (trích) 1.1.3.2 D u hố b t thư ng : D u hố b t thư ng xu t hi n b t thư ng trong tác ph m, nĩ đ ng trư c n t nh c nào thì ch đ nh n t nh c đĩ ph i hố. D u hố b t thư ng cĩ giá tr v i các n t nh c đ ng sau nĩ và ch cĩ giá tr trong m t ơ nh p. Ví d : CHI U NGO I Ơ MATXCƠVA 1.1.3.3 Hố bi u: D u hố theo khố cĩ t ng b t 1 đ n 7 d u hố. Nh ng d u này xu t hi n theo m t tr t t riêng, tuỳ t ng lo i khố mà đư c ghi nh ng v trí nh t đ nh trên khuơng nh c. B d u hố theo khố đư c g i là hố bi u. 1.1.3.3.1 Hố bi u thăng : Tr t t xu t hi n c a các d u hố trên hố bi u thăng là: FA, ðƠ, SOL, RÊ, LA, MI, XI. 1.1.3.3.2 Hố bi u giáng : Tr t t xu t hi n c a các d u hố trên hố bi u giáng ngư c l i v i hố bi u thăng: XI, MI, LA, RÊ, SOL, ðƠ, FA. 1.1.3.4 Âm trùng : Hai âm cĩ đ cao tuy t đ i như nhau mà tên g i khác nhau là hai âm trùng. Hi n tư ng này đư c g i là s trùng âm. Ví d : Các âm trùng: mi fa giáng, la thăng xi giáng, xi thăng đơ
- 12 1.2. ð dài ð dài là giá tr th i gian c a âm thanh. V m t v t lý, đ dài đo th i gian phát ra giao đ ng c a ngu n âm thanh quy t đ nh. Trong âm nh c, đ dài c a âm thanh đư c quy đ nh b ng các n t nh c v i nh ng hình d ng khác nhau. 1.2.1. N t nh c và các giá tr đ dài * N t nh c cĩ hai b ph n: Thân n t nh c là m t hình trịn r ng ho c đ c ru t. Ph n này đ xác đ nh v trí cao đ c a âm thanh. ðuơi và d u mĩc c a n t nh c: ðuơi n t nh c là m t v ch th ng đ ng, ph n này đ xác đ nh đ dài khác nhau c a âm thanh, đuơi n t nh c cĩ th quay lên ho c quay xu ng. D u mĩc luơn n m bên ph i c a đuơi n t. * Hình n t và giá tr đ dài tương đ i gi a các hình n t: N t trịn N t tr ng N t đen mĩc đơn mĩc kép mĩc ba mĩc b n M i tương quan đ dài gi a chúng là: n t đ ng trư c cĩ giá tr g p đơi n t đ ng sau. N u: N t trịn = 4 đơn v đo đ dài (đv), thì các n t cịn l i s cĩ giá tr như sau: N t tr ng = 2 đv N t đen = 1 đv N t mĩc đơn = 1/2 đv N t mĩc kép = 1/4 đv N t mĩc ba = 1/8 đv N t mĩc b n = 1/16 đv ð dài c a các n t khơng cĩ giá tr th i gian quy đ nh s n. Vì v y, n t nh c ch bi u hi n m i tương quan v th i gian trong đi u ki n cùng m t t c đ chuy n đ ng. Trong trư ng h p cĩ t c đơ chuy n đ ng khác nhau, giá tr th i gian th c t c a các n t nh c khơng theo đúng tương quan bình thư ng gi a chúng v i nhau n a. Khơng cĩ giá tr tuy t đ i v th i, đĩ là tính tương đ i c a các giá tr đ dài. 1.2.2. Khuơng nh c ð xác đ nh đ cao c a âm thanh, các n t nh c đư c trình bày trên khuơng nh c. Khuơng nh c là m t h th ng g m 5 dịng k và 4 khe song song cách đ u nhau tính t dư i lên. V i 5 dịng 4 khe, khuơng nh c khơng đ đ ghi các đ cao nên đ di n t nh ng đ cao hơn khuơng nh c s dùng các dịng k ph ng n cho t ng n t. Các dịng k ph đư c đ t trên ho c dư i khuơng nh c. V ch và khe ph bên trên khuơng g i tên theo th t t dư i lên, v ch và khe ph bên dư i khuơng g i tên theo th t t trên xu ng. * Cách ghi các n t nh c trong khuơng nh c: Các n t nh c đư c ghi nhi u v trí khác nhau trên khuơng nh c đ xác đ nh đ cao, nhưng bao gi thân n t nh c cũng ph i trên dịng ho c khe. trên dịng, thân n t đư c c t ngang chính gi a, trong
- 13 khe thân n t khơng đư c ch m vào các dịng. Nh ng n t nh c n m ph n v ch ph cũng ph i ghi đúng v trí đã nĩi, khơng bao gi dùng m t ho c m t nhĩm v ch ph chung cho hai âm đi li n nhau. Ví d : Khi ghi t ng n t r i nhau, n t nh c thư ng v trí t khe th 2 tr xu ng đuơi n t nh c quay lên, n t nh c t khe th 3 tr lên đuơi n t vi t quay xu ng. Riêng n t nh c n m trên dịng k th 3 cĩ th quay lên ho c xu ng tùy ý theo giai đi u đi lên ho c đi xu ng Ví d : 1.2.3. Khĩa nh c Là ký hi u ghi đ u khuơng nh c đ ch đ nh tên các n t nh c, đ ng th i xác đ nh v trí cao đ c a chúng trong hàng âm c a h th ng nh c. Cĩ ba lo i khố nh c thư ng dùng: Khố son dịng 2, Khố đơ dịng 3, Khố pha dịng 4. 1.2.3.1 Khố son xác đ nh âm son c a quãng 8 th nh t n m trên dịng k th hai c a khuơng nh c. Căn c vào khố son dịng 2 th t c a 7 âm cơ b n đư c s p x p như sau: ðƠ 1 RÊ MI FA SOL LA XI ðƠ 2 1.2.3.2 Khố Pha xác đ nh âm pha c a quãng 8 nh (f) n m trên dịng th tư c a khuơng nh c. Căn c vào khố Pha dịng 4 v trí c a 7 âm cơ b n đư c s p x p như sau: FA SOL LA XI ðƠ RÊ MI FA 1 1.2.3.3 Khố ðơ Altơ xác đ nh âm đơ quãng 8 th nh t n m trên dịng th ba c a khuơng nh c. Căn c vào khố ðơ dịng 3 v trí c a 7 âm cơ b n đư c s p x p như sau: 1 2 ðƠ RÊ MI FA SOL LA XI ðƠ ð cao tương quan gi a ba lo i khố: C 1 C 1 C 1
- 14 1.2.4. D u tăng giá tr đ dài Trong nhi u trư ng h p, nh ng n t nh c đã cĩ v n khơng đ đáp ng nh ng yêu c u th hi n đ dài c a âm thanh, ngư i ta ph i b sung b ng nhi u hình th c v i nhi u ký hi u tăng thêm đ dài. 1.2.4.1 . D u n i (d u liên k t) D u n i là m t hình vịng cung n i li n hai ho c nhi u n t cĩ cùng đ cao tuy t đ i c nh nhau. ð dài chung b ng t ng đ dài c a các n t cĩ d u n i đi kèm. Ví d : Ư C MƠ NGÀY MAI (trích) 1.2.4.2 . D u ch m dơi D u ch m dơi là d u ch m nh đ t bên ph i c nh n t nh c làm tăng thêm n a đ dài s n cĩ. Ví d : HÀNH KHÚC ð I THI U NIÊN TI N PHONG H CHÍ MINH (trích) D u ch m th hai cĩ giá tr b ng n a đ dài d u ch m th nh t. D u ch m dơi cĩ th dùng cho c d u l ng. Ví d : 1.2.4.3 . D u mi n nh p (d u ngân t do, d u ch m lưu) Là m t hình vịng cung gi a cĩ m t d u ch m. D u này đ t trên hay dư i n t nh c ho c d u l ng cho phép t do x lý đ dài c a n t nh c, d u l ng đĩ tuỳ theo s thích và ý đ th hi n mà khơng ph thu c vào giá tr quy đ nh cho n t nh c ho c d u l ng đĩ.
- 15 Ví d : 1.2.5. D u l ng L ng là th i gian ng ng vang c a âm thanh, là kho nh kh c im l ng, là s ng ng ngh trong âm nh c. L ng cũng là m t lo i ch t li u dùng trong c u trúc âm nh c. Th i gian im l ng trong âm nh c đư c xác đ nh b ng các d u l ng. D u l ng cũng đư c qui đ nh đ dài và g i tên d a vào các n t nh c. l ng trịn: l ng tr ng: l ng đen: l ng đơn: l ng kép: l ng mĩc tam: l ng mĩc t D u ch m, d u ngân t do cũng đư c dùng v i các d u l ng và cũng cĩ hi u l c tương t như v i các n t nh c. 1) 2) D u l ng cũng đư c dùng bình thư ng trong các chùm n t đ c bi t như các n t cùng giá tr . Khi mu n l ng c 1 nh p cĩ th dùng d u l ng tr ng. 1.2.6. Nh ng hình th c phân chia đ c bi t c a các giá tr đ dài Các n t nh c bình thư ng cĩ th phân đơi, n t nh c cĩ ch m cĩ th phân ba. Phân đơi n t nguyên và phân ba n t cĩ ch m là cách phân chia cơ b n c a các giá tr đ dài. Bên c nh cách phân chia cơ b n cịn cĩ nh ng hình th c phân chia đ c bi t. 1.2.6.1 . Chùm n t phân chia đ c bi t t m t n t nguyên Chùm ba: ðây là hình th c đem chia ba m t n t nguyên thay cho s chia hai. Chùm 5: Là hình th c đem m t n t nguyên chia thành 5 ph n b ng nhau thay cho s chia 4.
- 16 Ngồi ra cịn cĩ chùm 6, chùm 7, chùm 9 1.2.6.2 . Chùm n t phân chia đ c bi t t m t n t cĩ ch m Chùm 2. ðây là hình th c đem m t n t cĩ ch m chia 2 thay cho s chia 3. Chùm 4. ðây là hình th c đem m t n t cĩ ch m chia 4 thay cho s chia 3. Ngồi ra cịn cĩ chùm 7, 10 1.2.7 . Nh ng ký hi u và quy ư c vi t t t Trong ghi chép nh c đ gi m b t vi c ghi chép b ng n t nh c ngư i ta dùng nhi u ký hi u quy ư c vi t t t. 1.2.7.1 . D u quay l i (d u nh c l i) Là ký hi u ch đ nh m t đo n nh c đư c nh c l i hai l n. Ví d : N u nh c l i l n hai cĩ thay đ i thì s d ng khung thay đ i. Ví d : TRÊN CON ðƯ NG ð N TRƯ NG (trích) Ngơ M nh Thu 1.2.7.2. D u h i. (d u segno) Là d u hi u dùng đ ch đ nh vi c nh c l i m t b ph n c a tác ph m. ði cùng v i d u cĩ th cĩ thêm ch D.C (Da capo) và Fine. Ví d :
- 17 Khi yêu c u ph i l p l i nhi u hơn n a và l n tr l i cu i cùng cĩ b b t m t đo n nh c gi a bài ngư i ta dùng d u (coda) Ví d : * D u nh c l i t ng nh p, d u này đ t trong m t ơ nh p. * D u nh c l i m t âm hình trong m t nh p. 1.3. ð vang (cư ng đ ) ð vang là s c ngân m nh y u c a âm thanh. V m t v t lý biên đ c a dao đ ng quy t đ nh đ vang. ð vang thư ng đư c ch đ nh b ng m t s t ti ng Ý thơng d ng nhi u nư c. Nh ng t đĩ đư c vi t t t, ghi dư i khuơng nh c g i chung là s c thái. Chúng cĩ hi u l c ch đ nh đ vang cho c đo n nh c ho c m t s nh p. 1.3.1. Ký hi u ch s c thái Ký hi u Ýnghĩa Piano (p) nh , y u . Pianissimo(pp) r t nh . Mezzopiano(mp) hơi nh . Mezzoforte(mf) hơi m nh. Forte(f) m nh. Fortissimo(ff) r t m nh M nh d n, to d n lên. Nh d n Crescendo (cresc) To lên Poco a poco To d n lên Diminuedo ( dim) Nh đi Ký hi u ch s c thái thư ng hay đư c ký hi u b ng ti ng Ý, nhi u qu c gia khác nhau thì ký hi u ch s c thái cịn đư c s d ng b ng nhi u ngơn ng vi t khác nhau.
- 18 Ví d : ANH V N HÀNH QUÂN (trích) 1.3.2. Nh n, ng t * Ng t và ký hi u ng t (.), (v) và ( ). Ng t là cách th hi n các âm tách r i nhau ra, ký hi u ng t đư c ghi trên hay dư i n t nh c. Ví d : * D u nh n (>): Nh n là cách x lý đ vang m t âm cho n i b t hơn các âm khác. D u nh n đư c ghi trên ho c dư i n t nh c. Ví d : QUÊ EM (trích) 1.3.3. D u luy n Ngư c v i ng t là luy n, đây là cách th hi n các âm quy n ch t v i nhau. D u luy n là m t hình vịng cung dùng đ n i 2 ho c nhi u âm cĩ đ cao khác nhau đ ch đ nh ph n luy n c a các âm đĩ l i. Trong nh c hát d u luy n n i chung các n t vào m t l i ca.
- 19 Ví d : 1) 2) 1.3.4. Âm tơ đi m Âm tơ đi m là nh ng âm hình giai đi u b sung, tơ đi m cho các âm chính c a giai đi u. ð dài c a các âm tơ đi m đư c tính vào đ dài c a âm đ ng trư c nĩ ho c vào âm mà nĩ tơ đi m. Trong tác ph m âm tơ đi m đư c ghi b ng nh ng n t nh . Ví d BÀI CA BÊN CÁNH VÕNG (trích) Ngồi ra cịn cĩ các ký hi u ch s c thái khác như: Âm v ( ), láy chùm ( ), láy r n ( ) Nh ng ký hi u này thư ng g p trong các tác ph m khí nh c. Láy chùm Láy r n
- 20 Chương 2 NH P ðI U CÁC LO I NH P – NH P ð 2.1. Nh p đi u, các lo i nh p 2.1.1 . Nh p đi u Nh p đi u là m i quan h v đ dài gi a các âm n i ti p nhau. Nh ng âm thanh này n i ti p nhau m t cách cĩ t ch c đ cùng v i đ cao chúng xây d ng nên hình tư ng âm nh c. Trong âm nh c nh p đi u k t h p ch t ch v i đ cao c a âm thanh khơng th tách r i. Tuy nhiên xét cho cùng nh p đi u là cơ b n vì thơng qua tình c m con ngư i nh p đi u tr thành linh h n c a âm nh c. Hình nh p đi u (hình ti t t u): Nh ng nhĩm n t cĩ t ch c đ dài gi ng ho c g n gi ng nhau xu t hi n liên t c trong m t b ph n hay tồn b tác ph m đư c g i là hình ti t t u. Ví d : BÀI CA ðI H C Ca khúc trên đư c xây d ng và phát tri n t m t âm hình ti t t u . [ Hình ti t t u cĩ m t v trí quan tr ng trong c u trúc tác ph m. Nh p đi u hình thành t nh ng ho t đ ng c a con ngư i: hơi th , nh p tim, bư c đi và nh ng ho t đ ng khác. Chính nh p đi u quy t đ nh khơng khí c a m t tác ph m âm nh c và tr c ti p tác đ ng vào tâm sinh lý ngư i nghe. 2.1.2. Nh p * Tr ng âm: Trong âm nh c s n i ti p các âm thanh v i nh ng phách cĩ th i gian b ng nhau t o nên s chuy n đ ng nh p nhàng c a âm nh c. Trong s chuy n đ ng nh p nhàng đĩ cĩ m t s âm thanh n i lên m nh hơn. Nh ng âm thanh này g i là
- 21 tr ng âm ( >). Nh ng phách cĩ tr ng âm g i là phách m nh. Nh ng phách khơng cĩ tr ng âm g i là phách nh . Ví d : * Ti t nh p. S n i ti p đ u đ n theo quy lu t c a các phách m nh và phách nh g i là ti t nh p. Phách trong ti t nh p cĩ th đư c th hi n b ng các đ dài khác nhau. Do v y s th hi n các phách c a ti t nh p b ng m t đ dài nh t đ nh g i là lo i nh p. * Nh p là chu kỳ c a s tu n hồn c a phách m nh và phách nh v i giá tr đ dài xác đ nh cho m i phách. Nh p b t đ u t phách m nh và k t thúc trư c khi xu t hi n phách m nh m i . * S ch nh p: Là phân s ghi đ u b n nh c, s trên c a phân s (t s ) ch s phách trong m t nh p, s dư i c a phân s ch đ dài c a m i phách b ng m t ph n bao nhiêu n t trịn, b ng cách l y n t trịn chia cho s dư i (m u s ). Ví d : 1) Nh p 2 cĩ 2 phách trong m t nh p, phách đư c tính b ng n t đen. 4 2) Nh p 3 cĩ 3 phách trong m t nh p, phách đư c tính b ng mĩc đơn. 8 3) Nh p 4 cĩ 4 phách trong m t nh p, phách đư c tính b ng n t đen. 4 S ch nh p khơng vi t theo ki u phân s mà ghi s trên s dư i và ghi m t l n đ u khuơng nh c th nh t ngay sau khố nh c và hố bi u n u tác ph m ch dùng m t lo i nh p. Ví d : QUÊ TƠI NGƯ I MI N NAM
- 22 Trong tác ph m n u cĩ s thay đ i v nh p thì s ch nh p m i đư c ghi đ u đo n nh c đã thay đ i lo i nh p ngay sau v ch nh p kép. Ví d : HOA THƠM BƯ M LƯ N (trích) * Ơ nh p: Trong b n nh c đư c chia thành nhi u ơ nh ch a n t nh c, đo n nh c t phách m nh này sang phách m nh ti p theo g i là ơ nh p.
- 23 Ví d : > > > > Ơ nh p * V ch nh p: Trong ghi chép nh c các ơ nh p cách nhau b ng m t v ch th ng đ ng c t ngang khuơng nh c, v ch này g i là v ch nh p. V ch nh p đ t trư c các phách m nh. Ví d : V ch nh p * Nh p l y đà (nh p thi u): Cĩ nh ng b n nh c khơng b t đ u b ng phách m nh, do đĩ ơ nh p đ u s khơng đ phách, g i là nh p l y đà (nh p thi u) thơng thư ng ơ nh p cu i cũng là thi u. Nh p l y đà cĩ th là: Thi u c phách m nh. Ví d : Thi u ph n đ u c a phách m nh. Ví d : KHĂN QUÀNG TH M MÃI VAI EM (trích) Ch cĩ m t ph n phách nh sau cùng. Ví d : EM YÊU HỒ BÌNH (trích)
- 24 * V ch nh p kép: Khi k t thúc m t đo n nh c hay tồn b tác ph m ngư i ta thư ng dùng v ch nh p kép. Ví d : MÈO ðI CÂU CÁ (trích ) 2.1.3. Các lo i nh p V i các d ng phách khác nhau, v i giá tr đ dài qui đ nh cho m i phách khác nhau, nh p đư c phân đ nh thành nhi u lo i. Cĩ 3 lo i nh p chính đĩ là: nh p đơn, nh p kép (nh p ph c) và nh p h n h p. 2.1.3.1 . Nh p đơn Nh p đơn là lo i nh p cĩ 2 ho c 3 phách v i phách th nh t là phách m nh, các phách cịn l i là phách nh . Trong t ng ơ nh p đ dài c a phách thư ng đư c phân nhĩm. Ví d : 1) Lo i nh p 2 4 > > > > > 2) Lo i nh p 3 4 > > > > > 3) Lo i nh p 2 8 > > > > >
- 25 4) Lo i nh p 2 ¢ 2 > > > > > 5) Lo i nh p 3 8 > > > > > Ngồi ra cịn cĩ các lo i nh p đơn khác nhưng ít g p như: Cách đánh nh p 2 phách 1 2 Cách đánh nh p 3 phách 1 3 2 Hư ng chuy n đ ng c a phách m nh (phách 1) luơn theo chi u đi xu ng. 2.1.3. 2. Nh p ph c (nh p kép) Là lo i nh p đư c k t h p b i 2, 3 ho c 4 nh p đơn cĩ cùng s ch nh p. Do m i nh p đơn cĩ m t tr ng âm, nên nh p kép cĩ s tr ng âm b ng t ng s tr ng âm c a các nh p đơn đã k t h p. Tuy nhiên ch cĩ tr ng âm c a nh p đơn th nh t là gi nguyên hi u l c nên đư c coi là phách m nh, tr ng âm c a nh p đơn sau gi m hi u l c tr thành phách m nh v a. Ví d : KHÁT V NG MÙA XUÂN (trích) Mơ Da
- 26 ðo n nh c này đư c vi t nh p 6 (do 2 nh p đơn 3 h p thành), cĩ phách 1 là phách 8 8 m nh (phách m nh c a nh p đơn 3 th nh t) phách 2,3 là phách nh . Phách 4 là phách 8 m nh v a (phách m nh c a nh p đơn th hai) phách 5, 6 là phách nh . Ví d : ANH PHI CƠNG ƠI (Trích) ðo n nh c này đư c vi t nh p C ( 4 ), do hai nh p đơn 2 h p thành, cĩ phách 4 4 1 là phách m nh (phách m nh nh p đơn 2 th nh t) phách 2 là phách nh . Phách 3 là 4 phách m nh v a (phách m nh c a nh p đơn 2 th hai) phách 4 là phách nh . 4 Ngồi ra cịn cĩ các lo i nh p ph c khác ít g p như: . Ví d : Nh p 9/8 . Ví d : Nh p 6/4 Cách đánh nh p 4 phách 1 4 3 2 Nh p 6 cĩ th s d ng cách đánh nh p 2 nhưng ph i th hi n đ ng tác uy n 8 4 chuy n, nh p nhàng. 2.1.3.3 . Nh p h n h p Là lo i nh p k t h p nh ng nh p đơn (2 ho c 3 phách) cĩ s phách khác nhau nhưng giá tr đ dài m i phách b ng nhau, ta cĩ các d ng nh p như:
- 27 Ví d : ðI U HÁT BU N (trích) B n nh c này do hai nh p đơn 3 và 2 h p thành cĩ 5 phách trong m t nh p, 4 4 phách cĩ giá tr b ng m t n t đen. Phách 1 là phách m nh (phách m nh c a nh p đơn 3 th nh t) phách 2, 3 là phách nh . Phách 4 là phách m nh v a (phách m nh c a nh p 4 đơn 2 th hai) phách 5 là phách nh . 4 2.1.4. Nh p đ Là t c đ qui đ nh trư c cho s chuy n đ ng c a nh p phách cho ngư i th hi n ho c nh c sĩ vi t tác ph m âm nh c. Phách và nh p cĩ khi chuy n đ ng nhanh, cĩ khi chuy n đ ng ch m. Các n t nh c l i ch cĩ giá tr tương đ i v m t th i gian. Vì v y, mu n ngư i bi u di n th hi n đúng ý tư ng c a ngư i sáng tác thì c n qui đ nh nh p đ cho tác ph m âm nh c. Nh p đ đư c ch đ nh b ng nh ng thu t ng vi t trên khuơng nh c, ngay đ u tác ph m ho c m t chương, m t đo n. Nh ng th ât ng ch nh p đ thơng d ng thư ng là nh ng t ti ng Ý. T t nhiên, m i nư c ngư i ta cịn dùng c ti ng nư c mình. Nh p đ đư c chia thành 3 nhĩm chính: * Nh p đ ch m: * Nh p đ v a Largo R t ch m Andante Ch m v a Lento Ch m rãi Andantino Hơi ch m Adagio Ch m Moderato V a ph i Gravo N ng n * Nh p đ nhanh Allegro Nhanh Vivace R t nh n nh p Presto R t nhanh Ho c m t s các ký hi u khác như: A tempo tr v t c đ cũ Rallentando (Rall) Ch m l i Ritenuto (Rit) Hãm l i, ch m d n Prestissimo Nhanh hơn, h i h Molto Allegro R t nhanh
- 28 Ví d : TR V SU RI EN TO (trích) Ví d : Ví d : BÀI CA H U NGH (trích) 2.2. ð o phách ngh ch phách ð o phách và ngh ch phách là hi n tư ng thay đ i v trí tr ng âm trong nh p. Trong s bình thư ng đ u đ n đ t nhiên xu t hi n cái khơng bình thư ng s t o nên nh ng hi u qu m i cho nh p đi u. 2.2.1. ð o phách Là hi n tư ng m t âm b t đ u vang lên t phách nh ngân dài sang phách m nh, ho c b t đ u t ph n nh c a phách trư c sang ph n m nh c a phách sau. M t âm vang lên bao gi cũng đư c nh n vào ph n đ u, do đĩ ch nh n bình thư ng trong nh p khơng đư c gi đúng và s xu t hi n s m hơn ho c mu n hơn. Căn c vào thành ph n hai b ph n h p thành, đ o phách l i đư c chia ra: đ o phách cân, đ o phách khơng cân. 2.2.1.1. ð o phách cân: Ph n thu c phách trư c và ph n thu c phách sau cĩ giá tr đ dài b ng nhau.
- 29 Ph n thu c phách m nh và ph n thu c phách nh cĩ giá tr đ dài b ng nhau 2.2.1.2. ð o phách khơng cân: Ph n thu c phách trư c dài hơn ph n thu c phách sau. Ph n thu c phách sau dài hơn ph n thu c phách trư c. Hi n tư ng đ o phách xu t hi n khá nhi u trong các tác ph m âm nh c và đã t o ra nh ng hi u qu m i l cho ngư i nghe . Ví d : DÀN ð NG CA MÙA H (trích) Ví d : ðƯ NG CHÚNG TA ðI (trích)
- 30 ðo n nh c trên xu t hi n hàng lo t nh ng hi n tư ng đ o phách ngay đ u m i ơ nh p t o ra s l c quan m nh m trong tác ph m. 2.2.2. Ngh ch phách Là hi n tư ng cĩ d u l ng phách m nh, phách m nh v a ho c ph n m nh c a 1 phách. Hi u qu c a ngh ch phách g n tương t như đ o phách. Căn c vào hai ph n thu c hai phách trư c sau mà cĩ các hình th c gi ng như đ o phách. Ví d : LÝ C U KHÚC Dân ca 2.3. Nguyên t c phân nhĩm các n t nh c trong ký âm Vi c ký âm n u ch cĩ yêu c u ghi các n t nh c đúng v trí, đúng giá tr đ dài thơi thì chưa đ mà cĩ thêm yêu c u ghi th nào cho d đ c, d th hi n, vì v y c n th c hi n theo m t s nguyên t c sau: * Ph i đ m b o phân bi t các n t nh c thành t ng phách. Ngư i ta thư ng dùng v ch ngang n i các n t đ g p nh ng đ dài nh thành t ng nhĩm, g i là v ch ngang trư ng đ . Ví d : 1) 2) * Nh ng n t dài b ng 2, 3 , 4 phách trong m t nh p đư c dùng r ng rãi, khơng vì nguyên t c phân bi t t ng phách mà ghi thành các n t cĩ giá tr nh b ng m t phách r i dùng d u n i .
- 31 Ví d : * D u l ng cũng đư c phân nhĩm và vi t g n nhau như cách vi t các n t. Ví d : * Phân nhĩm cho ký âm trong thanh nh c. M t s n t ng vào m t l i ca thì nh ng n t này h p thành nhĩm, bên dư i dùng d u luy n. N u trong nhĩm l i cĩ n i mĩc thì v n theo nguyên t c chung c a vi c n i mĩc. Ví d : 1) CỊ L (trích) 2) HOA THƠM BƯ M LƯ N (trích) M i n t nh c tương ng v i m t l i ca thì vi t tách r i n t nh c. Ví d : THI U NHI TH GI I LIÊN HOAN (trích)
- 32 Chương 3 QUÃNG 3.1. Khái ni m Quãng là s k t h p, và cũng là kho ng cách v đ cao gi a 2 âm phát ra đ ng th i ho c n i ti p nhau. ð l n c a quãng đư c tính b ng s lư ng các b c t o thành quãng. * Âm g c, âm ng n: Trong m t quãng, âm th p bao gi cũng đư c coi là âm g c, âm cao hơn là âm ng n. Ví d : * Quãng hịa âm và quãng giai đi u: Quãng k t h p gi a 2 âm phát ra đ ng th i là quãng hịa âm (quãng hịa âm đư c đ c t âm g c đ n âm ng n). Ví d : quãng 6 (mi – đơ); quãng 3 (fa – la); quãng 6 (đơ – la); quãng 5 (rê – la) Quãng k t h p hai âm phát ra n i ti p nhau là quãng giai đi u, quãng giai đi u cĩ th là quãng đi lên (đ c t âm g c đ n âm ng n), quãng giai đi u cĩ th là đi xu ng (đ c t âm ng n đ n âm g c nhưng ph i nĩi rõ hư ng đi xu ng). Ví d : A Quãng 6 đơ mi đi xu ng B Quãng 3 pha la đi lên C Quãng 5 mi la đi xu ng D Quãng 8 la la đi lên. * Tên quãng và ký hi u: Tên quãng là s b c n m trong quãng tính t âm g c đ n âm ng n, m i tên đư c tính m t b c. Quãng đư c ký hi u b ng ch s ch tên quãng. Ví d : Quãng 6 Quãng 6 Quãng 3 Quãng 3 Quãng 3 Quãng 7
- 33 * Tính ch t c a quãng: N u ch d a vào s b c đ g i tên thì tên g i đĩ chưa đ xác đ nh th c ch t tính ch t c a quãng. Vì v y, cùng v i tên g i, ph i căn c vào giá tr ch t lư ng quãng (s cung trong quãng) đ xác đ nh tính ch t c a quãng. Ví d : Quãng 2 trư ng cĩ 1 cung, quãng 2 th cĩ 0,5 cung, quãng 2 tăng cĩ 1, 5 cung, quãng 2 gi m cĩ 0 cung 3.2. Nh ng quãng cơ b n Quãng cơ b n là nh ng quãng đã hình thành khi k t h p 7 âm cơ b n v i nhau. Ta cĩ nh ng quãng sau: Quãng 1 đúng là quãng 1 cĩ 0 cung: Ký hi u vi t t t 1ð Quãng 2 th là quãng 2 cĩ 0,5 cung: 2t Quãng 2 trư ng là quãng 2 cĩ 1 cung: 2T Quãng 3 th là quãng 3 cĩ 1, 5 cung: 3t Quãng 3 trư ng là quãng 3 cĩ 2 cung: 3T Quãng 4 đúng là quãng 4 cĩ 2,5 cung: 4ð Quãng 5 đúng là quãng 5 cĩ 3,5 cung: 5ð Quãng 6 th là quãng 6 cĩ 4 cung: 6t Quãng 6 trư ng là quãng 6 cĩ 4,5 cung: 6T Quãng 7 th là quãng 7 cĩ 5 cung: 7t Quãng 7 trư ng là quãng 7 cĩ 5,5 cung: 7T Quãng 8 đúng là quãng 8 cĩ 6 cung: 8ð Ví d : 3.3. Các quãng tăng, gi m 3.3.1. Quãng tăng, quãng tăng kép M r ng các quãng đúng ho c quãng trư ng thêm 0,5 cung cromatic ta cĩ quãng tăng, m r ng quãng tăng thêm 0,5 cung cromatic ta s cĩ quãng tăng kép. Ví d : 3.3.2 . Quãng gi m, quãng gi m kép Thu h p các quãng đúng ho c quãng th vào 0,5 cung cromatic ta s cĩ quãng gi m. Thu h p thêm quãng gi m 0,5 cung cromatic ta s cĩ quãng gi m kép. Ví d : * Chú ý: khơng cĩ quãng 1 gi m
- 34 3.4. Quãng đơn, quãng kép 3.4.1 . Quãng đơn Quãng đơn là nh ng quãng n m trong ph m vi m t quãng 8 đúng. T t c các quãng cơ b n đ u là quãng đơn. Ví d : 3.4.2 . Quãng kép Quãng kép là nh ng quãng r ng hơn m t quãng 8 đúng. Cĩ th coi quãng kép chính là m t quãng đơn k t h p v i m t hay nhi u quãng 8 đúng. M i quãng đơn đ u cĩ th k t h p thêm quãng 8 đúng đ thành quãng kép. Trong ph m vi 2 quãng 8 đúng, quãng kép cũng đư c g i tên theo s b c n m trong quãng. Ví d : 3.5. ð o quãng 3.5.1 . Khái ni m ð o quãng là vi c chuy n âm ng n thành âm g c, âm g c thành âm ng n b ng cách chuy n âm ng n xu ng 1 quãng 8, chuy n âm g c lên 1 quãng 8. Ho c đ ng th i chuy n đ o c hai âm đĩ lên, xu ng 1 quãng 8 đúng và cĩ th ti n hành qua m t ho c nhi u quãng 8 đúng. K t qu là s cĩ m t quãng m i. Ví d : (1) âm ng n chuy n thành âm g c. (2) âm g c chuy n thành âm ng n. (3) âm ng n chuy n thành âm g c, âm g c chuy n thành âm ng n. 3.5.2. Tính ch t Trong đ o quãng đơn cũng như đ o quãng kép, tính ch t c a quãng đ o so v i quãng nguyên như sau: Quãng đúng đ o thành quãng đúng. Quãng trư ng đ o thành quãng th . Quãng th đ o thành quãng trư ng. Quãng tăng (tăng kép) đ o thành quãng gi m (gi m kép). Quãng gi m (gi m kép) đ o thành quãng tăng (tăng kép).
- 35 Ví d : 3.6. Quãng trùng Quãng trùng hình thành trên cơ s c a âm trùng, đây là nh ng quãng như nhau nhưng ý nghĩa và tính ch t khác nhau. Cĩ hai lo i quãng trùng: Quãng trùng gi nguyên tên và tính ch t: ðây là quãng cĩ hai âm đ u bi n đ i trùng nhưng s b c gi nguyên, nên tên và tính ch t khơng thay đ i. Ví d : Quãng trùng khác tên: Do cĩ m t ho c hai âm bi n đ i trùng nhưng s b c thay đ i nên khác tên và tính ch t. Ví d : 3.7. Tính ch t thu n ngh ch M t quãng, dù là quãng hịa âm hay quãng giai đi u khi vang lên, cĩ th gây cho tai nghe c m giác êm ái, thu n tai ho c gây c m giác gay g t, khĩ ch u. Các quãng đư c phân đ nh thành quãng thu n và quãng ngh ch. 3.7.1. Quãng thu n Các quãng thu n g m cĩ 2 lo i: 3.7.1.1 Quãng thu n hồn tồn: g m các quãng 1 đúng, 5 đúng, 8 đúng và m t s trư ng h p c a quãng 4 đúng. Quãng thu n hồn tồn cĩ hai âm hồ h p v i nhau hồn tồn, tuy nhiên khi nghe l i nh n th y quãng này “r ng”, n u đi li n v i nhau nghe nhàm chán. Ví d : 3.7.1.2 Quãng thu n khơng hồn tồn: g m các quãng 3T, 3t, 6T, 6t. Quãng thu n khơng hồn tồn cĩ nh ng âm tương đ i hồ h p nhưng nghe đ m đà, cĩ màu s c, lo i này đư c dùng r ng rãi khơng h n ch .
- 36 Ví d : 3.7.2. Quãng ngh ch Quãng ngh ch g m các quãng 2 (trư ng, th ), 7 (trư ng, th ) và t t c các quãng tăng gi m khác. Ví d : Quãng ngh ch cĩ các âm khơng th hồ h p v i nhau, nghe khĩ ch u. Nh ng quãng ngh ch này địi h i ph i đư c chuy n đ n m t quãng thu n. Trong th c t n u ch nghe riêng m t quãng s khĩ nh n bi t đư c nĩ là thu n hay ngh ch. Nhưng m t quãng khi n m gi a m t chu i n i ti p c a nhi u quãng trong nh ng m i quan h c a m i gi ng đi u khác nhau, chúng s gây cho ngư i nghe c m giác thu n hay ngh ch th t s .
- 37 Chương 4 ðI U TH C 4.1. Khái ni m ði u th c chính là m t h th ng cĩ m t s âm nh t đ nh, đư c ch n l a và h p nh t l i trên cơ s các m i quan h gi a âm này v i âm khác và cĩ m t âm đư c g i là âm ch . ði u th c chính là phương ti n ch y u đ bi u hi n n i dung âm nh c. 4.1.1. Khái ni m v các nhân t c a đi u th c 4.1.1.1. Âm n đ nh âm ch . Khi nghe m t bài hát ho c phân tích m t b n nh c đơn gi n, ta cĩ th nh n th y trong nh ng âm thanh đư c dùng trong phách m nh, nh ng ch d ng ngh cĩ m t s âm đư c dùng đ n nhi u l n và cĩ v như nh ng đi m t a, nh ng ch t a cho giai đi u nh ng âm đĩ nghe yên tĩnh hơn nhưng âm khác, cĩ tính ch t n đ nh và đư c g i là nh ng âm n đ nh . Trong các âm n đ nh, cĩ m t âm nghe tĩnh nh t, cĩ tính ch t n đ nh nh t, đư c coi là ch t a chính, thư ng đư c dùng đ k t thúc giai đi u, âm đĩ đư c g i là âm ch . Ví d : LÀNG TƠI Tác ph m trên đư c vi t gi ng ðơ c a đi u th c trư ng, v i các âm n đ nh (đơ mi sol) đư c nh c l i nhi u l n. Âm ch (đơ) k t thúc giai đi u. 4.1.1.2 . Âm khơng n đ nh s c hút, âm d n. Cĩ tính ch t trái ngư c v i âm n đ nh là âm khơng n đ nh . Trong các âm khơng n đ nh cĩ m t âm khơng n đ nh nh t, mà khi vang lên, nĩ thư ng gây nên m t s địi h i ph i ti n sang âm ch . Âm gây nên s địi h i đĩ là âm d n. S địi h i c a âm d n ph i v âm ch s địi h i ph i chuy n m t âm sang âm khác trong m i
- 38 quan h gi a các âm đư c g i là s c hút. Vi c chuy n m t âm sang âm khác trên cơ s s c hút đư c g i là gi i quy t. Ví d : CÂU HỊ BÊN B HI N LƯƠNG (trích) Âm d n Chú ý: Khi nĩi đ n âm n đ nh hay khơng n đ nh ph i hi u là nĩi v m i quan h gi a chúng v i nhau trong cùng m t h th ng. Vì v y, m t âm n đ nh h th ng này cĩ th l i là âm khơng n đ nh h th ng khác. 4.1.2 . Các b c c a đi u th c M i lo i đi u th c ch s d ng m t s âm nh t đ nh. Trong âm nh c dân t c, dân ca m t s vùng dùng đi u th c cĩ 4 âm, 5 âm. Nh c c truy n c a Vi t Nam đư c sáng tác t nhi u đi u th c 5 âm. H th ng đi u th c đang đư c nghiên c u là lo i đi u th c 7 âm. * Tên b c và ký hi u các b c c a đi u th c đư c ký hi u b ng s La mã s p x p theo tr t t đ cao đi lên: I II III IV V VI VII * Các b c cĩ tên g i và ký hi u theo ch c năng: B c I là âm ch Ký hi u T B c II là âm d n xu ng. “ SII B c III là âm trung. “ DTIII B c IV là âm h át “ S B c V là âm át “ D B c VI là âm h trung. Ký hi u TSVI B c VII là âm d n lên “ DVII ð i v i đi u th c th các ký hi u ch c năng này đư c ghi b ng ch cái thư ng (t, s II, dtIII, s, d, tsVI, dVII). * Ý nghĩa tên g i các b c: Âm ch , âm h át và âm át là nh ng b c chính c a đi u th c, cĩ quan h m t thi t v i nhau. Âm ch , âm h át, và âm át cũng chính là âm g c c a 3 h p âm quan tr ng nh t c a đi u th c vì cĩ đ 7 âm c a đi u th c n m trong chúng. Ví d : Âm b c III đư c g i là âm trung vì nĩ n m gi a T và D và cùng v i các âm này h p thành 1 h p âm 3 trên b c ch , đây cũng là âm quan tr ng nh t đ xác đ nh đi u th c. Âm b c VI (h trung) n m gi a S và T ít quan tr ng. Âm d n nĩi chung là âm ch u s c hút v ch trong ti n hành giai đi u.
- 39 Ví d : 4.2. Gi ng, gam 4.2.1 . Gi ng, đi u tính Gi ng là đi u th c đã đư c xác đ nh v trí đ cao nh t đ nh căn c vào đ cao âm ch . ði u th c nào cũng cĩ m t s lư ng gi ng khá l n (12 gi ng, chưa k nh ng gi ng cĩ âm ch là nh ng âm trùng). Gi ng đư c g i tên b ng âm ch cùng v i tên đi u th c như: đơ trư ng, rê th , la th Gi ng đư c ký hi u b ng ch cái tên âm ch vi t hoa (đ i v i gi ng trư ng) và vi t thư ng (đ i v i gi ng th ) cùng v i tên đi u th c như: D dur, a moll, E dur, F majeur ði u tính là t ng h p các m i quan h gi a các b c trong m t đi u th c ho c m t gi ng. Ho c nĩi m t cách khác, hi u qu do các m i quan h y t o ra cho m t nét nh c, m t tác ph m đư c g i là đi u tính. Ta cĩ th nĩi đi u tính trư ng, đi u tính th 4.2.2. Gam Gam là s s p x p các âm c a m t gi ng theo tr t t đ cao đi lên ho c đi xu ng, t âm ch t i âm ch . Ví d : Gam C dur Gam thư ng đư c dùng đ gi i thi u gi ng, cũng cĩ th dùng gam c a m t gi ng m u đ gi i thi u đi u th c. Ví d : Gam C dur trên đư c dùng đ gi i thi u gi ng C dur và cũng cĩ th dùng đ gi i thi u di u th c trư ng t nhiên. Gam cĩ th vi t v i các âm b t kỳ nhĩm quãng tám nào, dùng b t kỳ lo i khĩa nào, th c ch t v n ch là m t. 4.3. ði u th c trư ng, gi ng trư ng 4.3.1 . Khái ni m và các hình th c c a đi u th c trư ng 4.3.1.1. Khái ni m ði u th c trư ng là m t đi u th c 7 âm, cĩ âm ch và âm trung (b c I và b c III) cách nhau m t quãng 3 trư ng, âm ch (b c I), âm trung (b c III) và âm át (b c V) hình thành m t h p âm ba trên âm ch là m t h p âm 3 ba trư ng.
- 40 Ví d : ði u th c trư ng cũng như gi ng trư ng thư ng đư c ký hi u b ng các ch “dur” (ð c) ho c “majeur” (Pháp) ghi sau ch cái ch tên âm ch vi t hoa như: C dur, F dur, G dur 4.3.1.2 . Các hình th c c a đi u trư ng. ði u th c trư ng cĩ 3 hình th c: 4.3.1.2.1 ði u th c trư ng t nhiên C u t o: Gam ðơ trư ng mang tính cách tiêu bi u đư c dùng gi i thi u đi u trư ng t nhiên. Ví d : + Ký hi u = 1 cung; = 0,5 cung 4.3.1.2.2 ði u th c trư ng hịa âm (hịa thanh). ði u trư ng hình th c hịa âm khác v i trư ng t nhiên b c VI đư c h xu ng 1/2 cung cromatic. Ví d : V i b c VI giáng, b c này ch cịn cách b c V là 0,5 cung và quãng 2 hình thành gi a b c VI và b c VII thành quãng 2 tăng. 4.3.1.2.3 ði u th c trư ng giai đi u. Trư ng giai đi u khác v i trư ng t nhiên là khi giai đi u đi xu ng b c VII và b c VI s đư c giáng xu ng ½ cung cromatic. Như v y, khi đi lên là các b c trong hình th c t nhiên, ch khi đi xu ng b c VII và b c VI m i giáng xu ng ½ cung cromatic. Ví d : 4.3.2 . Gi ng trư ng thu c h th ng d u thăng T gi ng ðơ trư ng l y âm b c V làm âm ch cho gi ng ti p theo, ta s cĩ gi ng Son trư ng. Trong gi ng Son trư ng âm pha ph i tăng lên n a cung cho phù h p v i cơng th c c u t o c a gi ng trư ng t nhiên (b c VII và b c I ch là n a cung).
- 41 Son trư ng (G dur) Ti p đĩ n u c ta l y b c V c a gi ng trư c làm ch âm gi ng sau, ta s cĩ t t c các gi ng trư ng cĩ hố bi u thăng tăng d n. Các d u thăng xu t hi n tu n t theo quãng 5 đi lên. Các gi ng trư ng cĩ d u thăng theo th t sau: Son trư ng (G dur) Rê trư ng (D dur) La trư ng (A dur) Mi trư ng (E dur) Xi trư ng (H dur) Pha thăng trư ng (Fis dur) ðơ thăng trư ng (Cis dur) 4.3.3 . Gi ng trư ng thu c h th ng d u giáng T gi ng ðơ trư ng ta l y âm h át làm âm ch cho gi ng sau, ta s cĩ gi ng pha trư ng, xu t hi n âm b c IV b giáng xu ng cho phù h p v i c u trúc quãng c a gi ng trư ng. Gi ng F dur Ti p theo đĩ ta tu n t l y âm h át c a gi ng trư c làm âm ch cho gi ng sau, d n d n s cĩ t t c các gi ng trư ng cĩ hố bi u giáng tăng d n . Các d u giáng s xu t hi n tu n t theo quãng 4 đi lên. Các gi ng trư ng cĩ d u giáng theo th t sau:
- 42 Pha trư ng (F dur) Xi giáng trư ng (B dur) Mi giáng trư ng (Es dur) La giáng trư ng (As dur) Rê giáng trư ng (Des dur) Son giáng trư ng (Ges dur) ðơ giáng trư ng (Ces dur) 4.4. ði u th c th , gi ng th 4.4.1 . Khái ni m và các hình th c c a đi u th c th 4.4.1.1 . Khái ni m ði u th c th cũng là m t đi u th c 7 âm cĩ âm ch (I) và âm trung (III) cách nhau m t quãng 3 th , âm b c I, âm III và âm b c V hình thành m t h p âm ba trên âm ch là m t h p âm ba th . Ví d : ði u th c này đư c g i là th cũng do quãng 3 hình thành gi a b c I và III là quãng 3 th . ði u th c th cũng như gi ng th , thư ng đư c ký hi u b ng các ch moll (ð c) ho c mineur (Pháp) ghi sau ch cái ch tên âm ch vi t thư ng như: a mineur, e moll, f moll, h mineur 4.4.1.2 . Các hình th c c a đi u th c th ði u th c th cũng cĩ 3 hình th c : * ði u th c th t nhiên: ði u th c th t nhiên đư c gi i thi u thơng qua gam La th t nhiên.
- 43 Ví d : V i khung c u t o: Tên g i và các b c đi u th c th cũng gi ng như đi u th c trư ng, riêng b c VII l i g i là âm d n lên t nhiên, nĩ ch u s c hút qua 1 cung v âm ch . * Hình th c th hịa âm: ði u th c th hịa âm khác v i th t nhiên b c VII nâng lên 0,5 cung Cromatic. Ví d : V i b c VII thăng, b c này ch cịn cách âm ch 0,5 cung và đư c g i là âm d n; Quãng 2 hình thành gi a b c VI và b c VII cũng là quãng 2 tăng. Ví d : BÀI HÁT BA LAN Tác ph m trên vi t gi ng e moll hồ thanh, cĩ âm VII thăng (rê thăng). * Hình th c th giai đi u: Th giai đi u khác v i th t nhiên là khi giai đi u đi lên (đư c gi i thi u b ng gam đi lên) b c VI và VII đư c thăng lên 0,5 cung Cromatic. Khi giai đi u đi xu ng, các b c này tr l i bình thư ng như trong hình th c t nhiên. Ví d : CHI U NGO I Ơ MATXCƠVA
- 44 Tác ph m trên đư c vi t gi ng a moll giai đi u vì khi giai đi u đi lên cĩ âm b c VI, b c VII thăng (fa thăng, sol thăng). 4.4.2. Gi ng th thu c h th ng d u thăng Cũng như đi u th c trư ng các b c chuy n hĩa d n d n xu t hi n các gi ng th khác cĩ t m t d u thăng cho đ n 7 d u thăng. T gi ng La th , ta l y b c V c a gi ng trư c làm âm ch cho gi ng ti p theo ta s cĩ m t h th ng các gi ng th cĩ d u thăng. Mi th (e moll) Xi th (h moll) Pha thăng th (fis moll) ðơ thăng th (cis moll) Son thăng th (gis moll Rê thăng th (dis moll) La thăng th (ais moll) 4.4.3. Gi ng th thu c h th ng d u giáng Cũng như cách làm v i gi ng trư ng cĩ d u giáng, ta l y âm b c IV c a gi ng trư c làm âm ch cho gi ng ti p theo b t đ u t gi ng La th . Ta s cĩ h th ng các gi ng th cĩ t 1 đ n 7 d u giáng. Rê th (d moll)
- 45 Son th (g moll) ðơ th (c moll) Pha th (f moll) Xi giáng th (hes moll) ho c (b moll) Mi giáng th (es moll) La giáng th (as moll) 4.5. Gi ng song song, gi ng cùng tên, gi ng trùng 4.5.1. Gi ng song song Các gi ng trư ng và th cĩ s d u hĩa theo khĩa gi ng nhau g i là các gi ng song song. Các gi ng song song cĩ các thành ph n âm thanh gi ng nhau do v y, đây là quan h h hàng g n nh t. Nĩi cách khác, m t gi ng trư ng và m t gi ng th trong hình th c t nhiên, cùng s d ng nh ng âm gi ng nhau là hai gi ng song song. Ví d : C dur và a moll là hai gi ng song song. Âm ch c a gi ng trư ng cao hơn âm ch c a th song song m t quãng 3 th . Vì v y, khi cĩ m t gi ng trư ng ta cĩ th d dàng tìm ra m t gi ng th song song v i nĩ (Son trư ng mi th ; La trư ng Pha th ; Xi giáng trư ng Son th ) 4.5.2 . Gi ng cùng tên M t gi ng trư ng và m t gi ng th cĩ cùng m t âm ch là hai gi ng cùng tên. Ví d : Gi ng A dur và gi ng a moll là hai gi ng cùng tên cĩ cùng âm ch (la), cĩ b c I, II, IV, V gi ng nhau nhưng khác đi u tính, tính ch t và màu s c.
- 46 Gi ng C dur và c moll là hai gi ng cùng tên cĩ cùng âm ch (đơ), các âm b c I, II, IV, V gi ng nhau nhưng khác nhau v đi u tính, màu s c và tính ch t. 4.6. ði u th c trong âm nh c dân t c Trong dân ca nh c c Vi t Nam, đi u th c đư c s d ng thư ng khơng ph i là đi u th c 7 âm mà là đi u th c 5 âm, cĩ khi cũng là 3 4 âm. Các đi u th c 5 âm đư c các dân t c Vi t Nam s d ng là lo i đi u th c 5 âm thơng thư ng và cũng đư c s d ng trong âm nh c nhi u nư c khác trên th gi i. Năm âm c a nh ng h th ng này Vi t Nam t th i H u Lê đã đư c g i tên v i kho ng cách đ cao gi a các âm là: 4.6.1 ði u th c Cung Gi ng m u là ðơ cung 4.6.2 ði u th c Thương Gi ng m u là Rê thương 4.6.3 ði u th c Gi c Gi ng m u là Mi gi c 4.6.4 ði u th c Ch y Gi ng m u là Sol chu
- 47 4.6.5 ði u th c Vũ Gi ng m u là La vũ * Lưu ý: đi u th c Cung cĩ đ các âm hình thành m t h p âm ba ch là m t h p âm ba trư ng, đi u th c này cĩ màu s c c a đi u trư ng t nhiên. Vì v y cĩ th coi đi u th c này như đi u trư ng t nhiên nhưng khơng dùng các b c IV và VII. V i âm g c cĩ tính ch t âm ch , cũng cĩ đ các âm h p thành m t h p âm ba trên b c ch là m t h p âm ba th , đi u th c này cĩ màu s c c a th t nhiên. Cũng cĩ th coi đây là đi u th c th t nhiên nhưng khơng dùng các b c II Và VI V m t ký âm, các b n nh c vi t đi u th c 5 âm v n s d ng hố bi u c a gi ng trư ng, th cùng âm ch n u đư c vi t đi u cung ho c đi u thương. Ho c khơng ghi hố bi u mà ch ghi d u hố t i b c c n hố cịn nh ng b c khơng dùng thì khơng ghi. ða s các tác ph m âm nh c dân t c, nh ng bài hát dân ca đ u đư c vi t lo i đi u th c 5 âm. Ví d : CỊ L Thang âm c a bài Ví d : GÀ GÁY
- 48 Thang âm c a bài 4.7. Xác đ nh gi ng, chuy n gi ng, d ch gi ng 4.7.1 . Xác đ nh gi ng Mu n xác đ nh gi ng c a m t b n nh c hay m t đo n nh c, ta ph i căn c vào m t s y u t sau: Căn c vào s lư ng d u hố theo khố (hố bi u) đ xác đ nh b n nh c đư c vi t m t trong hai gi ng song song. V i các tác ph m thu c các đi u th c dân t c c n th n tr ng hơn. Các d u hố b t thư ng c a b n nh c hay đo n nh c đĩ cho ta bi t chính xác b n nh c đư c vi t hình th c hồ âm hay giai đi u. C u trúc c a giai đi u (cách ti n hành giai đi u). N u b n nh c cĩ giai đi u v k t khơng ph i là âm ch , h p âm k t cũng khơng ph i là h p âm ba ch , c n chú ý đ n cách ti n hành giai đi u khi v k t. Âm k t thúc c a b n nh c hay đo n nh c đĩ (thơng thư ng, âm m đ u và âm k t thúc c a b n nh c là âm ch . Tuy nhiên, cũng cĩ nhi u trư ng h p khơng ph i như v y, nh t là đ i v i nhi u bài dân ca). * Xác đ nh gi ng bài hát sau: CHÚC M NG B n nh c cĩ hố bi u 1 d u giáng cho bi t 2 gi ng: F dur và d moll. B n nh c khơng xu t hi n d u hố b t thư ng và giai đi u ti n hành d ng làn sĩng v i s xu t hi n c a nhi u các âm rê, fa, la là các âm n đ nh c a gi ng d moll. Âm k t thúc c a b n nh c là n t rê K t lu n: B n nh c này vi t gi ng d moll
- 49 4.7.2 . Chuy n gi ng Chuy n gi ng là m t b n nh c hay m t đo n nh c đư c b t đ u b ng m t gi ng sau đĩ l i chuy n sang m t gi ng khác và k t thúc b n nh c hay đo n nh c đĩ m t gi ng m i. Cĩ hai hình th c chuy n gi ng: Chuy n gi ng t m: âm nh c t gi ng chính chuy n sang gi ng khác trong nh ng nét nh c ng n r i l i quay tr l i ngay gi ng chính. Ví d : Bài hát Em là bơng h ng nh c a Nh c sĩ Tr nh Cơng Sơn vi t gi ng G dur, chuy n gi ng t m v D dur m t th i gian ng n r i l i tr l i v i gi ng chính. EM LÀ BƠNG H NG NH (trích) Chuy n gi ng h n: ðây là hình th c chuy n gi ng x y ra cùng v i s k t thúc m t c u trúc âm nh c. Cùng v i s thay đ i hố bi u, âm nh c chuy n h n sang m t c u trúc m i m t b ph n m i m t gi ng m i và s k t thúc gi ng m i đĩ. Ho c ph n phát tri n chuy n h n sang gi ng m i, khi k t thúc l i quay v gi ng ch . Ví d : QUÊ HƯƠNG
- 50 Bài hát “Quê hương“ Nh c: Giáp Văn Th ch; L i: Thơ ð Trung Quân. M đ u vi t gi ng a moll (t ơ nh p 1 đ n ơ nh p 17), ph n phát tri n chuy n h n sang gi ng A dur (t ơ nh p 18 đ n ơ nh p 25), ph n k t (tái hi n) tác ph m l i tr v gi ng a moll và k t gi ng a moll (t ơ nh p 26 cho t i cu i tác ph m). 4.7.3. D ch gi ng D ch gi ng là chuy n m t giai đi u t gi ng này sang gi ng khác cho phù h p v i t m c gi ng hát ho c nh c c c a mình. Cĩ ba cách d ch gi ng chính: 4.7.3.1 D ch gi ng theo quãng đã xác đ nh . Ti n hành theo các bư c sau: Xác đ nh âm ch c a gi ng cũ. Xác đ nh âm ch gi ng m i (đ nh chuy n đ n). Xác đ nh quãng cách gi a gi ng cũ và gi ng m i (quãng đi lên hay đi xu ng). Vi t hố bi u cho phù h p v i gi ng m i. Di chuy n tồn b s n t theo quãng cách đã xác đ nh trên cơ s gi nguyên trư ng đ và các y u t s c thái khác. Ví d : D ch gi ng câu nh c sau sang gi ng h moll Câu nh c này đư c vi t gi ng d moll, khi chuy n sang gi ng h moll s cĩ kho ng cách là m t quãng 3 theo hư ng đi xu ng. Gi ng h moll cĩ hố bi u 2 d u thăng. Di chuy n tồn b s n t theo quãng ba đi xu ng ta s đư c câu nh c m i vi t gi ng h moll
- 51 * D ch gi ng b n nh c sau sang gi ng D dur TRÊN CON ðƯ NG ð N TRƯ NG V a ph i Ngơ M nh Thu 4.7.3.2 D ch gi ng n a cung cromatic đi lên ho c đi xu ng : D ch gi ng theo cách này các n t nh c gi nguyên, ch thay đ i d u hố theo khố, n u cĩ d u hố b t thư ng s ph i thay đ i cho phù h p v i hố bi u m i. Ví d : D ch gi ng đo n nh c sau sang gi ng Des dur T M NH BÁC H (Trích) M ng lân B n nh c dư i vi t gi ng D dur khi d ch sang gi ng Des dur ch c n thay đ i sang hố bi u m i cĩ 5 d u giáng, cịn l i các n t hồn tồn gi nguyên khơng thay đ i. Như v y ta cĩ b n nh c m i vi t gi ng Des dur. T M NH BÁC H (trích) M ng Lân 4.7.3.3 D ch gi ng b ng cách đ i khố nh c : Là phương pháp d ch gi ng ít dùng đ n. C n th c hi n theo t ng bư c: Sau khi xác đ nh gi ng c a b n nh c chính và gi ng m i đ nh d ch sang v i hố bi u m i c a nĩ, tìm khố cho thích h p đ các n t nh c gi nguyên v trí trên khuơng, khơng c n thay đ i, chú ý các d u hố b t thư ng.
- 52 Chương 5 H P ÂM 5.1. Khái ni m S k t h p cùng m t lúc 3 âm thanh tr lên theo m t quy lu t nh t đ nh g i là h p âm. Các âm thanh c a h p âm cĩ th đư c s p x p theo nhi u cách, nhưng ph bi n nh t là cách x p quãng 3. S k t h p các âm thanh thành nh ng ch ng âm và liên k t chúng theo nh ng quy t c nh t đ nh g i là hịa âm. Hịa âm giúp cho bi u hi n n i dung c a âm nh c đ y đ hơn. Cĩ nhi u d ng h p âm ba, các d ng h p âm ba ph thu c vào th t s p x p các quãng 3 trong h p âm. 5.2. H p âm 3 H p âm ba là m t h p âm cĩ 3 âm đư c s p x p theo quãng 3. Trong các h p âm đ u cĩ m t âm n m dư i cùng mà t đĩ các âm cĩ th ch ng lên thành nh ng quãng 3, âm đĩ là âm g c. Âm g c cịn g i là âm 1 , các âm ti p theo đư c g i là âm 3 , âm 5 Ví d : Các âm c a m t h p âm cĩ th khơng s p x p theo th t t dư i lên, nhưng tên c a chúng khơng thay đ i. H p âm đư c g i tên b ng âm g c v i tính ch t c a nĩ. Cĩ b n d ng h p âm ba đư c t o thành t quãng ba trư ng và ba th . 5.2.1 . H p âm 3 trư ng (h p âm trư ng) H p âm ba trư ng là h p âm ba cĩ âm g c v i âm 3 là m t quãng 3 trư ng, âm 3 v i âm 5 là m t quãng 3 th , âm 1 v i âm 5 là m t quãng 5 đúng. H p âm ba trư ng là h p âm thu n. H p âm ba trư ng đư c ký hi u b ng ch cái tên âm g c vi t hoa. Ví d : 5.2.2 . H p âm 3 th (h p âm th ) H p âm ba th là h p âm âm ba cĩ âm g c v i âm 3 t o thành quãng 3 th , âm 3 và âm 5 t o thành m t quãng 3 trư ng, âm 1 v i âm 5 là m t quãng 5 đúng. H p âm ba th là h p âm thu n. H p âm ba th đư c ký hi u b ng ch cái tên âm g c vi t hoa v i ch “m” (vi t t t c a ch moll).
- 53 Ví d : 5.2.3 . H p âm 3 tăng (h p âm 5 tăng ). H p âm ba tăng là h p âm g m hai quãng 3 đ u là quãng 3 trư ng, hai âm ngồi cùng là m t quãng 5 tăng. Vì v y, h p âm này đư c g i là h p âm năm tăng và đư c ký hi u là: 5 + Ví d : 5.2.4 . H p âm 3 gi m (h p âm 5 gi m) H p âm ba gi m là h p âm g m hai quãng 3 đ u là quãng 3 th , hai âm ngồi cùng là m t quãng 5 gi m, do đĩ cịn g i là h p âm năm gi m và đư c ký hi u là: 5 Ví d : 5.2.5 . Các th đ o c a h p âm. M t h p âm khơng cịn th nguyên v ho c th g c khi âm g c khơng đư c dùng làm âm tr m thì h p âm đư c coi là th đ o. h p âm ba cĩ 3 âm nên ngồi th g c cịn cĩ hai th đ o: Th đ o m t c a h p âm ba: Khi âm g c c a m t h p âm chuy n lên m t quãng 8, âm 3 tr thành âm th p nh t đĩ là th đ o m t c a h p âm g i là h p âm 6. Tên g i như v y là theo quãng t o thành t âm th p nh t c a h p âm v i âm 1, ký hi u b ng s 6 ghi sau ch cái tên h p âm. Ví d : Th đ o hai c a h p âm ba: Khi âm 1 và âm 3 chuy n lên quãng 8, âm 5 n m dư i bè tr m là th đ o hai, th đ o hai g i là h p âm b n sáu. Tên g i như v y là theo quãng gi a bè tr m v i âm 1 và quãng gi a hai âm ngồi Ký hi u 6 ghi sau ch cái tên h p âm 4 Ví d :
- 54 5.3. Các h p âm 3 chính, h p âm 3 ph 5.3.1 . Các h p âm 3 chính . Trên t t c các b c c a m t gi ng trư ng hay m t gi ng th ta cĩ th thành l p các h p âm ba. Trên gi ng ðơ trư ng, các h p âm ba đư c xây d ng trên ba b c chính c a gi ng (b c I, b c III, b c V) đư c g i là h p âm ba chính, vì chúng tiêu bi u cho đi u th c trư ng nhi u hơn các h p âm khác. Các h p âm này là các h p âm ba chính và đ u là h p âm trư ng, ký hi u b ng ch cái in hoa H p âm ba b c I g i là h p âm ch . Ký hi u T H p âm ba b c IV g i là h p âm h át. Ký hi u S H p âm ba b c V g i là h p âm át. Kí hi u D Ví d : Gi ng C dur Ta cũng cĩ th l p các h p âm ba trên các b c c a m t gi ng th t nhiên. Khác v i gi ng trư ng, h p âm ba xây d ng trên các b c chính c a gi ng th đ u là các h p âm th và ký hi u b ng ch cái thư ng: H p âm ba b c I g i là h p âm ch . Ký hi u t H p âm ba b c IV g i là h p âm h át. Ký hi u s H p âm ba b c V g i là h p âm át. Kí hi u d Ví d : Gi ng a moll Trong gi ng trư ng hịa thanh do b c VI b h th p cho nên h p âm h át là h p âm th . Ví d : Gi ng C dur hịa thanh Trong gi ng th hịa thanh, do b c VII tăng lên n a cung nên h p âm át là h p âm trư ng. Ví d : Gi ng a moll hịa thanh
- 55 5.3.2 . Các h p âm 3 ph Ngồi các h p âm ba chính, các h p âm ba xây d ng trên các b c khác c a đi u th c đ u g i là h p âm ba ph . ðĩ là cách xây d ng trên các b c II, b c III, b c VI và b c VII. H p âm ph b c II cĩ ký hi u : SII (sII) H p âm ph b c III cĩ ký hi u : DTIII (dtIII) H p âm ph b c VI cĩ ký hi u : TSVI (tsVI) H p âm ph b c VII cĩ ký hi u : DVII (dVII) Ví d : gi ng C dur t nhiên Trong các gi ng th các h p âm cũng đư c g i theo cách trên, ch khác là đ u dùng ch cái thư ng. Ví d : Gi ng a moll t nhiên Các h p âm ba ph cũng cĩ hai th đ o như các h p âm ba chính. 5.4. H p âm 7 5.4.1 . H p âm 7 Trên t t c các h p âm ba c a m t gi ng, n u ta ch ng lên thêm m t quãng ba, ta s cĩ h th ng g m 4 âm g i là các h p âm b y. G i là h p âm b y vì gi a hai âm ngồi cùng c a h p âm là m t quãng 7. Cĩ nhi u lo i h p âm b y khác nhau tuỳ theo cách s p x p các quãng ba trong các h p âm đĩ. H p âm b y đư c dùng ph bi n nh t là h p âm b y xây d ng trên b c V c a đi u th c, g i là h p âm b y át. 5.4.2 . H p âm 7 át H p âm b y át bao g m h p âm ba trư ng ch ng thêm quãng ba th . Do v y, gi ng th khi xây d ng h p âm b y át ph i dùng h p âm b c V c a đi u th c hồ thanh. Ví d : Ký hi u c a h p âm b y át: V7 hay D7. Tên g i các âm trong h p âm b y át tính t âm g c lên g m: âm1(âm g c), âm 3, âm 5 và âm 7. Tên c a các âm khơng thay đ i khi thay đ i v trí các âm trong h p âm. H p âm b y, ngồi th cơ b n (th g c) cịn cĩ 3 th đ o.
- 56 Th đ o 1: Âm 1 chuy n lên m t quãng 8, âm 3 n m bè tr m. G i là h p âm năm sáu. Ký hi u: D 6 5 Th đ o 2: Âm 1 và âm 3 chuy n lên quãng 8, âm 5 n m dư i bè tr m. G i là h p âm ba b n. Ký hi u: V 4 D 4 3 3 Th đ o 3: Âm 1, âm 3 và âm 5 chuy n lên quãng 8. Âm 7 n m bè tr m. G i là h p âm hai. Ký hi u: V2 D2 Ví d : Gi ng C dur t nhiên H p âm b y át là h p âm ngh ch vì trong thành ph n c a h p âm ch a 2 quãng ngh ch là quãng 7 th và quãng 5 gi m. H p âm b y át và cá th đ o c a nĩ địi h i ph i gi i quy t vào các h p âm thu n theo nguyên t c các âm khơng n đ nh c a h p âm b y át hút v âm n đ nh c a h p âm ch .
- 57 PH N II KÝ XƯ NG ÂM
- 58 1. Bài t p ký âm và bài t p v ti t t u Bài s 1 Ghi cao đ Bài s 2 Ghi âm ti t t u Bài s 3 Ghi âm. Bài s 4 Gõ ti t t u Bài s 5 Ghi âm Bài s 6 Ghi âm ti t t u Bài s 7 Gõ ti t t u
- 59 Bài s 8 Gõ ti t t u Bài s 9 ð c tên n t nh c theo ti t t u Bài s 10 ð c tên n t nh c theo ti t t u Bài s 11 ð c tên n t nh c theo ti t t u Bài s 12 ð c tên n t nh c theo ti t t u ANH V N HÀNH QUÂN (trích) Huy Du 2. Bài t p xư ng âm gi ng C dur, G dur, D dur, F dur 2.1 . Bài t p xư ng âm gi ng C dur Gam C dur Gam r i
- 60 ð c gam C dur theo các m u sau: 1) 2) 3) Bài s 1 Bài s 2 Bài s 3
- 61 Bài s 4 Bài s 5 CA NG I T QU C (Trích ) Vui Hơi nhanh HỒNG VÂN Bài s 6 KHÁT V NG MÙA XUÂN (trích) MƠ DA Bài s 7 LÝ CON SÁO GỊ CƠNG DC Nam b
- 62 Bài s 8 Allegro Bài s 9 ðƯ NG CHÚNG TA ðI (trích) Bài s 10
- 63 Bài s 11 XULIKƠ 2.2. Bài t p xư ng âm gi ng G dur Gam G dur Bài s 1 HÀNH QUÂN XA (trích) ð Nhu n Bài s 2 TRÊN CON ðƯ NG ð N TRƯ NG V a ph i Ngơ M nh Thu
- 64 Bài s 3 BÀI HÁT ITALIA Allegro Bài s 4 CON CHIM NON V a ph i nh p nhàng Dân ca Pháp Bài s 5 HỊ KÉO PHÁO Hồng Vân 2.3. Bài t p xư ng âm gi ng F dur Gam F dur
- 65 Gam r i Bài s 1 MÈO ðI CÂU CÁ Khúc I Nhanh Vui tươi Ph m Tuyên Khúc II Vui ho t bát Bài s 2 CHÚ CH CON Hơi nhanh vui Phan Nhân
- 66 Bài s 3 CHÚ CHIM NH D THƯƠNG Hơi nhanh vui Nh c: Pháp L i : Hồng Anh Bài s 4 THI U NHI TH GI I LIÊN HOAN (Trích) Lưu H u Phư c Bài s 5 HÀNH KHÚC ð I THI U NIÊN TI N PHONG H CHÍ MINH Phong Nhã
- 67 2.4. Bài t p xư ng âm gi ng D dur Gam D dur Gam r i [ Bài s 1 AI D Y S M V a ph i Nh c: Khánh Vinh Thơ: Võ Qu ng Bài s 2 MÀU M C TÍM (Trích ) V a ph i Tình c m Trương Quang L c
- 68 Bài s 3 T M NH BÁC H (Trích) M ng lân Bài s 4 EM ðI TRONG TƯƠI XANH (Trích) V a ph i Tha thi t Vũ Thanh 3. Bài t p xư ng âm gi ng a moll, e moll. d moll 3.1 . Bài t p xư ng âm gi ng a moll Gam a moll Gam r i Gam a moll hịa thanh
- 69 Bài s 1 TR V SU RI EN TO (trích) Thong th , tha thi t Nh c: Ytalia Bài s 2 Bài s 3 MƠ Ư C NGÀY MAI Nh c: Tr n ð c; L i: Phong Thu Bài s 4
- 70 Bài s 5 ANH V N HÀNH QUÂN Nh p đi Huy Du Bài s 6 CHI U NGO I Ơ MATXCƠVA Bài s 7 BÀI CA “SONVÂY” Andante cantabile E.GRICH
- 71 3.2. Bài t p xư ng âm gi ng e moll Gam e moll Gam r i Bài s 1 TIA N NG H T MƯA (Trích) Nhanh v a vui Nh c: Khánh Vinh; Thơ: L Bình Bài s 2 BÀI HÁT BA LAN
- 72 Bài s 3 BÀI CA MÙA THU Allegro F. MENDENXON 3.3. Bài t p xư ng âm gi ng d moll Gam d moll Gam r i CHÚC M NG Nh p nhàng Nh c: Nga L i Vi t: Hồng Lân
- 73 TÀI LI U THAM KH O 1. Phan Tr n B ng, Phương pháp gi ng d y âm nh c trong nhà trư ng ph thơng , NXB giáo d c, 2000. 2. Ph m Tr ng C u (ch biên), Âm nh c ph thơng , NXB Giáo d c. Tp. H Chí Minh, 1997. 3. ðào Ng c Dung, Âm nh c thi u nhi tác gi tác ph m, NXB Giáo d c, Hà N i, 2008. 4. Ph m Th Thu Hà, V n đ gi ng d y Ký Xư ng âm trong đào t o c nhân ngành Sư ph m Ti u h c Trư ng ð i h c Quy Nhơn, 2003. 5. Lê Th Hào – Nguy n Thi t, Ch huy – dàn d ng các tác ph m âm nh c, Trư ng CðSP Nh c –H a Trung ương , Hà N i, 1995. 6. Hồng Hoa – Ph m Phương Hoa, giáo trình ký – xư ng âm trình đ 1 , Nh c vi n Hà N i, 2000. 7. Ph m Th Hịa – Ngơ Th Nam, Giáo d c âm nh c (T P 1+ 2), NXB ðH Sư Ph m. Hà N i, 2006. 8. Ph m Tú Hương, Lý thuy t âm nh c cơ b n, NXB Giáo d c, Hà N i, 1997. 9. Tr n Văn Khê, Du ngo n trong âm nh c truy n th ng Vi t Nam , NXB Tr , 2004. 10. Nguy n ð c Quỳnh, giáo trình xư ng âm năm th nh t khoa âm nh c, Trư ng CðSP Nh c –H a TW, Hà N i, 1993. 11. Nguy n Minh Tồn và các tác gi khác, Âm nh c và phương pháp d y h c âm nh c (t p 1 + 2) , NXB Giáo d c, Hà N i, 2000. 12. Tr nh Tu n, Lý thuy t âm nh c cơ b n, Trư ng Nh c Ho TW. 13. A.XƠ KHOR (Vũ T Lân d ch), Vai trị giáo d c c a âm nh c , NXB Văn hố, TP. H Chí Minh 14. T p bài hát l p 1, 2, 3 và sách âm nh c l p 4, 5 c a NXB Giáo d c. 15. Sách âm nh c và M thu t l p 6, 7, 8, 9 c a NXB Giáo d c.
